الحشر ٥

از الکتاب
نسخهٔ تاریخ ‏۲۳ مرداد ۱۳۹۶، ساعت ۰۶:۴۸ توسط 127.0.0.1 (بحث) (QRobot edit)


ترجمه

هر درخت باارزش نخل را قطع کردید یا آن را به حال خود واگذاشتید، همه به فرمان خدا بود؛ و برای این بود که فاسقان را خوار و رسوا کند!


الحشر ٤ آیه ٥ الحشر ٦
سوره : سوره الحشر
نزول : ٤ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٤
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لِینَةٍ»: درخت خرما. نوع خوب و ممتاز درخت خرما. «أُصُول»: جمع أَصْل، پایه. ریشه. «لِیُخْزِیَ الْفَاسِقِینَ»: متعلق به محذوفی مثل (أَذِنَ) است. أَذِنَ فِی قَطْعِ الأشْجَارِ لِیُخْزِیَ.


نزول

سبب نزول آیه چنین بوده که وقتى پیامبر به زیر حصار و قلعه یهودیان بنى‌النضیر فرود آمد. دستور فرمود تا بعضى از درختان را که مال و ثروت آنان بود، بریدند. اینان جزع و زارى کردند و نمى توانستند بریده شدن درخت‌هاى خود را طاقت آورند. لذا از راه طعن و سرزنش گفتند: یا محمد تو که ادعاى پیامبرى می‌کنى و می‌گوئى به خاطر اجراى عدل فرستاده شده اى. بریدن درختان برخلاف عدل بوده و بلکه از جمله فساد و خرابکارى در زمین می‌باشد.

پیامبر از ابراز این سخنان دلتنگ شد و مسلمین ساده‌لوح نیز پیش خود فکر می‌کردند که شاید واقعا عمل پیامبر فسادکارى باشد. لذا اختلاف نظر از لحاظ فساد و عدم فساد این کار در بین آمد. بعضى مى گفتند: نبایستى این درختان را بریده باشند زیرا از جمله غنائم و اموال است و برخى دیگر مى گفتند: نبایستى این درختان را بریده باشند زیرا از جمله غنائم و اموال است و برخى دیگر مى گفتند چون یهودیان درخواست قطع نشدن آن را دارند بنابراین به خاطر ضدیت با خواسته هاى آنان باید درختان حتما بریده شود سپس این آیه نازل گردید.[۱] چنان که قتادة و یزید بن رومان نیز نقل نموده اند[۲] عبدالله بن عمر گوید: پیامبر دستور داد نخل‌هاى خرماى بنوالنضیر را طعمه حریق ساخته و آتش بزنند سپس این آیة نازل گردید.[۳]

جابر گوید: پیامبر دستور داد درخت‌هاى خرماى بنوالنضیر را قطع نمایند این کار بر مسلمین دشوار آمد و نزد پیامبر آمدند و گفتند: یا رسول الله اگر این درختان را قطع کنیم. آیا گناهى براى ما محسوب نخواهد گردید؟ سپس این آیة نازل شد[۴] اگر چه سند این حدیث ضعیف به نظر مى آید.[۵]

تفسیر


نکات آیه

۱ - اقدام مسلمانان، به قطع برخى نخل هاى سبز و بارور یهود بنى نضیر (ما قطعتم من لینة) «لینة» به معناى نخل برافراشته و بارور است (مفردات راغب).

۲ - قطع بعضى از نخل ها و بر جاى نهادن برخى دیگر در غزوه بنى نضیر از سوى مسلمانان، به اجازه خداوند بود. (ما قطعتم من لینة أو ترکتموها قائمة على أصولها فبإذن اللّه)

۳ - حرکت هاى مسلمانان در مقابله با یهود بنى نضیر، به اذن و رهنمود الهى بود. (ما قطعتم ... فبإذن اللّه) با توجه به الغاى خصوصیت از مورد، مطلب یاد شده به دست مى آید.

۴ - لزوم حفظ درختان بارور، در باور مردمان عصر بعثت (ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه) از توضیح خداوند نسبت به مشروعیت عمل مسلمانان در قطع درختان بنى نضیر، چنین استفاده مى شود که عمل آنان، براى مردم مدینه چه بسا سؤال برانگیز بوده است.

۵ - اعتراض یهود بنى نضیر، نسبت به قطع نخل هاى بارور ایشان از سوى مسلمانان* (ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه) برداشت یاد شده بر این اساس است که آیه شریفه، در پاسخ به اعتراض بنى نضیر در مورد قطع درختان سرسبز و بارور باشد; همان گونه که در شأن نزول این آیه آمده است.

۶ - تردید مسلمانان نسبت به درستى عمل خویش، در قطع درختان بارور، به هنگام جنگ* (ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه) برداشت یاد شده، بدان احتمال است که پس از قطع بعضى از نخل هاى بنى نضیر، این تردید و سؤال میان مسلمانان به وجود آمد که: آیا عملشان صحیح و مورد رضاى حق بوده یا خیر؟ آیه شریفه پاسخى به پرسش آنان است.

۷ - پیروى و تبعیت از پیامبر(ص) (رهبرى الهى)، پیروى از خداوند است.* (ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه) برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که مسلمانان در هر قدم، برنامه خویش را از آیات قرآن و وحى به صورت مستقیم دریافت نمى کرده و صرفاً مطیع پیامبر(ص) بوده اند و خداوند، اذن پیامبر را اذن خود معرفى کرده است.

۸ - اذن الهى به قطع نخل هاى بارور بنى نضیر، در راستاى به ذلت کشاندن آنان (ما قطعتم من لینة ... فبإذن اللّه و لیخزى الفسقین)

۹ - جبهه گیرى در برابر خدا و پیامبر و حاکمیت دین، از نمودهاى بارز فسق (ذلک بأنّهم شاقّوا اللّه و رسوله ... و لیخزى الفسقین) از تطبیق عنوان «فاسق» بر کسانى که در برابر خدا و پیامبر(ص) جبهه گیرى کردند (شاقّوا اللّه و رسوله)، مطلب بالا برداشت مى شود.

۱۰ - خوار ساختن فاسقان و پرده دران حریم ارزش ها، برنامه اى الهى و پسندیده (فبإذن اللّه و لیخزى الفسقین)

روایات و احادیث

۱۱ - «عن أبى عبداللّه(ع) قال: العجوة أُمّ التمر... و هو قول اللّه عزّوجلّ: «ما قطعتم من لینة أو ترکتموها قائمة على أصولها» قال: یعنى العجوة;[۶] از امام صادق(ع) روایت شده که «عجوة» مادر خرما است ...(یعنى اولین درختى است که منشأ نخل هاى خرما در روى زمین بوده است) و این سخن خداوند است که مى فرماید: «ما قطعتم من لینة...» امام فرمود: مقصود همان عجوه است (خرماى عجوه نوع مرغوبى از خرما است)».

موضوعات مرتبط

  • اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱
  • اطاعت: آثار اطاعت از محمد(ص) ۷; اطاعت از خدا ۷
  • بنى نضیر: آثار قطع درختان خرماى بنى نضیر ۸; ابقاى درختان خرماى بنى نضیر ۲; اعتراض بنى نضیر ۵; جنس درختان خرماى بنى نضیر ۱۱; زمینه ذلت بنى نضیر ۸; قطع درختان خرماى بنى نضیر ۱، ۲، ۵، ۶
  • خدا: آثار اذن خدا ۳، ۸; آثار دشمنى با خدا ۹; اذن خدا ۲
  • درختان: اهمیت درختان بارور ۴
  • دین: آثار دشمنى با دین ۹
  • عمل: عمل پسندیده ۱۰
  • غزوه بنى نضیر: قصه غزوه بنى نضیر ۲; منشأ غزوه بنى نضیر ۳
  • فاسقان: ذلت فاسقان ۱۰
  • فسق: نشانه هاى فسق ۹
  • محمد(ص): آثار دشمنى با محمد(ص) ۹
  • مردم: بینش مردم مقارن بعثت ۴
  • مسلمانان: شک مسلمانان صدراسلام ۶

منابع

  1. تفسیر روض الجنان یا روح الجنان.
  2. تفاسیر طبرى و ابن اسحق.
  3. صحیح بخارى و دیگران از علماء عامه.
  4. مسند ابویعلى.
  5. لباب النقول فی اسباب النزول.
  6. کافى، ج ۶، ص ۳۴۷، ح ۱۱; نورالثقلین، ج ۵، ص ۲۷۴- ، ح ۱۰.