النساء ١٧٦

يَسْتَفْتُونَکَ‌ قُلِ‌ اللَّهُ‌ يُفْتِيکُمْ‌ فِي‌ الْکَلاَلَةِ إِنِ‌ امْرُؤٌ هَلَکَ‌ لَيْسَ‌ لَهُ‌ وَلَدٌ وَ لَهُ‌ أُخْتٌ‌ فَلَهَا نِصْفُ‌ مَا تَرَکَ‌ وَ هُوَ يَرِثُهَا إِنْ‌ لَمْ‌ يَکُنْ‌ لَهَا وَلَدٌ فَإِنْ‌ کَانَتَا اثْنَتَيْنِ‌ فَلَهُمَا الثُّلُثَانِ‌ مِمَّا تَرَکَ‌ وَ إِنْ‌ کَانُوا إِخْوَةً رِجَالاً وَ نِسَاءً فَلِلذَّکَرِ مِثْلُ‌ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ‌ يُبَيِّنُ‌ اللَّهُ‌ لَکُمْ‌ أَنْ‌ تَضِلُّوا وَ اللَّهُ‌ بِکُلِ‌ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ‌

ترجمه

از تو (در باره ارث خواهران و برادران) سؤال می‌کنند، بگو: «خداوند، حکم کلاله (خواهر و برادر) را برای شما بیان می‌کند: اگر مردی از دنیا برود، که فرزند نداشته باشد، و برای او خواهری باشد، نصف اموالی را که به جا گذاشته، از او (ارث) می‌برد؛ و (اگر خواهری از دنیا برود، وارث او یک برادر باشد،) او تمام مال را از آن خواهر به ارث می‌برد، در صورتی که (میّت) فرزند نداشته باشد؛ و اگر دو خواهر (از او) باقی باشند دو سوم اموال را می‌برند؛ و اگر برادران و خواهران با هم باشند، (تمام اموال را میان خود تقسیم می‌کنند؛ و) برای هر مذکّر، دو برابر سهم مؤنّث است. خداوند (احکام خود را) برای شما بیان می‌کند تا گمراه نشوید؛ و خداوند به همه چیز داناست.»

از تو فتوا مى‌خواهند، بگو: خدا در باره‌ى كلاله [ارث خواهر و برادر] به شما پاسخ مى‌دهد: اگر مردى بميرد و فرزندى نداشته باشد و خواهرى دارد، نصف آنچه وانهاده از آن اوست، و او نيز از خواهر خويش اگر فرزندى نداشته باشد ارث مى‌برد. پس اگر [ورثه‌] دو خواهر

از تو [در باره كلاله‌] فتوا مى‌طلبند؛ بگو: «خدا در باره كلاله فتوا مى‌دهد: اگر مردى بميرد و فرزندى نداشته باشد، و خواهرى داشته باشد، نصف ميراث از آن اوست. و آن [مرد نيز] از او ارث مى‌برد، اگر براى او [=خواهر] فرزندى نباشد. پس اگر [ورثه فقط] دو خواهر باشند، دو سوم ميراث براى آن دو است، و اگر [چند] خواهر و برادرند، پس نصيب مرد، مانند نصيب دو زن است. خدا براى شما توضيح مى‌دهد تا مبادا گمراه شويد، و خداوند به هر چيزى داناست.

(ای پیغمبر) از تو درباره کلاله (یعنی برادر و خواهر پدری یا پدری و مادری) فتوا خواهند، بگو: خدا چنین فتوا می‌دهد که هر گاه کسی بمیرد در حالی که فرزند نداشته باشد و او را خواهری باشد، وی را نصف ترکه است و او نیز از خواهر ارث برد اگر خواهر را فرزند نباشد. و اگر میت را دو خواهر باشد آنها را دو ثلث ترکه است. و اگر میت را چندین برادر و خواهر است در این صورت ذکور دو برابر اِناث ارث برند. خدا (احکام خود را) برای شما بیان می‌کند تا گمراه نشوید، و خدا به همه چیز دانا است.

از تو درباره کلاله [یعنی میراث برادران و خواهران] فتوا می خواهند، بگو: خدا درباره کلاله به شما فتوا می دهد: اگر مردی که فرزند ندارد، از دنیا برود وبرای او خواهری باشد، نصف میراثی را که از او به جا مانده خواهر به ارث می برد، و اگر خواهری از دنیا برود و وارثش فقط یک برادر باشد، همه میراث به جا مانده خواهر را برادرش به ارث می برد، و اگر خواهران میّت دو نفر باشند، دو سوم میراث به جا مانده را ارث می برند، و اگر خواهران و برادران متعدد باشند، سهم ارث برای مرد مانند دو زن است. خدا [احکامش را] برای شما بیان می کند تا گمراه نشوید؛ و خدا به همه چیز داناست.

از تو فتوى مى‌خواهند، بگوى كه خدا درباره كلاله برايتان فتوى مى‌دهد: هرگاه مردى كه فرزندى نداشته باشد بميرد و او را خواهرى باشد، به آن خواهر نصف ميراث او مى‌رسد. اگر خواهر را نيز فرزندى نباشد، برادر از او ارث مى‌برد. اگر آن خواهران دو تن بودند، دو ثلث دارايى را به ارث مى‌برند. و اگر چند برادر و خواهر بودند، هر مرد برابر دو زن مى‌برد. خدا براى شما بيان مى‌كند تا گمراه نشويد، و او از هر چيزى آگاه است.

از تو نظر خواهی می‌کنند بگو خداوند درباره کلاله به شما چنین فتوا می‌دهد که اگر مردی درگذرد و فرزندی نداشته باشد و خواهری داشته باشد، نصف ترکه از آن او [خواهر] است، [و اگر زنی درگذرد و برادری داشته باشد] در صورتی که فرزند نداشته باشد، آن مرد [همه ترکه را] از او ارث می‌برد، و اگر خواهران دو تن [یا بیشتر] باشند، دو سوم ترکه از آنان است، و اگر گروهی برادر و خواهر باشند، در این صورت برای هر مرد بهره‌ای برابر با بهره دو زن است، خداوند [احکامش را] برایتان روشن می‌سازد تا مبادا گمراه شوید، و خدا به هر چیزی داناست‌

از تو فتوا مى‌خواهند، بگو: خداوند شما را در باره [ميراث‌] «كلاله»- برادر و خواهر آن مرده‌اى كه پدر و مادر و فرزند ندارد- فتوا مى‌دهد: اگر مردى كه فرزندى [و پدر و مادر] ندارد بميرد و خواهرى دارد، خواهر نيمى از آنچه او به جا گذاشته مى‌برد، و او- آن برادر- از خواهر خود اگر فرزندى ندارد ارث مى‌برد. پس اگر دو خواهر باشند دو سوم ميراث از آنچه [برادر] باز گذاشته مى‌برند. و اگر برادران و خواهران باشند برادر را بهره دو خواهر خواهد بود. خدا براى شما [احكام را] روشن بيان مى‌كند تا مبادا گمراه شويد. و خداوند به همه چيز داناست.

(ای پیغمبر! درباره‌ی نحوه‌ی میراث کسی که مرده است و فرزندی و پدری از خود به جای نگذاشته است) از تو می‌پرسند. بگو: خداوند در (این‌باره که مشهور است به) کلاله، برایتان حکم صادر می‌کند. اگر مردی مُرد و فرزندی نداشت و دارای خواهری بود (پدری و مادری، یا پدری)، نصف ترکه از آن او است. (و اگر خواهری بمیرد و) فرزندی نداشته باشد، برادر (پدری و مادری، یا پدری) همه‌ی ترکه را به ارث می‌برد. و اگر دو خواهر (یا بیشتر، از متوفّی) باقی بماند، دو سوم اموال را به ارث می‌برند، و اگر برادران و خواهران با هم باشند، هر مردی به اندازه‌ی سهم دو زن ارث می‌برد. خداوند (احکام و مقرّرات را) برایتان روشن می‌سازد تا گمراه نشوید (و از جمله در تقسیم ارث راه خطا نروید) و خداوند آگاه از هر چیزی است (و اعمال و افعال و منافع و مصالح بندگان از دید او پنهان نیست).

از تو فتوا می‌طلبند. بگو: «خدا درباره‌ی کلاله [:برادران و خواهران ابوینی] فتوا می‌دهد (که) : اگر مردی بمیرد و فرزندی ندارد و خواهری دارد، پس نصف آنچه واگذاشته از آنِ اوست و آن (مرد نیز) از خواهرش تمامی ارث را می‌برد، (البته) اگر برای او [:خواهر] فرزندی نباشد. پس اگر (ورثه فقط) دو خواهر (یا بیشتر) باشند، دو سوم میراث برای آنهاست. اگر چند خواهر و برادرند، نصیب مذکر، مانند نصیب دو مؤنث است. خدا برای شما (حقیت را) بیان می‌کند که گمراه نشوید و خدا به هر چیزی داناست.»

فتوی از تو خواهند بگو خدا فتوی دهد شما را در کلاله (خواهران و برادران) اگر مردی بمیرد و نباشدش فرزندی و او را خواهری باشد پس برای آن خواهر است نصف آنچه بجای گذارده است و او ارث می‌برد اگر نباشدش فرزندی و اگر دو خواهر باشند پس ایشان را است دو ثلث آنچه به جای گذارده است اگر باشند برادرانی مردان و زنان پس برای مرد است مانند بهره دو زن بیان می‌کند خدا برای شما نبادا گمراه شوید و خدا است به همه چیز دانا

النساء ١٧٥	آیه ١٧٦	النساء ١٧٧
سوره : سوره النساء نزول : ٠ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٥٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یَسْتَفْتُونَکَ»: از تو فتوا می‌طلبند. «یُفْتِیکُمْ»: برایتان فتوا می‌دهد و حکم صادر می‌کند. «الْکَلالَةِ»: کسی که فرزندی و پدری نداشته باشد، و هنگامی که بمیرد افرادی چون برادران و خواهران، از او ارث ببرند. وارثانی جز فرزند و پدر. «حَظِّ»: سهم. قسمت.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

يَسْأَلُونَکَ‌ عَنِ‌ الشَّهْرِ... (۱) وَ لَکُمْ‌ نِصْفُ‌ مَا تَرَکَ‌... (۱۷) إِنَّمَا حَرَّمَ‌ عَلَيْکُمُ‌... (۰) حُرِّمَتْ‌ عَلَيْکُمُ‌ الْمَيْتَةُ وَ... (۰) إِنَ‌ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ‌... (۲) وَ الَّذِينَ‌ يَنْقُضُونَ‌ عَهْدَ... (۰) وَ لاَ تَدْعُ‌ مَعَ‌ اللَّهِ‌ إِلٰهاً... (۴) کُلُ‌ مَنْ‌ عَلَيْهَا فَانٍ‌ (۲) وَ يَبْقَى‌ وَجْهُ‌ رَبِّکَ‌ ذُو... (۰) فَوَسْوَسَ‌ لَهُمَا الشَّيْطَانُ‌... (۳)

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- پرسش و استفتاء مکرر مردم از پیامبر (ص) درباره ارث کلاله (یستفتونک قل اللّه یفتیکم فى الکللة) «کلاله» یا به میتى گفته مى شود که نه فرزند دارد و نه پدر و یا به وارثانى گفته مى شود که پدر و مادر و فرزند میت نیستند. فعل مضارع یا صیغه جمع، دلالت بر تکرار سؤال و تعدد سؤال کنندگان دارد.

۲- تشریع احکام به دست خداوند و پیامبر (ص)، مبلغ آن است. (قل اللّه یفتیکم فى الکللة) مردم از پیامبر (ص) استفتاء کردند و خداوند در جواب آنها فرمود: خداوند پاسخ استفتاى شما را خواهد داد. یعنى تشریع احکام از آن اوست نه پیامبر (ص) و کلمه «قل» مى رساند که شأن پیامبر (ص) تبلیغ آن احکام است.

۳- برادران و خواهران میت از جمله وارثان وى (قل اللّه یفتیکم فى الکللة ... و إن کانوا اخوة و رجالا و نساءً) مراد از برادران و خواهران در این آیه بنا به گفته تمامى مفسران خواهر و برادر پدر و مادرى و خواهر و برادر پدرى است، و سهام خواهر و برادر مادرى در آیه ۲۱ از همین سوره تبیین شده است.

۴- برادر و خواهر میت در صورتى از وى ارث خواهند برد که وى پدر و یا فرزند چه دختر و چه پسر نداشته باشد. (قل اللّه یفتیکم فى الکللة ان امرؤا هلک لیس له ولد و له اخت ... و هو) جمله «لیس له ولد» بیان شرطى براى اصل ارث برى خواهر از برادر است نه شرط براى مقدار سهم او (نصف) ; زیرا در این صورت باید سهم خواهر را با وجود فرزند میت نیز ذکر مى کرد و با توجه به موضوع آیه یعنى کلاله به دست مى آید که نبود پدر نیز شرط است. چون کلاله در لغت به کسى گفته مى شود که نه پدر دارد نه فرزند.

۵- میت در صورتى که مرد باشد و وارث او تنها یک خواهر باشد، سهم الارث آن خواهر نصف ماترک است. (ان امرؤا هلک لیس له ولد و له اخت فلها نصف ما ترک)

۶- میت در صورتى که زن باشد و وارث او تنها یک خواهر باشد، سهم الارث آن خواهر نصف ماترک است.* (ان امرؤا هلک لیس له ولد و له اخت فلها نصف ما ترک) با توجه به اینکه آیه در صدد بیان ارث کلاله است و قطعا این عنوان شامل ارث برى خواهر از خواهر و برادر از برادر و مانند آن مى شود، به نظر مى رسد اگر سهم الارث خواهر از خواهر خویش تفاوتى با سهم الارث او از برادرش مى داشت، خداوند آن را ذکر مى کرد. مؤید این معنا این است که در مسایلى که تصریح به آن شده در هیچ موردى سهم الارث با مرد بودن و زن بودن میت تفاوتى نکرده است.

۷- میت در صورتى که زن باشد و وارث او تنها یک برادر باشد، سهم الارث او تمام ماترک است. (و هو یرثها ان لم یکن لها ولد) ظاهر جمله «هو یرثها» این است که برادر وارث تمام دارائى خواهر خویش است علاوه بر اینکه اگر تنها کسرى از ماترک او را به ارث مى برد خداوند آن سهم را مشخص مى کرد.

۸- وارثان میت در صورتى که دو و یا چند برادر باشند، سهم الارث (ماترک) را باید بطور مساوى تقسیم کنند. (و هو یرثها ان لم یکن لها ولد)

۹- میت در صورتى که مرد باشد و وارث او یک و یا چند برادر باشد، سهم الارث آنان تمام ماترک است.* (و هو یرثها ان لم یکن لها ولد) برداشت فوق با توجه به توضیح برداشت شماره ۶ به دست مى آید.

۱۰- میت در صورتى که زن باشد و وارث او دو برادر و یا بیشتر باشد، سهم الارث آنان تمام ماترک است.* (و هو یرثها ان لم یکن لها ولد) آنچه در توضیح برداشت شماره ۶ ذکر شده راهگشاى این برداشت است.

۱۱- در صورتى که میت چه مرد و چه زن -، وارثانش دو خواهر باشند، سهم الارث آنان دو سوم ماترک است. (فان کانتا اثنتین فلهما الثلثان مما ترک) وقوع جلمه «فان کانتا ...» پس از بیان ارث برى خواهر از برادر و برادر از خواهر، مى رساند که موضوع مسأله ارث برى دو خواهر، مرگ برادر و یا خواهر ایشان است ; بنابراین مرجع ضمیر در «مماترک»، «احدهما» خواهد بود که از جمله «ان امرؤا هلک» و «هو یرثها» استفاده مى شود.

۱۲- وارثان میت در صورتى که دو خواهر باشند، سهم الارث آنان (دو سوم) را باید به طور مساوى تقسیم کنند. (فان کانتا اثنتین فلهما الثلثان مما ترک) چنانچه بین دو خواهر در سهم الارث، تفاوتى بود آن را بیان مى کرد.

۱۳- در صورتى که میت چه زن و چه مرد وارثانش برادران و خواهران وى باشند، سهم ارث آنان تمام ماترک است. (و إن کانوا اخوة و رجالا و نساءً فللذکر مثل حظ الانثیین) تعیین نکردن سهم الارث براى مجموعه خواهران و برادران، رساى این است که آنان تمام ماترک را به ارث خواهند برد.

۱۴- وارثان میت در صورتى که برادران و خواهران وى باشند، سهم الارث هر برادر، دو چندان سهم الارث هر خواهر مى باشد. (و إن کانوا اخوة و رجالا و نساءً فللذکر مثل حظ الانثیین) مراد از «اخوةً»، مى تواند یک خواهر و یک برادر، یک خواهر و چند برادر، چند برادر و چند خواهر و یک برادر و چند خواهر باشد.

۱۵- ثبوت مالکیت و حق ارث براى زنان در نظام حقوقى اسلام (فلها نصف ما ترک و هو یرثها ... فلهما الثلثان مماترک)

۱۶- ارث، از اسباب مالکیت (فلها نصف ما ترک ... فلهما الثلثان مما ترک)

۱۷- خداوند، بیانگر احکام خویش به منظور جلوگیرى از گمراهى مردم (یبین اللّه لکم ان تضلوا) در جمله «ان تضلوا» حرف «لا» مقدر است ; یعنى «لان لاتضلوا».

۱۸- اهتمام قرآن به مسایل حقوقى و اقتصادى (قل اللّه یفتیکم فى الکللة ... یبین اللّه لکم ان تضلوا)

۱۹- نادیده گرفتن مسایل اقتصادى و حقوقى دین (ارث و ...) مایه گمراهى و ضلالت (یستفتونک قل اللّه یفتیکم ... یبین اللّه لکم ان تضلوا)

۲۰- خداوند، علیم است. (و اللّه بکل شىء علیم)

۲۱- احاطه و فراگیرى علم الهى نسبت به همه چیز (و اللّه بکل شىء علیم)

۲۲- بیان احکام ارث از جانب خداوند، برخاسته از علم همه جانبه وى (قل اللّه یفتیکم فى الکللة ... و اللّه بکل شىء علیم)

روایات و احادیث

۲۳- سهیم شدن کلاله در میراث در صورتى است که میت، پدر و مادر و فرزند نداشته باشد. (قل اللّه یفتیکم فى الکللة) امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از کلاله فرمود: مالم یکن له والد و لاولد.

۲۴- اگر میتى که پدر و مادر و فرزند ندارد تنها یک خواهر داشته باشد، در صورتى که خواهر پدر و مادرى یا پدرى او

۱- . تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۲۸۶، ح ۳۱۰; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۴۲۹، ح ۳. باشد، نصف ارث را مى برد. (ان امرؤا هلک لیس له ولد و له اخت فلها نصف ما ترک) امام صادق (ع) درباره «اخت» در آیه فوق فرمود: انما عنى اللّه الاخت من الاب و الام او اخت لاب فلها النصف مما ترک و هو یرثها ان لم یکن لها ولد و ... .

موضوعات مرتبط

• احکام:۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۳، ۲۴ تشریع احکام ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۳، ۲۴ ۲ ; فلسفه تبیین احکام ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۳، ۲۴ ۱۷
• ارث: احکام ارث ۳، ۴، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۳، ۲۴ ; ارث برادر ۴ ; ارث خواهر ارث ۴ ; ارث زن ۱۵ ; ارث کلاله ۱، ۴، ۵، ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۳، ۲۴ ; تبیین احکام ارث ۲۲ ; سهم ارث برادر ۷، ۸، ۹، ۱۰، ۱۳، ۱۴ ; سهم ارث خواهر ۵، ۶، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۲۴ ; طبقات ارث ۳، ۴ ; نقش ارث ۱۶
• اسماء و صفات: علیم اسماء و صفات ۲۰
• انبیا: محدوده مسؤولیت انبیا ۲
• خدا: احاطه خدا ۲۱ ; علم خدا ۲۱، ۲۲
• زن: حقوق زن ۱۵ ; مالکیّت زن ۱۵
• قرآن: تعالیم قرآن ۱۸، ۱۹
• گمراهى: عوامل گمراهى ۱۹ ; موانع گمراهى ۱۷
• مالکیت: موجبات مالکیت ۱۶
• محمّد (ص): پرسش از محمّد (ص) ۱ ; نقش محمّد (ص) ۱، ۲
• میّت: برادر میّت ۳، ۴ ; خواهر میّت ۳، ۴
• نظام اقتصادى:۱۸، ۱۹
• نظام حقوقى:۱۵، ۱۸، ۱۹
• وارثان:۳