النساء ١٥
ترجمه
| النساء ١٤ | آیه ١٥ | النساء ١٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَاحِشَةً»: زنا. برخی فاحشه را در اینجا به معنی سِحاق دانسته‌اند و آن عبارت است از این که دو زن فرج خود را به هم بمالند (نگا: المصحف المیسّر: عبدالجلیل عیسی، صفحه . «یَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ»: مرگ آنان را در می‌یابد. «أَوْ یَجْعَلَ ... سَبِیلاً»: این راه را سوره نور آیه دو، مشخّص کرده است.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اللَّاتِي يَأْتِينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلًا «15»
جلد 2 - صفحه 34
واز زنان شما كسانى كه مرتكب زنا شوند، پس چهار نفر از ميان شما (مردان مسلمان) را بر آنان شاهد بگيريد، پس اگر شهادت دادند، آن زنان را در خانه‌ها (ى خودشان) نگاه داريد، تا مرگشان فرا رسد، يا آنكه خداوند، راهى براى آنان قرار دهد (و قانون جديدى بياورد).
نکته ها
امام صادق عليه السلام فرمود: مراد از راه ديگر كه خداوند قرار مى‌دهد، حدود الهى و سنگسار و شلّاق است. «1»
بعضى آيه را شامل مساحقه و همجنس‌بازى زنان نيز دانسته و از مجمع‌البيان روايتى را از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل كرده‌اند كه مؤيّد آن است. «2»
در روايتى مى‌خوانيم كه مسئله‌ى حبس در خانه نسبت به زن زناكار، در جاهليّت نيز بوده و اسلام در آغاز آن را پذيرفته است، ولى بعد از تقويت اسلام مسئله از حبس به اجراى حدّ تبديل شده است. «3»
پیام ها
1- براى حفظ آبرو و شرف ديگران، اسلام براى اثبات زنا، چهار شاهد مقرّر كرده است، و حتّى اگر سه شاهد گواهى دهند، هر سه شلّاق مى‌خورند، ولى براى اثبات قتل، دو شاهد كافى است. «أَرْبَعَةً مِنْكُمْ»
2- شاهد بر زنا، هم بايد مرد باشد و هم مسلمان، تا در اثبات جرم، دقّت لازم صورت گيرد. «أَرْبَعَةً مِنْكُمْ»
3- گواهى بر زنا واجب نيست. «فَإِنْ شَهِدُوا» 4- در قضاوت به علم خود اكتفا نكنيم، گواهى لازم است. «فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ» 5- كيفر زن زناكار، حبس در «خانه» است، نه زندان‌هاى عمومى، كه ممكن است
«1». تفسيربرهان، ج 1، ص 353.
«2». تفسير راهنما.
«3». وسائل، ج 28، ص 61.
جلد 2 - صفحه 35
فساد بيشتر بياموزد. «فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ»
6- حبس زن در خانه، براى آنست كه افراد جامعه را فاسد نكند و از ازدواج محروم بماند و ميدانى براى لذّت پيدا نكند. «فَأَمْسِكُوهُنَّ»
7- براى سالم سازى و پاكسازى جامعه، حبس مجرم لازم است. «فَأَمْسِكُوهُنَّ»
8- حبس ابد، كيفر زنان شوهردارى بوده است كه مرتكب زنا شده‌اند. «حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ» البتّه اين حكم موقّت بوده تا به تازيانه و سنگسار كيفر شود.
«أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلًا»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اللاَّتِي يَأْتِينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلاً «15»
چون حق تعالى حكم رجال و نساء را در باب نكاح و ميراث بيان نمود، در عقب آن بيان قبيحه زنا را مى‌فرمايد:
وَ اللَّاتِي يَأْتِينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ: و آن زنانى كه از جهت متابعت هواى نفس خود، بيايند به خصلت قبيحه‌اى كه زناست، از زنان شما، يعنى شوهرداران و محصناتى كه به زنا اقدام كنند. و تسميه زنا به فاحشه، از جهت زيادتى قبح و شناعت است. فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَ: پس اى حكّام شريعت، طلب شاهد كنيد بر ايشان، يعنى بر فعل فاحشه اين زنان، أَرْبَعَةً مِنْكُمْ: چهار مرد عاقل بالغ عادل از شما كه مؤمنانيد، تا بر ايشان گواهى دهند. فَإِنْ شَهِدُوا: پس اگر اين چهار مرد به زناى ايشان شهادت دهند، فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ: پس نگاهداريد و بند كنيد اين زنان را در خانه‌ها. اصحّ آنست كه در اول اسلام، احكام عقوبت زنان زانيه به اين وجه بود كه ايشان را در خانه‌ها
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 374
محبوس سازند، حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ: تا اينكه متوفى سازد ايشان را ملك الموت، يا استيفاى ارواح ايشان نمايد مرگ و موت. أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلًا: يا قرار دهد و پيدا سازد خداوند براى آنها راهى را، يعنى حدى تعيين نمايد كه از حبس، خلاصى و رهائى يابند.
تبصره: نزد بعضى، مراد به فاحشه، مساحقه است، و نزد اكثر، مراد به آن زنا است. بعضى گفته‌اند مراد، زنان محصنه‌اند به جهت اضافه ايشان به مردان، چه اگر غير ايشان مى‌بودند «من النساء» واقع مى‌شد، نه «من نسائكم».
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ اللاَّتِي يَأْتِينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلاً «15»
ترجمه
و آنانكه بجا آورند كار بد را از زنانتان پس گواه خواهيد برايشان چهار نفر از خودتان را پس اگر گواهى دادند نگاه داريدشان در خانه‌ها تا دريابد آنها را مرگ يا مقرر دارد خدا براى آنها راهى.
تفسير
بعضى گفته‌اند فاحشه زنا است كه بواسطه شناعت و زيادى قبح آن باين
جلد 2 صفحه 30
اسم ناميده شده است ولى بنظر حقير همان كار بد است نهايت آنكه در اين آيه بمناسبت نسبت بزنان بقرينه مقام ظهور در زنا پيدا نموده و از حضرت صادق (ع) روايت شده است كه اين آيه منسوخ شده است معمول بود زن چون مرتكب زنا ميگرديد و چهار شاهد بر آن اقامه ميشد او را در اطاقى حبس مينمودند و مراوده و صحبت با او نميداشتند فقط نان و آبى باو ميدادند تا بميرد يا خداوند تكليف او را معلوم فرمايد و خداوند تازيانه و سنگسار را معين فرمود و در كافى و عياشى نيز قريب به اين مضمون از صادقين عليهما السلام نقل شده است و در عوالى از پيغمبر (ص) نقل نموده كه صد تازيانه تكليف زناى بكر ببكر است و تعزير عمومى است و تكليف زناى ثيب به ثيب صد تازيانه و سنگسار است و اين سبيل الهى است كه براى آنها مقرر شده است و انصاف آنستكه تفصيل و تحقيق اين امور و احكام موكول بكتب فقهيه و از وظيفه مفسر خارج است
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اللاّتِي يَأتِين‌َ الفاحِشَةَ مِن نِسائِكُم فَاستَشهِدُوا عَلَيهِن‌َّ أَربَعَةً مِنكُم فَإِن شَهِدُوا فَأَمسِكُوهُن‌َّ فِي البُيُوت‌ِ حَتّي يَتَوَفّاهُن‌َّ المَوت‌ُ أَو يَجعَل‌َ اللّه‌ُ لَهُنَّ سَبِيلاً «15»
و كساني که اتيان بزنا از زنان شما ميكنند يعني زنا ميدهند پس استشهاد
جلد 5 - صفحه 33
نمائيد بر آنها چهار نفر شاهد از خودتان يعني از رجال پس اگر شهادت دادند پس از شهادت آنها نگاه داريد آنها را در بيوت و حبس كنيد تا مرگ آنها در رسد يا خداوند براي آنها راه نجاتي قرار دهد.
اينکه آيه شريفه مشتمل بر چند جمله است: 1- اينكه براي اثبات زنا چهار نفر شاهد از رجال لازم دارد که اگر سه نفر باشند زنا ثابت نميشود و آن سه نفر حد قذف که هشتاد تازيانه است بر آنها جاري ميشود بلي اگر خود زن اقرار بزنا كرد بايد چهار مرتبه اقرار كند تا زنا ثابت شود که اگر سه مرتبه اقرار كرد ثابت نميشود، و در هر صورت اگر معين كرد که چه كسي با او زنا كرده بايد حد قذف هم بر او جاري كرد و حد زنا صد تازيانه است بنص آيه شريفه الزّانِيَةُ وَ الزّانِي فَاجلِدُوا كُل‌َّ واحِدٍ مِنهُما مِائَةَ جَلدَةٍ نور آيه 2، و اگر محصنه است علاوه بر صد تازيانه بايد رجم شود بمقتضي الاخبار و فتوي المشهور، و اگر عبد و امه است نصف حد الحر و اگر با محارم است قتل و اگر قبل از ثبوت توبه كند حد از او بر داشته ميشود، و شاهد زنا بايد شهادتش مثل ميل در مكحله يا تناب در چاه باشد و الا ثابت نميشود، و بر حسب مذهب شيعه چهار شاهد بايد عادل باشند بفاسق و مجهول الحال اثبات نميشود، و در زنا با زن شوهر دار حرمة ابدي ميآورد، و اگر از روي شبهه باشد حد ندارد، لكن حرمت ابدي در صورت دخول ميآيد جمله دوم- اينکه آيه حكم فرموده بوجوب حبس ابد و در اخبار از ائمه اطهار داريم که اينکه حكم نسخ شده و در مقام خود ثابت كرده‌ايم که نسخ آيه باخبار ممكن است و مانعي ندارد، و بعضي توهم كردند که اينکه نسخ شده بآيه سوره نور که ذكر شد لكن اينکه دو آيه مانعة الجمع نيست هم حد جاري شود هم حبس شود جمله سوم- أَو يَجعَل‌َ اللّه‌ُ لَهُنَّ سَبِيلًا است و مراد از سبيل راهي است که اينکه حكم حبس ابد از آنها برداشته شود.
جلد 5 - صفحه 34
از كلمات مفسرين استفاده ميشود که مراد اجراء حد مثل صد تازيانه يا رجم و استشهاد كردند بحديث نبوي که عامي است و اعتبار ندارد.
و آنچه بنظر ميرسد و اللّه العالم اينكه كلمه لهن که از براي نفع است مناسبت با جلد و رجم و قتل ندارد بلكه مراد راهيست که رفع حبس و حد از آنها بشود و آن چند چيز است يكي توبه قبل از ثبوت چنانچه گذشت ديگر دعوي اكراه و اضطرار كند که مكروه شدم يا مضطر شدم، سوم دعوي خوف نفس که اگر زنا نميدادم يا كشته ميشدم يا در حرام اشد از زنا مثل رده يا كفر و امثال اينها واقع ميشدم، چهارم دعوي شبهه که خيال كردم شوهر خودم هست يا جهل بحكم يا جهل بموضوع و امثال اينها زيرا تدرأ الحدود بالشبهات و همچنين است جرح شهود زنا يا اختلاف شهود در اداء شهادت بلكه توبه بعد از ثبوت اينکه حكم حبس ابد برداشته ميشود و لو حد برداشته نشود چنانچه در آيه بعد بيايد.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- کیفر زن در صورت ارتکاب زنا، حبس ابد است. (و الّتى یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنَّ فى البیوت) «الفاحشة» به معناى کار زشت است و الف و لام آن اشاره به عمل خاصى است که به مناسبت مورد، مراد از آن زناست و مى تواند مساحقه را نیز شامل شود.
۲- کیفر زن در صورت مساحقه (همجنس بازى) حبس ابد است.* (و الّتى یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنَّ فى البیوت)
۳- زن زناکار و همجنس باز در صورتى که مسلمان باشد، به حبس ابد محکوم مى شود. (و الّتى یأتین الفاحشة من نسائکم) چنانچه «کُم» خطاب به جامعه اسلامى باشد، مراد از «نساء» زنان مسلمان خواهد بود.
۴- لزوم شهادت چهار مرد مسلمان براى اثبات فحشاى زنان (زنا و مساحقه) (و الّتى یأتین الفاحشة من نسائکم فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم) مؤنّث آوردن کلمه «اربعة» دلالت مى کند که معدود آن، رجال (مردان) هستند ; و «منکم» دلالت بر مسلمان بودن آن مردان دارد.
۵- زنا و مساحقه، عملى بسیار زشت (و الّتى یأتین الفاحشة من نسائکم) فاحشه در لغت به معنى عمل بسیار زشت است و در آیه فوق از زنا و مساحقه به فاحشه تعبیر شده است.
۶- کیفر فحشا (زنا، مساحقه)، مشروط به انجام آن از روى اختیار است. (و الّتى یأتین الفاحشة من نسائکم)
۷- حبس ابد، کیفر فحشاى زنان شوهردارى که شوهرشان مسلمان باشد. (و الّتى یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنَّ فى البیوت حتّى یتوفیهنّ الموت) چنانچه مراد از «کُم»، مردان مسلمان باشند ; ظاهراً مقصود از «نساء» همسران آنان خواهد بود. بنابراین، حکم مذکور، شامل زنان بى شوهر نخواهد شد.
۸- زندانى کردن، از راههاى مجازات بزهکاران (و الّتى یأتین الفاحشة ... فامسکوهنَّ فى البیوت)
۹- لزوم دعوت کردن از چهار مرد مسلمان، براى تحمّل شهادت به هنگام اطلاع از وقوع فحشا (زنا و همجنس بازى)* (و الّتى یأتین الفاحشة ... فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم) جمله «فاستشهدوا»، مى تواند به معناى دعوت براى تحمّل شهادت باشد.
۱۰- شاهد فحشاى زنان، مى تواند از اداى شهادت استنکاف کند. (و الّتى یأتین الفاحشة ... فان شهدوا) جمله «فان شهدوا»، ظهور در این معنا دارد که شاهد، در اداىِ شهادت و یا استنکاف از آن مختار است و شرعاً الزامى براى اداى شهادت ندارد.
۱۱- کیفر حبس ابد براى زنا و همجنس بازى زنان، مشروط به شهادت چهار مرد مسلمان است. (و الّتى یأتین الفاحشة ... فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم فان شهدوا) چون مخاطبان «منکم» مسلمان هستند، معلوم مى شود که شاهد در مورد فحشا، باید مسلمان باشد و چون ضمیر مذکّر به کار رفته، معلوم مى شود که گواهان بر زنا و همجنس بازى باید مرد باشند.
۱۲- حاکم نمى تواند به استناد علم خویش زن زناکار و همجنس باز را کیفر دهد.* (و الّتى یأتین الفاحشة ... فان شهدوا) مفهوم جمله «فان شهدوا» این است که در صورت نبودن چهار شاهد، کیفرى (حبس ابد) نخواهد بود ; هر چند حاکم به آن علم پیدا کند ; زیرا غالباً حاکم با شهادت دو یا سه نفر شاهد عادل هم علم پیدا مى کند.
۱۳- اهتمام اسلام به حفظ آبرو و حیثیت مسلمین (و الّتى یأتین الفاحشة ... فاستشهدوا علیهنّ اربعة منکم) زیرا براى اثبات زنا، وجود چهار مرد مسلمان را لازم مى داند و در غیر این صورت، متّهم کننده را مجرم مى شمارد.
۱۴- نوید خداوند به نسخ کیفر زنا (حبس ابد) (و الّتى یأتین الفاحشة ... فامسکوهنّ ... او یجعل اللّه لهنّ سبیلاً)
۱۵- وعده خداوند به جعل کیفرى خفیفتر از حبس ابد براى زنانى که مرتکب زنا و یا مساحقه شوند. (حتّى یتوفّیهنّ الموت او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا) جمله «او یجعل اللّه ... »، حاکى است که کیفر دیگر براى زن زناکار جعل خواهد شد ; و لام در «لهنّ»، مشعر به این است که آن کیفر خفیفتر از حبس ابد مى باشد.
۱۶- امکان نسخ در احکام الهى (او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا)
روایات و احادیث
۱۷- حکم خدا (شلاق) در مورد فحشاى زنان، ناسخ حکم حبس ابد در مورد آنان (والّتى یأتین الفاحشة من نسائکم ... فامسکوهنّ فى البیوت حتى یتوفیهنّ الموت او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا) امام صادق (ع) درباره «سبیل» در آیه فوق فرمود: منسوخة و السبیل هو الحدود.[۱]
۱۸- حبس ابد و محرومیت از گفتگو و همنشینى، کیفر منسوخ شده فحشاى زنان (فامسکوهنّ فى البیوت) امام صادق (ع) درباره آیه فوق فرمود: هذه منسوخة ... کانت المرأة ... ادخلت بیتاً و لم تحدث و لم تکلّم و لم تجالس و اوتیت فیه بطعامها و شرابها حتى تموت ... .[۲]
۱۹- صد تازیانه و یک سال تبعید، کیفر فحشاى زنان باکره و صد تازیانه و رجم، کیفر فحشاى زنان غیر باکره (او یجعل اللّه لهُنّ سبیلا) رسول خدا (ص) فرمود: قد جعل اللّه لهن السبیل البکر بالبکر جلد مأة و تغریب عام و الثیب بالثیب جلد مأة و الرجم.[۳]
موضوعات مرتبط
- آبرو: اهمیّت آبرو ۱۳
- احکام:۱، ۲، ۳، ۴، ۶، ۷، ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۹ نسخ احکام ۱، ۲، ۳، ۴، ۶، ۷، ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۹ ۱۴، ۱۶، ۱۷، ۱۸
- خدا: وعده خدا ۱۴، ۱۵
- زنا: احکام زنا ۱، ۳، ۴، ۶، ۷، ۹، ۱۱، ۱۲، ۱۹ ; زنا ى محصنه ۷ ; سرزنش زنا ۵ ; کیفر زنا ۶، ۷، ۱۱، ۱۴، ۱۵، ۱۷، ۱۸ ; کیفر زناى باکره ۱۹ ; گواهان بر زنا ۴، ۹، ۱۰، ۱۱
- زناکار: تعزیر زناکار ۱۷ ; حبس زناکار ۱، ۲، ۷، ۱۱، ۱۷، ۱۸ ; رجم زناکار ۱۹ ; کیفر زناکار ۱، ۳
- عمل: ناپسند ۵
- قاضى: علم قاضى ۱۲
- کیفر: روش کیفر ۸
- مجرم: حبس مجرم ۸
- مساحقه: احکام مساحقه ۲، ۳، ۴، ۶ ; سرزنش مساحقه ۵ ; کیفر مساحقه ۲، ۳، ۶، ۱۵
- مسلمانان: آبروى مسلمانان ۱۳
