آل عمران ١٣٢
ترجمه
| آل عمران ١٣١ | آیه ١٣٢ | آل عمران ١٣٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«132» وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ
و خدا و رسول را اطاعت كنيد، شايد مورد رحمت قرار گيريد.
نکته ها
دليل شكست مسلمانان در جنگ احد، نافرمانى از دستور رسول اكرم صلى الله عليه و آله بود. زيرا آن حضرت فرموده بود كه منطقه حفاظتى واقع در ميان درّه‌هاى كوه احد را رها نكنند، ولى محافظان بخاطر طمع ورزى و جمع آورى غنائم جنگى بر خلاف دستور، منطقه را رها كردند و دشمن از همان منطقه به مسلمانان ضربه زد.
پیام ها
1- دستورات و فرامينِ حكومتى پيامبر صلى الله عليه و آله، همچون فرمان خدا اطاعتشان واجب است. «وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ»
2- رباخوارى، عصيان وطغيان در برابر خدا و رسول است. «لا تَأْكُلُوا الرِّبَوا ... وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ»
3- كسى كه بخاطر اطاعت از فرمان خدا و رسول، دست از رباخوارى بر دارد و به مردم رحم كند، مورد رحمت قرار خواهد گرفت. «أَطِيعُوا ... تُرْحَمُونَ»
«1». شعراء، 90.
جلد 1 - صفحه 607
4- پيروى از خدا و رسول، رمز نجات از دوزخ است. «اتَّقُوا النَّارَ ... وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ»
5- نتيجه‌ى پيروى از خدا و رسول، به خود انسان برمى گردد، نه به خدا و رسول.
«لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»
6- اطاعت از خدا، بى‌پاداش نيست، بلكه وسيله و بستر دريافت رحمت اوست.
«أَطِيعُوا ... لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ (132)
وَ أَطِيعُوا اللَّهَ: و فرمانبردارى كنيد خدا را در آنچه حكم فرمايد، وَ الرَّسُولَ: و فرمانبردارى كنيد پيغمبر را در آنچه تبليغ فرمايد از حلال و حرام، لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ: براى آنكه رحمت گرديده شويد و از عذاب برهيد، يعنى حق تعالى بر شما رحم فرمايد و شما را از آتش جهنم نجات مرحمت فرمايد.
تبصره: اتباع وعيد به وعد، به جهت ترهيب از مخالفت و ترغيب در طاعت باشد. و در تقارن اطاعت رسول، به اطاعت خدا اشاراتى است:
1- آنكه مقصود از آيه اطاعت رسول است در آنچه امر فرمايد با قصد طاعت خدا.
2- تنبيه بر آنكه طاعت پيغمبر مانند طاعت الهى باشد، تا مسارعت نمايند به فرمان او.
3- دال است بر آنكه ملازمه باشد بين اطاعت خدا و پيغمبر، و هيچيك بدون ديگرى فايده نخواهد داشت. و عطف هر دو بر هم، بدون تكرار فعل، هر آينه تلازم را محقق نمايد. بنابراين كسانى كه در قبول فرمايشات و اوامر حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم تأمل كنند و گويند: ما هر چه در قرآن است. قبول داريم، سخنى است مخالف با ايمان، زيرا اولا خود قرآن مجيد به نص صريح فرمايد: أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ*. و ثانيا- اينگونه اشخاص تابع دومى، و به ضلالت باشند كه گفت: (حسبنا كتاب اللّه)؛ و اين كلام در معنا، ردّ فرمايش حضرت پيغمبر، و مسلم است ردّ فرمايش رسول، ردّ فرمان خدا خواهد بود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ (132)
ترجمه
و اطاعت كنيد خدا و پيغمبر را باشد كه شما رحمت كرده شويد.
جلد 1 صفحه 495
تفسير
در اين آيه هم چند اشاره است يكى آنكه اطاعت خدا اطاعت پيغمبر است و اطاعت پيغمبر اطاعت خدا است ديگر آنكه هر كس اطاعت پيغمبر را كند براى اطاعت خدا اميد است مشمول رحمت شود ديگر آنكه با اطاعت ممكن است شخص مشمول رحمت شود و اين مشعر است به آنكه بدون اطاعت يا با معصيت خوردن ربا ممكن نيست شخص مشمول رحمت الهى شود و انصاف آنستكه اين نهايت مبالغه است در حرمت ريا و ترك طاعت رسول (ص).
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أَطِيعُوا اللّه‌َ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّكُم تُرحَمُون‌َ (132)
و اطاعت كنيد خدا و پيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم را باشد که مورد رحمت الهي واقع شويد وَ أَطِيعُوا اللّه‌َ امر باطاعت و نهي از معصيت ارشاديست زيرا در ترك اطاعت يا فعل معصيت يا ترك تقوي همان ثوابي که بر فعل طاعت و عقابي که بر فعل معصيت است مترتب ميشود.
مثلا اگر نماز كردي امتثال امر صلوة كرده‌اي و ثواب نماز را برده‌اي ديگر امر باطاعت ثواب زائدي ندارد، و اگر گناه كردي همان عقوبت گناه هست ديگر بر نهي از معصيت عقوبة زائدي نيست، بعلاوه اگر امر بطاعت مولوي باشد همين امر هم اطاعت ميخواهد و هكذا تسلسل لازم ميآيد و مستلزم اينست که يك فعل واجب واجبات غير متناهيه و يك معصيت معاصي غير متناهيه باشد و چون امر ارشادي است تابع مرشد اليه است، اگر واجب است طاعت واجب ميشود و اگر
جلد 4 - صفحه 353
مستحب‌ّ مستحب‌ّ ميگردد.
و نيز اطاعت تارة در فعل واجب يا مستحب‌ّ است و تارة در ترك حرام و مكروه است، اگر براي خدا ترك كند نه بدواعي ديگر زيرا تا داعي الهي نباشد صدق اطاعت نميكند و لو صدق تارك معصيت و عامل بتقوي بكند.
و معني اطاعة قصد امتثال امر است که تعبير بدواعي قربت ميكنيم، و قصد امتثال ممكن است دواعي زيادي داشته باشد: دخول جنّت، نجات از عذاب، شكر منعم، حب‌ّ خداوند، تحصيل رضاي خدا، انجام وظيفه عبوديت، اهليت ذات اقدس الهي از براي عبادت که مفاد فرمايش امير المؤمنين عليه السّلام است که در مناجاتش عرض ميكند
(الهي ما عبدتك خوفا من نارك و لا طمعا من جنّتك بل وجدتك اهلا للعبادة فعبدتك).
و اينکه بيان مفادش اينکه نيست که من خوف از نار و طمع ببهشت ندارم چنانچه توهّم شده زيرا طمع امير المؤمنين عليه السّلام ببهشت و خوف او از نار از همه بيشتر بود بلكه مراد اينست که عبادت تو را از اينکه جهات نميكنم بلكه مولويت تو موجب بنده‌گي بنده ميشود که اگر فرض بهشت و جهنمي نبود، يا اينكه مرا بهشت نبري و داخل جهنم كني باز من دست از عبادت تو نميكشم و الرسول اشكال كردند که اطاعة رسول عين اطاعة خدا است وجه تكرار چيست، بعضي از مفسرين جوابهايي دادند که بنظر تمام نيست.
و تحقيق در جواب اينست که فرق واضحي دارد اطاعة خدا در امتثال اوامر الهي است که بتوسط رسول ابلاغ ميشود از واجبات و مستحبات و كليه احكام الهي و اطاعة رسول در اعمال مولويت است که خداوند ولايت كليه باو اعطاء فرموده که هر تصرّفي در جان و مال امّت حق دارد بكند مربوط باحكام نيست، نظير اطاعة زن نسبت بشوهر و فرزند نسبت بوالدين و عبد نسبت بمولي و عامي نسبت بمجتهد و هكذا
جلد 4 - صفحه 354
لعلّكم تعبير بلعل‌ّ براي اينست که مجرد اطاعت كافي نيست بلكه شرائطي دارد که عمده او بقاء بر ايمان است تا آخر عمر و كارهاي ديگر که موجب زوال ثواب بشود مثل رياء، عجب و امثال اينها نباشد.
ترحمون مشموليت رحمة واسعه الهي از نعم دنيوي و اخروي و نجات از مهالك نشأتين و قرب بمقام ربوبي.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 132)- تهدید آیه قبل با تشویقی که در این آیه برای مطیعان و فرمانبرداران ذکر شده تکمیل می‌گردد، می‌فرماید: «فرمان خدا و پیامبر را اطاعت کنید و رباخواری را ترک گویید تا مشمول رحمت الهی شوید» (وَ أَطِیعُوا اللَّهَ وَ الرَّسُولَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ).
نکات آیه
۱- نیل به رحمت الهى، در گرو اطاعت از خدا و رسول (ص) (و اطیعوا اللّه و الرّسول لعلّکم ترحمون)
۲- وجوب تبعیّت از فرامین رسول خدا (رهبران الهى) (و اطیعوا اللّه و الرّسول)
۳- پیروى از خدا و رسول (ص)، موجب مصون ماندن از آتش دوزخ (و اتّقوا النّار ... و اطیعوا اللّه و الرّسول لعلّکم ترحمون) جمله «اطیعوا اللّه ... »، پس از بیان عاقبت کفر (گرفتار آمدن به آتش)، براى راهنمایى انسان به خلاصى از چنین عاقبتى است.
۴- رباخوارى، عصیان و طغیان بر خدا و رسول (ص) است. (لا تأکلوا الرّبوآ ... و اطیعوا اللّه و الرّسول)
۵- امید برخوردارى از رحمت الهى، برانگیزاننده مردم براى پیروى خدا و رسول (ص) (و اطیعوا اللّه و الرّسول لعلّکم ترحمون)
۶- نتیجه پیروى از خدا و رسول (ص)، به خود انسان برمى گردد، نه به خدا و رسول(ص) (و اطیعوا اللّه و الرّسول لعلّکم ترحمون) چون برخوردارى خود انسانها از رحمت الهى (ترحمون)، هدف و غایت اطاعت خدا و رسول قرار داده شده است.
موضوعات مرتبط
- اطاعت: آثار اطاعت ۳، ۶ ; اطاعت از خدا ۱، ۳، ۵، ۶ ; اطاعت از رهبرى ۲ ; اطاعت از محمّد(ص) ۱، ۳، ۵، ۶ ; اهمیّت اطاعت ۱، ۲، ۳ ; زمینه‌هاى اطاعت ۵
- استکبار: عصیان و استکبار ۴
- اللّه: رحمت اللّه ۱، ۵
- انگیزش: عوامل انگیزش ۵
- جهنّم: آتش جهنّم ۳
- رباخوارى: آثار رباخوارى ۴
- رحمت: موجبات رحمت ۱
- عصیان:۴
- محمّد (ص):۱، ۲ تمرد از محمّد (ص) ۱، ۲ ۴
- واجبات:۲
- یأس و امید:۵
