آل عمران ١٥٧
ترجمه
| آل عمران ١٥٦ | آیه ١٥٧ | آل عمران ١٥٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لَئِنْ»: اگر. «قُتِلْتُمْ ...»: فعل شرط است، و جواب شرط محذوف است که (لَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللهِ ...) جانشین و در معنی آن است.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«157» وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ
و اگر در راه خدا كشته شويد و يا بميريد (زيان نكرده‌ايد، زيرا) آمرزش و رحمت خداوند از آنچه (آنان در طول عمر خود) جمع مى‌كنند، بهتر است.
نکته ها
خداوند با بيان دو نكته، به شايعات دلسرد كننده‌ى منافقان كه در آيه‌ى قبل مطرح شد پاسخ مى‌دهد:
الف: مرگ وحيات به دست اوست. جبهه رفتن، طول عمر را كم نمى‌كند.
ب: كسى كه در راه خدا گام بردارد، بميرد يا شهيد شود، برنده است. زيرا او عمر داده، ولى مغفرت و رحمت گرفته است، پس چيزى را نباخته است.
كسانى كه در راه سفر به جبهه، يا در راه تحصيل علم، يا در سفر به حج و زيارت، تبليغ و ارشاد و ساير اهداف مقدّس از دنيا بروند، مشمول رحمت و مغفرت الهى خواهند بود.
پیام ها
1- در جهان بينى الهى، مرگ و شهادت در راه خدا، از همه‌ى دنيا و جمع كردنى‌هاى آن بهتر است. «وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ ...»
2- مهم در راه خدا بودن است، خواه به شهادت بيانجامد يا مرگ. «قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ ...»
3- اوّل بايد بخشيده شد، سپس رحمت الهى را دريافت كرد. كلمه‌ى «لمغفرة» قبل
جلد 1 - صفحه 635
از كلمه «رحمة» آمده است.
4- مغفرت و رحمت نتيجه‌اى ابدى دارد، ولى مال و ثروت آثارش موقّت است.
«لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (157)
بعد از آن براى ترغيب مؤمنان به جهاد در راه خدا بيان فرمايد:
وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ: و به خدا قسم اگر كشته شويد در راه خدا، يعنى در جهاد با كفار و مؤمنان، أَوْ مُتُّمْ: يا بميريد در سفر جهاد يا مطلق سفر يا حضر با رضاى الهى از شما، لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ: هر آينه آمرزش از خدا و بخشش از جانب او سبحانه، خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ: بهتر است از آنچه جمع كنند از مال دنيا. (به قرائت حفص مما تجمعون) يعنى آمرزش و بخشايش الهى براى شما بهتر است از آنچه جمع كنند كفار از مال دنيا.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ (157)
ترجمه
و همانا اگر كشته شديد در راه خدا يا مرديد هر آينه آمرزش از خداوند و رحمت بهتر است از آنچه جمع ميكنند..
تفسير
چون خداوند در آيه قبل بيان فرمود كه علت موت و قتل اراده الهى است نه سفر و جهاد در اين آيه بر سبيل تنزل و تسليم ميفرمايد كه بر فرض جهاد يا مسافرت براى رضاى خدا نموديد و يكى از آندو بر حسب ظاهر سبب قتل يا موت شما شد آمرزش موعود الهى و رحمت واسعه او كه شامل حال شهداء و مهاجرين الى اللّه ميشود بهتر است از منافع دنيويه و اموال آن كه منافقين جمع ميكنند و مى گذارند براى دشمنان خودشان و ميروند دست خالى نزد خداوند در سرائى كه جز رضاى او چيزى بدرد نمى‌خورد و بعضى تجمعون بصيغه مخاطب قرائت نموده‌اند و در اين صورت معنى آنستكه مغفرت عظيمه و رحمت واسعه خدا بهتر است از اين كار كه شما بكنيد و در معانى و عياشى از حضرت باقر (ع) روايت نموده كه سبيل اللّه على و ذريه طاهره او است و كسى كه در راه ولايت آنها كشته شود يا بميرد در راه خدا كشته شده و مرده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَئِن قُتِلتُم فِي سَبِيلِ اللّه‌ِ أَو مُتُّم لَمَغفِرَةٌ مِنَ اللّه‌ِ وَ رَحمَةٌ خَيرٌ مِمّا يَجمَعُون‌َ (157)
و هر آينه اگر كشته شديد در راه الهي و ترويج دين يا آنكه در مسافرت براي جهاد اجل شما رسيد هر آينه اينکه قتل و موت مورث آمرزش و گذشت از گناهان شما است و موجب نيل بمثوبات و رحمت الهي است و اينکه مغفرت و رحمت براي شما بهتر است از آنچه گرد ميكنند از زخارف دنيوي و با هزاران حسرت ميگذارند و ميروند.
وَ لَئِن قُتِلتُم فِي سَبِيلِ اللّه‌ِ اگر چه در مورد مجاهدين وارد شده لكن مورد مخصص نيست و شامل قتل در راه دين ميشود و لو مثل قتل ميثم تمار که براي دوستي علي‌ّ كشته شد يا رشيد حجري يا شهيد اول و ثاني و ثالث يا براي دفع شرّ اعداء و امثال اينها و لو احكام ظاهريه شهيد بر آنها جاري نشود.
أَو مُتُّم اينهم در مورد مجاهدين است لكن شامل ميشود هر مسافرتي براي دين باشد مثل مسافرت براي تحصيل علوم دينيه يا براي حج يا زيارت و امثال اينها چنانچه ميفرمايد وَ مَن يَخرُج مِن بَيتِه‌ِ مُهاجِراً إِلَي اللّه‌ِ وَ رَسُولِه‌ِ ثُم‌َّ يُدرِكه‌ُ
جلد 4 - صفحه 405
المَوت‌ُ فَقَد وَقَع‌َ أَجرُه‌ُ عَلَي اللّه‌ِ وَ كان‌َ اللّه‌ُ غَفُوراً رَحِيماً نساء آيه 100.
لَمَغفِرَةٌ مِنَ اللّه‌ِ وَ رَحمَةٌ دو چيز است که منتهاي آمال انسان مؤمن است يكي نجات از عذاب الهي که در اثر مغفرت از ذنوب و خطايا است و ديگر نيل بجنت و مثوبات الهي که در اثر مشموليت رحمة است و البته اينکه دو چيز طرف نسبت و قابل مقايسه با اينکه دنياي دني فاني زائل که هر نوشي مقرون بهزار نيش و هر نعمتي محفوف بهزار بلاء است لذا ميفرمايد خَيرٌ مِمّا يَجمَعُون‌َ از مال و منال و جاه و مقام که هيچ ثبات و بقاء ندارد و هر روز بنام كسي است و تمام آن عاريتي است حتي حيات آن.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 157)- دوم: «تازه اگر در راه خدا بمیرید یا کشته شوید (و به گمان منافقان مرگی زودرس دامن شما را بگیرد چیزی از دست نداده‌اید) زیرا آمرزش و رحمت پروردگار از تمام اموالی که شما یا منافقان با ادامه حیات برای خود جمع آوری می‌کنید بالاتر است» (وَ لَئِنْ قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَ رَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ).
نکات آیه
۱- کشته شدن (شهادت) و مردن در راه خدا، موجب آمرزش گناهان و بهره مندى از رحمت خداوند (و لئن قتلتم فى سبیل اللّه او متّم لمغفرة من اللّه و رحمة) مناسبت حکم و موضوع (مرگ و مغفرت) اقتضا مى کند که «فى سبیل اللّه» پس از «متّم» مقدّر باشد.
۲- الهى بودن هدف و مسیر حرکت، ملاک ارزش اعمال آدمى (و لئن قتلتم فى سبیل اللّه او متّم لمغفرة من اللّه و رحمة) مسلّماً انسانها یا مى میرند و یا کشته مى شوند، بنابراین آنچه داراى ارزش است و سعادت آدمى را در پى دارد، معنایى است که از «فى سبیل اللّه» به دست مى آید که از آن تعبیر به الهى بودن هدف و مسیر حرکت شده است.
۳- نفس هدف در تعیین رفتار و کردار انسانها (و لئن قتلتم فى سبیل اللّه او متّم لمغفرة من اللّه و رحمة)
۴- شهادت در راه خدا، داراى منزلتى والاتر از مرگ در راه او (و لئن قتلتم فى سبیل اللّه او متّم لمغفرة من اللّه و رحمة) تقدّم ذکرى شهادت، حاکى از تقدّم مرتبه آن است.
۵- خداوند، آمرزنده پیکارگران شهید کارزار احد و بخشاینده رحمتهاى خویش به آنان (و لئن قتلتم فى سبیل اللّه او متّم لمغفرة من اللّه و رحمة) چون آیه مورد بحث در ضمن آیاتى آمده که مسائل نبرد احد را مطرح مى کرد، مى تواند اشاره مستقیم به شهیدان جنگ احد داشته باشد.
۶- آمرزش گناهان آدمى از سوى خداوند، زمینه بهره مندى او از رحمت خاصّ الهى (لمغفرة من اللّه و رحمة) چون در آیه شریفه «مغفرة» مقدّم بر «رحمة» شده، مى توان نتیجه گرفت که آمرزش گناهان مقدّمه اى براى دریافت رحمت خاص الهى است.
۷- آمرزش و رحمت الهى، داراى ارزش برتر از تمامى ثروتهاى به دست آمده و امکانات دنیوى (لمغفرة من اللّه و رحمة خیر ممّا یجمعون)
۸- مرگ و یا شهادت در راه خدا، داراى ارزشى برتر از ماندن در دنیا و ثروت اندوزى (و لئن قتلتم فى سبیل اللّه او متّم ... خیر ممّا یجمعون)
۹- ارزش والاتر ماندگاى در دنیا و ثروت اندوزى، بر شهادت و رحمت و آمرزش الهى، در پندار غلط کفرپیشگان (لو کانوا عندنا ما ماتوا و ما قتلوا ... لمغفرة من اللّه و رحمة خیر ممّا یجمعون) جمله «لو کانوا ... » شیفتگى کفرپیشگان را نسبت به ماندگارى در دنیا بیان مى کند، و جمله «خیر ممّا یجمعون» هدف و یا عاقبت از ماندگارى را توضیح مى دهد. یعنى هدف کفرپیشگان از ماندگارى در دنیا به چنگ آوردن منافع دنیوى و ثروت اندوزى است و آنان این منافع گذرا را بالاتر از رحمت و آمرزش الهى مى پندارند و لذا بر کشته هاى در راه خدا تأسف مى خورند.
۱۰- بیان مقام والاى آنانکه در راه خدا مى میرند و یا کشته مى شوند، نشان دهنده بطلان ارزیابى کفرپیشگان درباره حیات و مرگ (لو کانوا عندنا ما ماتوا و ما قتلوا ... و لئن قتلتم او متّم لمغفرة من اللّه و رحمة خیر ممّا یجمعون)
۱۱- ایمان به مقدّر بودن مرگ و حیات، و شناخت ارزش والاى شهادت، آسان کننده حرکت به سوى نبرد با دشمنان دین (و اللّه یحیى و یمیت ... و لئن قتلتم فى سبیل الله او متّم لمغفرة من اللّه و رحمة خیر ممّا یجمعون) خداوند با بیان دو نکته مؤمنان را به جهاد ترغیب مى کند: ۱ مرگ و حیات به دست خداست و عوامل طبیعى تعیین کننده نیست. ۲ جان باختگان در راه خدا، آمرزیده و مشمول رحمت خاصّ خداوند هستند. بنابراین، مؤمنان با ایمان به این دو معنا، هرگز تردیدى براى شرکت در جهاد نخواهند داشت.
۱۲- ایمان به ارزشمندى والاى شهادت و مرگ در راه خدا، رهایى بخش آدمى از وابستگیهاى دنیوى (و لئن قتلتم ... لمغفرة من اللّه و رحمة خیر ممّا یجمعون)
موضوعات مرتبط
- آمرزش:۵، ۶ موجبات آمرزش ۵، ۶ ۱
- ارزش:۷، ۸ ملاک ارزش ۷، ۸ ۲، ۳، ۹
- ارزیابى:۱۰
- ایمان: آثار ایمان ۱۱، ۱۲
- تکلیف: عمل به تکلیف ۱۱
- جهانخبینى: و ایدئولوژى ۱۱
- خدا: رحمت خدا ۵، ۶، ۷، ۹ ; مغفرت خدا ۵، ۶، ۷، ۹
- دنیا: ارزش امکانات دنیوى ۷، ۸، ۹
- دنیاپرستى: موانع دنیاپرستى ۱۲
- راه خدا:۱، ۴، ۸، ۱۰، ۱۲ حرکت در راه خدا ۱، ۴، ۸، ۱۰، ۱۲ ۲
- رحمت: موجبات رحمت ۱، ۶
- رفتار: پایه‌هاى رفتار ۳
- سختى: روش تسهیل سختى ۱۱
- شهادت:۱، ۱۲ فضیلت شهادت ۱، ۱۲ ۴، ۸، ۱۱، ۱۲
- شهیدان: آمرزش شهیدان ۵ ; فضایل شهیدان ۱۰
- عقیده:۱۰ باطل ۹
- عمل:۱۱ ارزش عمل ۱۱ ۲، ۳ ; زمینه عمل ۱۱ ۱۱
- غزوه احد:۵
- قضا و قدر:۱۱
- کافران: ارزیابى کافران ۱۰ ; عقیده کافران ۹، ۱۰
- گناه: آمرزش گناه ۶
- مجاهدان: آمرزش مجاهدان ۵
- مرگ:۱، ۴، ۸، ۱۰، ۱۲ تقدیر مرگ ۱، ۴، ۸، ۱۰، ۱۲ ۱۱
- هدف: نقش هدف ۳
