الصافات ٢٢

احْشُرُوا الَّذِينَ‌ ظَلَمُوا وَ أَزْوَاجَهُمْ‌ وَ مَا کَانُوا يَعْبُدُونَ‌

ترجمه

مکارم شیرازیبهرامپورفولادوندالهی قمشه‌ایانصاریانآیتیخرمشاهیمجتبویخرمدلصادقی تهرانیمعزی

(در این هنگام به فرشتگان دستور داده می‌شود:) ظالمان و همردیفانشان و آنچه را می‌پرستیدند...

|[اى فرشتگان!] گرد آوريد ظالمان و همگنانشان و آنچه را كه پرستش مى‌كردند

كسانى را كه ستم كرده‌اند، با همرديفانشان و آنچه غير از خدا مى‌پرستيده‌اند،

(و خطاب شود که) اینک ستمکاران را حاضر کنید با همسران (یا پیروان) و آنچه معبود ایشان بود،

[آن گاه ندا رسد:] ستمکاران و هم ردیفان آنان و معبودهایی را که همواره به جای خدا می پرستیدند، گرد آورید.

آنان را كه ستم مى‌كردند و همپايگانشان و آنهايى را كه به جاى خداى يكتا مى‌پرستيدند گرد آوريد.

ستم‌پیشگان [مشرک‌] و همتایانشان را همراه با آنچه به جای خداوند می‌پرستیدند [یکجا] گرد آورید،

[اى فرشتگان،] كسانى را كه ستم كردند- مشركان- و همانندانشان- همراهانشان از ديوان- گرد آوريد، و آنچه را مى‌پرستيدند

(ای فرشتگان من!) کسانی را که (با کفر و زندقه به خود) ستم کرده‌اند، همراه با همسران (کفر پیشه‌ی) آنان، به همراه آنچه می‌پرستیده‌اند، جمع‌آوری کنید.

«کسانی را که ستم کرده‌اند و همردیفانشان و آنچه را می‌پرستیده‌اند.»

گرد آرید آنان را که ستم کردند و همسرانشان را و آنچه را بودند می‌پرستیدند

الصافات ٢١	آیه ٢٢	الصافات ٢٣
سوره : سوره الصافات نزول : ٣ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَا»: آنچه. مراد بتها است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَنْ‌ يُشَاقِقِ‌ الرَّسُولَ‌ مِنْ‌... (۰) وَ يَوْمَ‌ نَحْشُرُ مِنْ‌ کُلِ‌ أُمَّةٍ... (۱) وَ إِذَا النُّفُوسُ‌ زُوِّجَتْ‌ (۱)

وَ تَرَى‌ الْمُجْرِمِينَ‌ يَوْمَئِذٍ... (۰) وَ امْتَازُوا الْيَوْمَ‌ أَيُّهَا... (۰) أَ فَمَنْ‌ يَمْشِي‌ مُکِبّاً عَلَى‌... (۰)

تفسیر

المیزاننمونهتفسیر نوراثنی عشریروان جاویداطیب البیانبرگزیده تفسیر نمونهتسنیم

---

• آيات ۱۲ - ۷۰ سوره صافات
• حكايت استهزاء مشركين آيات خدا و دعوت پيامبر را و استبعادشان رستاخير خود و پدرانشانرا
• اشاره به وجه تسميه قيامت به يوم الفصل
• مراد از الذين ظلموا در آيه : احشرواالذين ظلموا...
• ازواج و ماكانوا يعبدون من دون الله
• وجه تعبير به هدايت در فاهدوهم الى صراط الجحيم
• مراد از سؤ ال در وقنوهم انهم مسؤ ولون سؤ ال از چيست ؟
• اعتراض كفار به بزرگان و رهبران خود در قيامت كه شما باعث گمراهى ما بوديد و جوابرؤ ساى كفر به پيروان خود
• تابع و متبوع در عذاب مشتركند
• مقصود از عبادالله المخلصين و اينكه رزق معلوم دارند و...
• توصيف شراب بهشتى و حوريانى كه براى مخلصين آماده مى شود.
• گفتگوى اهل بهشت با يكديگر
• شجره زقوم و وصف آن
• رواياتى درباره مسؤ ول بودن انسان ، و درذيل برخى آيات گذشته

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ «22»

(خداوند به فرشتگان دستور مى‌دهد:) ستمكاران و هم رديفان آنان و آن چه را به جاى خداوند مى‌پرستيدند (در يك جا) گرد آوريد.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ «22»

بعد از آن ندا رسد به ملائكه:

احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا: جمع كنيد و فراهم آوريد آن كسانى را كه ستم كردند به خود سبب شرك و تكذيب پيغمبران، يا به ارتكاب معاصى و تعدى به مردمان، يعنى جمع كنيد همه ظالمان و ستمكاران را، وَ أَزْواجَهُمْ‌: و امثال آنها يا اعوان و اتباع يا زنان ايشان كه هم مذهب ايشان باشند، يا شياطين كه قرين آنها بوده باشند در موقف. حاصل آنكه هر طبقه را با مثل خود، بت‌پرست را با بت‌پرست، و ستاره پرستان با ستاره پرست، و زنان كافران با كافران، و زانى را بازانى، و خمار را با خمار، و ظلمه را با اتباع آنان و هر گروهى را با امثال خود در محشر حاضر كنند، وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ‌: و آنچه بودند كه ستايش و پرستش مى‌كردند.

جلد 11 - صفحه 112

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

هذا يَوْمُ الْفَصْلِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ «21» احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ «22» مِنْ دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ إِلى‌ صِراطِ الْجَحِيمِ «23» وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ «24» ما لَكُمْ لا تَناصَرُونَ «25»

بَلْ هُمُ الْيَوْمَ مُسْتَسْلِمُونَ «26» وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ «27» قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ «28» قالُوا بَلْ لَمْ تَكُونُوا مُؤْمِنِينَ «29» وَ ما كانَ لَنا عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بَلْ كُنْتُمْ قَوْماً طاغِينَ (30)

---

جلد 4 صفحه 427

ترجمه‌

اينست روز جدا شدن حق از باطل كه بوديد آنرا تكذيب ميكرديد

جمع كنيد آنها را كه ستم كردند و امثال آنها را و آنچه را كه بودند ميپرستيدند

از غير خدا پس راهنمائى كنيد آنها را براه دوزخ‌

و بازداريدشان همانا آنها بازخواست شدگانند

چيست شما را كه يكديگر را يارى نميكنيد

بلكه آنها امروز تسليم شدگانند

و روى آورند بعضيشان بر بعضى از يكديگر ميپرسند

گويند همانا شما بوديد كه مى‌آمديد ما را از راه قوّت‌

گويند بلكه نبوديد گروندگان‌

و نبود ما را بر شما تسلّطى بلكه بوديد گروهى سركشان.

تفسير

پس از آنكه كفّار در ذيل آيه سابقه گفتند اين روز مجازات است خودشان با يكديگر يا ملائكه بآنها گويند اين روز فصل خصومت است بين اهل حق و باطل كه بحكم الهى از يكديگر ممتاز شوند و خطاب از مصدر جلال صادر شود بملائكه كه كسانيرا كه ظلم نمودند بخلق خصوصا بانبياء و اولياء و امثال آنها را كه ظلم نمودند بخودشان در عبادت و اطاعت بتها و شياطين جمع‌آورى نمائيد و با آنچه عبادت و اطاعت مينمودند آنها را در دنيا بغير حق از قبيل بتها و كسانيكه دعوى خدائى نمودند يا دعوى نبوّت و امامت كردند بباطل دست جمع هدايت نمائيد آنانرا براه جهنّم و تعبير بهدايت از قبيل بشارت بعذاب براى طعنه و توبيخ است يعنى شما بايد هدايت براه بهشت شويد كارى كرديد كه هدايت براه دوزخ شديد و بردن بتها بدوزخ مكرّر ذكر شده كه براى توهين آنها در نظر بت‌پرستها و فروزينه آتش است و فرمان توقيف آنها در موقف حشر صادر گردد براى پرسش از عقائد و اعمال و ولايت ائمه اطهار چنانچه در چندين روايت معتبر تصريح شده و در بيشتر آنها ولايت امير المؤمنين عليه السّلام ذكر شده و آنكه كسى تا جواز ولايت آنحضرت را در دست نداشته باشد از صراط عبورش ندهند و در بعضى از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نقل شده كه تجاوز نميكند قدم بنده‌اى از جاى خود تا پرسش شود از چهار چيز از جوانى او كه در چه صرف نموده و از عمرش كه در چه تمام كرده و از مالش‌

---

جلد 4 صفحه 428

كه از كجا جمع نموده و در چه خرج كرده و از دوستى ما اهلبيت و از طرق عامّه هم اين معنى و آنكه سؤال از ولايت امير المؤمنين عليه السّلام ميشود بثبوت رسيده است و بعدا براى سركوبى و توبيخ و تعيير بآنها گفته ميشود چرا امروز با يكديگر كمك نميكنيد ولى آنروز ديگر آنها كاملا تسليم و منقاد و حاضر براى عذابند چون بكلّى عاجز و از همه جا رانده و مانده‌اند يا آنكه حاضرند يكديگر را تسليم نمايند بجاى آنكه نصرت و يارى كنند با هم چون بعضى مستسلمون را بمتسالمون و آنرا به اين معنى تفسير نموده‌اند و بنظر حقير وجهى ندارد چون تسالم بمعناى صلح و سازش است و استسلام بمعناى گردن نهادن و تسليم شدن و آنها با يكديگر مخاصمه دارند چنانچه خداوند فرموده پس بعضى از آنها اقبال ببعضى نموده براى ملامت و استيضاح از آنها گويند شما بسر ما آمديد و بزور و قوّت بازوى جانب راست ما را وادار بدين باطل كرديد آنها جواب گويند چنين نبود شما خودتان باطنا ايمان نداشتيد و ما شما را مجبور نميتوانستيم بكنيم بلكه شما خودتان بد ذات و مايل بطغيان و سركشى بوديد لذا زير فرمان انبياء و اوليا نرفتيد و گوش بسخنان ما داديد و الّا ما بر شما سلطنتى نداشتيم و بعضى گفته‌اند مراد آنستكه گمراه شدگان بگمراه كنندگان گويند شما از راه نصيحت و خيرخواهى و حق‌گوئى بر ما وارد شديد و ما را فريب داديد چون عرب بچيزيكه از جانب راست بيايد تيمّن ميجويند و آنها در جواب گويند شما نرفتيد تحصيل عقائد حقه نمائيد لذا قلبا شاك و متزلزل بوديد و طبعا مايل بطغيان و سركشى و تا ما سخنى گفتيم پذيرفتيد و گر نه تسلّطى از ما بر شما وجود نداشت و اجبارى بعمل نيامد كه موجب عذرى براى شما در پيشگاه احديّت باشد.

---

جلد 4 صفحه 429

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

احشُرُوا الَّذِين‌َ ظَلَمُوا وَ أَزواجَهُم‌ وَ ما كانُوا يَعبُدُون‌َ «22» مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ فَاهدُوهُم‌ إِلي‌ صِراطِ الجَحِيم‌ِ «23»

محشور كنيد كساني‌ ‌را‌ ‌که‌ ظلم‌ كردند و زنهاي‌ ‌آنها‌ ‌را‌ و آنچه‌ بودند عبادت‌ ميكردند ‌از‌ ‌غير‌ ‌از‌ خداوند متعال‌ و راهنمايي‌ كنيد ‌آنها‌ ‌را‌ براه‌ جحيم‌ ‌که‌ جهنم‌ ‌باشد‌.

احشُرُوا خطاب‌ ‌به‌ ملائكه عذاب‌ ‌است‌.

الَّذِين‌َ ظَلَمُوا سه‌ قسم‌ ظلم‌ داريم‌ ظلم‌ بدين‌ ظلم‌ بغير ظلم‌ بنفس‌ ظلم‌ بدين‌ اينست‌ ‌که‌ دين‌ حق‌ ‌را‌ ترك‌ كنند و بمقدسات‌ دين‌ اهانت‌ كنند مثل‌ قرآن‌ مجيد احكام‌ الهيه‌ دستورات‌ دينيه‌ و نحو اينها ظلم‌ بغير مثل‌ ظلم‌ ‌به‌ انبياء و ائمه هدي‌ و علماء اعلام‌ و صلحاء و اتقياء و مؤمنين‌ ظلم‌ بنفس‌ بارتكاب‌ معاصي‌ و ترك‌ واجبات‌ شرع‌ و ‌خود‌ ‌را‌ ‌در‌ معرض‌ غضب‌ و سخط و عذاب‌ الهي‌ درآوردن‌ و ‌به‌ تمام‌ اينها ‌در‌ قرآن‌ و ‌در‌ اخبار تصريحات‌ و اشارات‌ داريم‌ ‌در‌ حق‌ مشركين‌ ميفرمايد وَ مَأواهُم‌ُ النّارُ وَ بِئس‌َ مَثوَي‌ الظّالِمِين‌َ آل‌ عمران‌ آيه 144 إِن‌َّ الَّذِين‌َ يُؤذُون‌َ اللّه‌َ وَ رَسُولَه‌ُ لَعَنَهُم‌ُ اللّه‌ُ فِي‌ الدُّنيا وَ الآخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُم‌ عَذاباً مُهِيناً وَ الَّذِين‌َ يُؤذُون‌َ المُؤمِنِين‌َ وَ المُؤمِنات‌ِ بِغَيرِ مَا اكتَسَبُوا فَقَدِ احتَمَلُوا بُهتاناً وَ إِثماً مُبِيناً احزاب‌ آيه 57 و 58 فَما كان‌َ اللّه‌ُ لِيَظلِمَهُم‌ وَ لكِن‌ كانُوا أَنفُسَهُم‌ يَظلِمُون‌َ توبه‌ آيه 71 ‌در‌ حديث‌ قدسي‌

(و عزتي‌ و جلالي‌ ‌لا‌ يجوزني‌ ظلم‌ ظالم‌)

‌در‌ اخبار

الظلم‌ ظلمات‌ يوم القيمة

‌الي‌ ‌غير‌ ‌ذلک‌ ‌من‌ الآيات‌ و الاخبار.

جلد 15 - صفحه 134

وَ أَزواجَهُم‌ ‌که‌ شركت‌ داشتند ‌با‌ ‌آنها‌ ‌در‌ ظلم‌ ‌ يا ‌ راضي‌ بودند ‌به‌ ظلم‌ ‌آنها‌ ‌که‌ فرمود

الراضي‌ بفعل‌ قوم‌ كالداخل‌ فيهم‌.

وَ ما كانُوا يَعبُدُون‌َ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ ‌از‌ اصنام‌ و ساير آلهه ‌آنها‌ ‌که‌ ميفرمايد إِنَّكُم‌ وَ ما تَعبُدُون‌َ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ حَصَب‌ُ جَهَنَّم‌َ أَنتُم‌ لَها وارِدُون‌َ انبياء ‌آيه‌ 101 فَاهدُوهُم‌ إِلي‌ صِراطِ الجَحِيم‌ِ تعبير بهدايت‌ يك‌ نوع‌ توبيخ‌ و سرزنش‌ ‌است‌ نظير فَبَشِّرهُم‌ بِعَذاب‌ٍ أَلِيم‌ٍ آل‌ عمران‌ آيه 20.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 22)- سپس خداوند به فرشتگانی که مأمور کوچ دادن مجرمان به دوزخند فرمان می‌دهد: «ظالمان و هم ردیفان آنها و آنچه را می‌پرستیدند جمع آوری کنید» (احْشُرُوا الَّذِینَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما کانُوا یَعْبُدُونَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - گرد آمدن مشرکان ستم پیشه و هم فکران و معبودهاى آنان، در عرصه قیامت به فرمان خداوند (احشروا الذین ظلموا و أزوجهم و ما کانوا یعبدون) «ازواج» مى تواند به معناى «اقران» (هم نشینان و هم فکران) باشد و نیز مى تواند جمع «زوج» (به معناى همسر) باشد. برداشت یاد شده مبتنى بر معناى نخست است.

۲ - گرد آمدن انسان هاى مشرک و کافر در قیامت، به وسیله مأموران الهى (فرشتگان) انجام مى گیرد. (احشروا الذین ظلموا) بنابر نظر مفسران، فرشتگان، ظالمان را در قیامت احضار و جمع خواهند کرد.

۳ - شرک و تکذیب معاد ظلم است و مشرکان و تکذیب گران معاد، ظالم اند. (هذا یوم الفصل الذى کنتم به تکذّبون . احشروا الذین ظلموا) برداشت یاد شده از ستم پیشه خواندن مشرکان و تکذیب کنندگان معاد، به دست مى آید.

۴ - همانندى و یک سانى مجازات و کیفر زنان و مردان مشرک و کافر در قیامت (احشروا الذین ظلموا و أزوجهم) برداشت یاد شده از آن جا است که اختصاص به ذکر یافتن «ازواج» (همسران)، مى تواند براى از بین بردن این توهم باشد که زنان مشرک و کافر از کیفر الهى معاف اند.

۵ - معبودهاى مشرکان، فاقد شعور و درک (ما کانوا یعبدون) از آمدن «ما» - که براى موجودات فاقد شعور به کار مى رود - درباره معبودهاى مشرکان، برداشت یاد شده به دست مى آید.

موضوعات مرتبط

• خدا: اوامر خدا ۱
• زن: تساوى زن و مرد ۴
• ظالمان :۳ حشر ظالمان ۳ ۱
• کافران: حشر کافران ۲; کیفر اخروى کافران ۴
• مشرکان: بى عقلى معبودان مشرکان ۵; حشر مشرکان ۱، ۲; ظلم مشرکان ۳; کیفر اخروى مشرکان ۴
• معاد: ظلم تکذیب معاد ۳; ظلم مکذبان معاد ۳
• معبودان باطل: حشر معبودان باطل ۱
• ملائکه: نقش اخروى ملائکه ۲
• نظام کیفرى: عدالت در نظام کیفرى ۴