الأنعام ١٢٠
ترجمه
| الأنعام ١١٩ | آیه ١٢٠ | الأنعام ١٢١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«ظَاهِرَ الإِثْمِ»: گناه آشکار. گناهی که با اندام ظاهری بدن انجام می‌پذیرد. مانند: زدن، دشنام‌دادن، دزدی، زنا. «بَاطِنَهُ»: گناه پنهان. گناهی که به قلب و درون مربوط می‌گردد. مانند: حسد. مکر و کید. سوءظنّ. مراد از گناه آشکار و گناه پنهان، همه گناهان است؛ چرا که گناه از این دو قسم خارج نیست.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
محل نزول:
این آیه در مکه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]
شأن نزول آیات ۱۱۹، ۱۲. و ۱۲۱:[۲]
از ابن عباس نقل نمایند كه عده‌اى نزد رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم آمدند و گفتند: یا رسول الله آیا حیوانى را كه خودمان مى‌كشیم، بخوریم ولى حیواناتى را كه خدا بكشد، نخوریم سپس آیه ۱۱۸ با این آیات نازل گردید.[۳]
و نیز از ابن عباس نقل شده كه قریش را تحریك كرده بودند كه با محمد به مخاصمه و دشمنى برخاسته و به او بگویند: آیا حیوانى كه با كارد ذبح نمائى حلال است ولى حیوانى را كه خداوند ذبح نموده و مرده و میته باشد، حرام خواهد بود؟[۴]
تفسیر
- آيات ۱۲۱ - ۱۱۴، سوره انعام
- معناى (( كلمة )) و موارد استعمال آن در قرآن .
- مراد از تماميت كلمه به صدق و عدل در: (( تمت كلمة ربك ... )) كمال يافتن شرايع با تشريع شريعت اسلام است .
- در امورى از قبيل معارف الهى و شرايع ، نبايد به حدس و تخمين بسنده كرد و جز به علمو يقين تكيه نبايد كرد.
- مراد از گناه ظاهرى در: ذروا ظاهر الاءثم و باطنه )) واقوال مفسرين در اين باره .
- خطاب به مؤ منين كه اگر در خوردن مردار، از مشركين پيروى كنند در زمره آنان قرارخواهند گرفت .
- (رواياتى در ذيل جمله (( و تمت كلمة ربك ... )) و تذكيه حيوانات و...).
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ سَيُجْزَوْنَ بِما كانُوا يَقْتَرِفُونَ «120»
و گناه آشكار و پنهان را رها كنيد، همانا كسانى كه مرتكب گناه مى‌شوند، به زودى كيفر كارهايى را كه مرتكب شده‌اند، خواهند ديد.
«1». اين بيان تفصيلى، اشاره به آيه 115 سوره‌ى نحل است. تفسير الميزان.
جلد 2 - صفحه 543
نکته ها
چه در گذشته چه امروز، مردم تنها از گناه آشكار هراس داشته و دارند.
پیام ها
1- گناه، جاذبه وكششى دارد كه بايد با اراده‌اى قاطع، از آن دل كند. «وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ»
2- اسلام، هم به طهارت ظاهر توجّه دارد و هم طهارت باطن؛ هم بايد از گناهان عملى دورى كرد و هم از گناهان قلبى، مانند سوء ظنّ. «ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ»
3- كيفر الهى، براى گناهانى است كه با علم و عمد انجام مى‌گيرد. «إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ»
4- گرچه شيطان وسوسه مى‌كند، امّا انسان با اراده گناه مى‌كند. «يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ»
5- قيامت و كيفر آخرت، دور نيست. «سَيُجْزَوْنَ»
6- كيفرهاى الهى، نتيجه‌ى عملكرد خود ماست. «بِما كانُوا يَقْتَرِفُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ سَيُجْزَوْنَ بِما كانُوا يَقْتَرِفُونَ (120)
بعد از آن مكلفان را خطاب فرمايد:
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 365
وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ: و واگذاريد و ترك كنيد گناه آشكار و پنهانى را.
بيان- در آيه وجوهى است: 1- ترك تمام گناهان، زيرا گناه يا ظاهر است يا باطن. 2- نكاح محارم مكنيد و به زنا مايل مشويد. 3- زنا به علانيه و اتخاذ اخدان مكنيد. 4- گناه ظاهر به جوارح، و باطن به قلب است. 5- گناه ظاهر نظر به زن پدر، و گناه باطن زناى با او. 6- گناه ظاهر ميل به مشتهيات نفس است به جوارح، و گناه باطن محبت و آمال نفس است در قلب. 7- ظاهر آن است كه خلق را بر آن اطلاع افتد، و باطن آنكه بين بنده و خدا باشد. 8- گناه ظاهر اقوال و افعال سيئه است به جوارح و اعضاء، و گناه باطن، عقايد فاسده و عزايم باطله است. إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ: بدرستى كه آن كسانى كه كسب مى‌كنند گناه را ظاهرا و باطنا سَيُجْزَوْنَ بِما كانُوا يَقْتَرِفُونَ: زود باشد كه جزا داده شوند به آنچه بودند مرتكب مى‌شدند از اعمال سيّئه.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ ذَرُوا ظاهِرَ الْإِثْمِ وَ باطِنَهُ إِنَّ الَّذِينَ يَكْسِبُونَ الْإِثْمَ سَيُجْزَوْنَ بِما كانُوا يَقْتَرِفُونَ (120)
ترجمه
و واگذاريد آشكار از گناه و پنهان آنرا همانا كسانيكه كسب ميكنند گناه را زود باشد كه جزا داده ميشوند بآنچه بودند كه كسب ميكردند.
تفسير
معصيت بعكس عبادت در خلوت مبغوض و در جلوت مبغوض‌تر است لذا متجاهر بفسق حالش بدتر از فاسق و احكامش اشدّ از آنست پس بايد از معصيت اجتناب نمود ظاهرا و باطنا و اين يكى از وصاياى شيخ استاد ما عليه الرحمة بود كه ميفرمودند ظاهر و باطن خود را خوب كنيد اگر ميخواهيد موّفق بترويج شرع
جلد 2 صفحه 375
شويد چون اگر باطن خوب نباشد بالاخره ظاهر ميشود و مفاسد آن زياد است و اگر ظاهر خوب نباشد از ابتدا از اين خدمت محروم خواهيد شد و مرادشان از حسن ظاهر اجتناب از منافيات عدالت و مروّت بود نه تظاهر بقدس و ورع و قمى ره فرموده گناه ظاهر معاصى است و گناه باطن شرك و شك در قلب است و بعضى گناه ظاهر را بمعاصى اعضاء ظاهره و گناه باطن را بمعاصى قلبيّه تفسير فرموده‌اند مانند قصد سوء و حسد و تكبّر و كينه و امثال اينها و وعده عقاب بنابر اين معنى بر فرض عمل بمقتضاى آنها است و اللّه اعلم ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ ذَرُوا ظاهِرَ الإِثم‌ِ وَ باطِنَهُ إِنَّ الَّذِينَ يَكسِبُون‌َ الإِثم‌َ سَيُجزَون‌َ بِما كانُوا يَقتَرِفُون‌َ (120)
و واگذاريد ظاهر معصيت و باطن آن را محققا كساني که مرتكب معصيت ميشوند زود باشد که جزا داده شوند بآنچه كرده‌اند.
وَ ذَرُوا امر است و ظاهر در وجوب بلكه در اينکه مقام بمناسبت حكم و موضوع نص در وجوب است و اينکه دليل است بر اينكه ترك معاصي مجرد نجات از عقوبت آنها نيست بلكه امر واجب است و موجب مثوبت و يكي از عبادات مهمه است و خطبه شعبانيه که فرمود
(افضل الاعمال في هذا الشهر الورع عن محارم اللّه)
نص در اينکه باب است.
ظاهِرَ الإِثم‌ِ وَ باطِنَهُ بعضي تفسير كردند بمعاصي ظاهريه و باطنيه، بعضي تفسير كردند بافعال جوارحيه و امور قلبيه، بعضي بزنا و اتخاذ اخدان، بعضي
جلد 7 - صفحه 189
بزن پدر و زنا بغير و غير اينها لكن ظاهر اينست که ترك معاصي كنيد چه علانيه باشد که اشاعه فحشاء ميشود و پرده شريعت پاره ميشود و چه در خفاء و پنهاني اگرچه عقوبتش كمتر است لكن كسي که از مردم حياء كند و از خدا حياء نداشته خدا را كوچكتر از خلق دانسته.
إِنَّ الَّذِينَ يَكسِبُون‌َ الإِثم‌َ كسب تحصيل است يعني ارتكاب اثم ميكنند سَيُجزَون‌َ يعني استحقاق عقوبت دارند ولي قابل عفو و مغفرت هست بِما كانُوا بآن معاصي که بودند يَقتَرِفُون‌َ يعملون و يفعلون و يأخذون از ماده قرفه.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- لزوم اجتناب از هر گناه آشکار و پنهان (و ذروا ظهر الإثم و باطنه) اضافه شدن «ظاهر» به «الإثم» اضافه صفت به موصوف مى تواند باشد، یعنى گناه ظاهر. «باطنه» نیز یعنى گناه پنهان.
۲- لزوم اجتناب از همه گناهان، چه قبحش آشکار و چه نهان باشد. (و ذروا ظهر الإثم و باطنه) «ظاهر الإثم» مى تواند صفت براى محذوف باشد. در این صورت معنى جمله چنین مى شود: «ذروا عصیانا ظاهر الإثم و باطنه».
۳- لزوم اجتناب از گناهان عملى و قلبى (و ذروا ظهر الإثم و باطنه) از جمله احتمالات موجود درباره «باطن الإثم» آن گناهانى است که در درون انسان پنهان مى باشد که مصداق روشن آن گناهان قلبى، مانند سوءظن است. نقطه مقابل آن گناهانى است که کاملا جنبه عملى دارد (ظاهر الإثم).
۴- تداوم بر گناه، مجازات حتمى خداوند را در پى دارد. (إن الذین یکسبون الإثم سیجزون بما کانوا یقترفون) «تداوم» از فعل «یکسبون» و «کانوا یقترفون»، که ماضى استمرارى است، استفاده شده است. ضمناً «إن» و سین در «سیجزون» بر تأکید دلالت دارند.
۵- مجازات گناهکاران نتیجه عمل خود ایشان است. (إن الذین یکسبون الإثم سیجزون بما کانوا یقترفون)
موضوعات مرتبط
- خدا: کیفرهاى خدا ۴
- عمل: آثار عمل ۵
- کیفر: نظام کیفرى ۵
- گناه: اجتناب از گناه آشکار ۱ ; اجتناب از گناه پنهانى ۱ ; اقسام گناه ۳ ; اهمیت اجتناب از گناه ۱، ۲، ۳ ; حتمیت کیفر گناه ۴ ; زشتى گناه ۲ ; کیفر تداوم گناه ۴ ; گناه عملى ۳ ; گناه قلبى ۳
- گناهکاران: کیفر گناهکاران ۵
