ریشه کفر
تکرار در قرآن: ۵۲۴(بار)
قاموس قرآن
پوشاندن. در مفردات گويد: كفر در لغت به معنى پوشاندن شىء است. شب را كافر گوئيم كه اشخاص را مىپوشاند و زارع را كافر گوئيم كه تخم را در زمين مىپوشاند كفر نعمت پوشاندن آن است با ترك شكر، بزرگترين كفر انكار وحدانيت خدا يا دين يا نبوت است. كفران بيشتر در انكار نعمت و كفر در انكار دين به كار رود و كفور (به ضم كاف) در هر دو. در مجمع فرموده: كفر در شريعت عبارت است از انكار آنچه خدا معرفت آن را واجب كرده از قبيل وحدانيت و عدل خدا و معرفت پيغمبرش و آنچه پیغمبر آورده از اركان دين هر كه يكى از اينها را انكار كند كافر است. راغب گويد: كافر در عرف دين به كسى گفته مىشود كه وحدانيت يا نبوت يا شريعت يا هرسه را انكار كند. به هر حال كافر كسى است كه اصول يا ضرورى دين را انكار كند. كفران: چنانكه از راغب نقل شد بيشتر در انكار نعمت و ناسپاسى به كار رود [انبیاء:94]. يعنى هر كه از روى ايمان اعمال شايسته را انجام دهد به سعى او ناسپاسى نيست و خدا آن را ناديده نخواهد گرفت بلكه پاداش خواهد داد اين لفظ فقط يكبار در قرآن آمده است در آيات [بقره:152]. [نمل:40]. مراد از كفر ناسپاسى است ايضاً در [شعراء:19]. يعنى اى موسى كردى كارت را كه كردى (و قبطى را كشتى) حال آنكه به نعمت من از ناسپاسان بودى. كَفور: (به فتح كاف) مبالغه در كفران نعمت است يعنى بسيار ناسپاس [هود:9]. آن ظاهراً مصداق كفر نيز واقع مىشود مثل [فاطر:36]. «كَفُورْ» جمعاً 12 بار در قرآن مجيد آمده است. كفُور: (به ضم كاف) مصدر است به معنى جحود و انكار از راغب نقل شد كه در انكار دين و انكار نعمت به كار رود و جمعاً سه بار در قرآن آمده است [اسراء:89]. ظاهراً مراد از آن انكار دينى است يعنى: از هر مثل در اين قرآن آورديم ولى بسيارى از مردم جز انكار حق نكردند ايضاً [فرقان:50]. [اسراء:99]. كَفّار: (به فتح كاف) مبالغه كافر وبه قول راغب آن در افاده مبالغه از كفور ابلغ است. ظاهر قرآن آن است كه در كفر دين و كفر نعمت به كار رفته [ق:24]. در كفر دينى است [ابراهيم:34]. ظاهراً در كفر نعمت است. كفار (به بضم كاف) جمع كافر است به نظر راغب استعمال آن در منكر دين بيشتر از منكر نعمت است [بقره:161]. اين لفظ جمعاً 21 دفعه در قرآن به كار رفته و همه جا مراد از آن منكرين دين است مگر در آيه [حديد:20]. كه مراد زارعان و كشاورزان است. كَفَّارة: مراد از كفاره آن است كه گناه را به احسن وجه مىپوشاند و جبران مىكند [مائده:89]. آن كفاره سوگندهاى شماست چون قسم خورديد مراد از آن آزاد كردن بنده يا طعام ده نفر فقير است. [مائده:45]. يعنى: هر كه از قصاص عفو كند آن عفو و تصدق كفاره گناهان اوست از امام صادق «عليه السلام» منقول است كه به قدر عفو به قدر جنايتى كه بر او وارد شده از گناهانش آمرزيده شود همچنين است تكفير سيئات [انفال:29]. مراد از آن پوشاندن و از بين بردن آثار گناهان است و در «سيئه» گفتيم كه مراد از آن در غالب آثار معاصى است رجوع شود به «سيئه». كوافر: جمع كافره است يعنى زنان كفر و فقط يكبار در قرآن يافته است [ممتحنه:10]. يعنى: نكاح زنان كافر را نگاه نداريد بلكه آنچه از مهريه دادهايد بگيريد و رهاشان كنيد. درباره آيه در «عصم» و در «طعم» ذيل عنوان طعام اهل كتاب و زنان آنها توضيح داه شده است. كافور: در اقرب الموارد گويد: كافور عطرى است از درختى كه در جبال هندوچين است به دست مىآيد، درخت آن سايه بزرگ دارد و كافور در جوف شاخهها و تركههاى آن مىباشد، رنگ كافور ابتدا قرمز است و با تصعيد سفيد مىگردد. ناگفته نماند غلاف ثمرهها و غنچه آنها را نيز كافور گويند كه ميوه را پوشانده است. [انسان:6-5]. «عَيْناً» را اگر بيان كافور بگيريم، نتيجه اين مىشود كه كافور چشمه ايست در بهشت يعنى: نيكوكاران مىآشامند از جامى كه مخلوط آن از كافور است و آن چشمه ايست كه بندگان خدا از آن مىآشامند ظاهراً مراد از ابرار اصحاب يمين و از عباداللَّه مقربون اندر رجوع شود به «سابقون» و «مقربون». شايد مراد از كافور عطر مخصوص باشد كه به جام مخلوط شده و «عيناً» در تقدير «من عين» است در اينصورت كافور نكره است نمىشود به كافور دنيا قياس كرد. اينك مطالبى در زمينه كفر: كفر عنادى آيا مراد از «كَفَرُوا - يَكْفُرُونَ- كافِروُن - كُفَّار» آنهايى اند كه دانسته و از روى عمد حق را پرده پوشى و انكار كردهاند يا به كفاريكه عن جهل و از روى ندانستن كافراند نيز شامل مىباشد؟ به عبارت ديگر آيا كافر عن عنادٍ مورد عذاب آخرت است يا كافر عن جهلٍ را نيز شامل است؟ ناگفته نماند: اين سوال دو سوال است. اول: آيا مراد از كافر كسى است كه عن عنادٍ كافر باشد يا اعم است؟ دوم: آيا عذاب آخرت براى كافر عنادى است يا همه را شامل مىباشد؟ به نظر مىآيد: اطلاق كافر در قرآن اعم است و به هر دو قسمكافر شامل مىباشد مثلا آيه [بقره:6]. و نظائر آن صريحش در كفر از روى عناد و لجاجت است ايضا آياتيكه در باره عدهاى از كفار آمده [نمل:14]. و يا موسى «عليه السلام» به فرعون مى گفت: [اسراء:102]. يا در باره اهل كتاب آمده كه دانسته و روى عمد اسلام را انكار مىكردندمثل [بقره:146]. و نيز در باره آنها آمده [آل عمران:19]. كه در «خلف» و «امن» مشروحا گفته شده است. از طرف ديگر اين آيات را مىخوانيم[مائده:73-72]. معلوم است كه عدهاى از آنهامطلب را مىدانستند ولى براى حفظ مقام و يا عناد در برابر اسلام آن را مىگفتند ولى عده زيادى از آنها يقينا بدون توجه از بزرگان خود پيروى كرده و عن جهل آن عقيده را قبول داشتند پس به اطمينان مىشود گفت كه كفر از روى جهل و از روى عدم توجه نيز كفر است و گرنه در باره عده بسيارى كه كفر را از پدران خود به ارث بردهاند و بى سواد و بى توجهاند بايد بگوييم كافر نيستند و واسطه ميان كفر و ايمان اند، ايضا آياتى نظير [تغابن:2]. [مائده:44]. ظهورشان در اعم است، آنكه «ما اَنْزَلَاللهُ» را مىداند و با آن حكم نمىكند و آنكه نمىداند هردو «بِما اَنْزَلَ الله» حكم نكردهاند پس كافراند. گفتيم: اگر آيات به كفار عن جهل شامل نشود پس بايد گفت مردم سه گروهاند: مؤمن و كافر از روى عناد و كافر از روى جهل، كه واسطه است ميان مؤمن و كافر. پس يابايد كافر را اعم بدانيم و يا قائل به واسطه شويم ولى ناگفته نماند كه ظهور اكثر آيات در كفر عنادى است و در كفر از روى قصور كم استعمال شده است. اما راجع به سوال دوم كه عذاب آخرت براى كافر عنادى است يا اعم مىباشد؟ بايد دانست كه كفار عن جهل در حكم مستضعفين و يا از مصاديق متضعفين اند كه در «ضعف» در باره آن مفصلا بحث كردهايم و آيات عذاب شامل حال كسانى است كه دانسته و از روى عناد و لجاج به حق تسليم نشده و ايمان نمىآورند يعنى آنانكه حجت بر آنهاتمام شده و مورد تبليغ قرار گرفتهاند ولى انبیاء ودين را تكذيب كرده و از پيشرفت آن جلوگيرى نمودهاند. در اين مطلب دو دسته آيات داريم: اول آياتيكه بعداز «كَفَرُوا» قيد « وكَذَّبُوا، و صَدّ وُا عَنْ سَبيلِ اللهِ» دارند يعنى آنانكه كافر شده و حق را انكار كرده و پيامبران را تكذيب نمودهاند و مانع پيشرفت دين شدهاند روشن است كه تكذيب و صد پس از تبليغ و اتمام حجت است. دوم: آياتيكه مطلق «كَفَرُوا» دارند در اين صورت آيات دسته اول قيد آيات دسته دوم و مخصص آنهااند بعضى از آيات قسم اول چنين اند: 1- [بقره:39]. 2- [نساء:167]. 3- [مائده:86-10]. 4- [نحل:88]. 5- [روم:16]. اين قبيل آيات زياداند و چنانكه گفتيم: تكذيب و صد پس از تبليغ دين است تا كافرى دين را نداند تكذيب آن نتواند واز پيشرفت آن ممانعت غيرمقدور است. آيات دسته دوم نظير اين آياتند: 1- [بقره:161]. 2- [آل عمران:4]. پس آيات مقيد، آيات مطلق را مخصصاند. كفر بعد از ايمان چيست؟ آياتى داريم كه كفر و ايمان در آنها پى درپى آمده و هر يك جاى ديگرى را مىگيرد مثل: 1- [آل عمران:86]. 2- [آل عمران:90]. 3- [نساء:137]. به نظر نگارنده همانطور كه در «امن» گفته شده مراد از ايمان در اينگونه آيات اعتقاد نيست وگرنه چطور ممكن است كه چند دفعه عوض شود بلكه مراد از ايمان تسليم به علم است در اينصورت خيلى عادى است كه انسان به عقيده و علم خود تسليم شود سپس طغيان كند و هكذا. قبول عمل از كفار در اين زمينه مطلب مشروحى در «عمل» و در «مستضعف» بيان شده به آنجا رجوع شود به صراحت قرآن اعمال نيكى كه كافر معاند انجام مىدهد مقبول درگاه خدا نيست ولى در كفار عن جهل سخنى هست كه در دو محل فوق گفته شده است. معتقد چرا كافر مىشود؟ اين سخن شايان دقت است. شخصى كه به دين و آيات خدا معتقد است چطور كافر مىشود و به اعتقاد خويش تسليم نمىباشد آيا ممكن است انسان بداند تنور پر از آتش است باز توى آن قدم نهد؟!! در جواب مىگوييم: سه صفت زشت موجب آن مىشودكه انسان دانسته و از روى علم كافر شود و با اعتقاد به گناه و حرام بودن چيزى، آن را انجام دهد: 1- تكبر و خودپسندى. اين بلايى است كه مبتلا به آن ،دانسته و از روى علم كافر و تارك عمل خواهد بود مثل ابليس كه به خدا و قيامت و پيامبران عقيده داشت ولى خودپسندى كار او را ساخت [بقره:34]. و مىگفت [اعراف:12]. اين مطلب مشروحا در «امن» گذشته است ايضا آياتيكه كفر كافران را به استكبار نسبت مىدهد [قصص:39]. اين آيه در باره فرعون و فرعونيان است كه معجزات موسى «عليه السلام» را ديدند ولى: [نمل:14]. همين «عُلُو» و جاهطلبى بود كه نگذاشت از يقين خود پيروى كنند. آنانكه از اهل كتاب نبوت رسول خدا«صلى الله عليه وآله» را دانسته انكار كردند به همين دردمبتلا بودند [بقره:146]. 2- حسد. اين صفت زشت نيز مانند خودبينى شخص را دانسته مرتكب كفر و گناه مىكند چنانكه در قضيه حضرت يوسف«عليه السلام» كه برادرانش به او حسد ورزيدند و جريان كشتن پسر آدم برادر خويش است (مائده:27 به بعد) در آياتيكه راجع به اختلاف اهل كتاب و انكار اسلام، نازل شده كلمه «بغياً» بيشتر به چشم مىخورد كه بغى و حسد آنها را واداشته تا دانسته اختلاف كنند و حق را انكار نمايند. [شورى:14]. ايضاً [جاثية:17]. [بقره:213]. [آل عمران:19]. [يونس:90]. 3- حرص. طمع و حرص صفت مذمومى است كه شخص را دانسته و از روى علم به گناه وامى دارد مثل حرص آدم به خوردن از شجره منهيه. بيشتر اهل ايمان را سبب گناه همين حرص وطمع و عدم قناعت است از حضرت امام حسن مجتبى«عليه السلام» منقول است: «هَلاكُ النَّاسِ فى ثَلثٍ: اَلْكِبْرُ وَ الْحَسَدُ وَالْحِرْصُ. فَالْكِبْرُ هَلاكُ الدّينِ وَ بِهِ لُعِنَ اِبْليسُ. وَ الْحِرْصُ عَدُوُّ النَّفْسِ وَ بِه اُخْرِجَ آدَمُ مِنَ الْجَنَةِ. وَالْحَسَدُ رائِدُ السّوُءِ وَ مِنْهُ قَتَلَ قابيلُ هابيلَ». كافر و تارك عمل در آيات قرآن به تارك عمل كافر اطلاق شده است مثل تارك حج كه در باره آن آمده [آل عمران:97]. در باره اهل كتاب آمده: خونهاى خويش را مىريزند و عدهاى را از ديار خويش مىرانيدو... [بقره:85]. در كافى باب وجوه الكفر روايتى از حضرت صادق «عليه السلام» نقل شده كه كفر را به پنج قسمت تقسيم كرده و فرموده: كفردر كتاب خدا بر پنج وجه است: كفر جحود و آن دو قسم است انكار ربوبيت و انكار حق بعد از علم. سوم كفران نعمت. چهارم ترك مأمور به پنجم كفر برائت. چنانكه قوم ابراهيم «عليه السلام» به كفار گفتند: [ممتحنه:4]. كه مراد از كفر برائت و بيزارى است. (خلاصه روايت). كفر و برائت كفر گاهى به معنى برائت و بيزارى آيد مثل [عنكبوت:25]. طبرسى و راغب آن را در آيه به معنى برائت گفتهاند يعنى روز قيامت بعضى از شما از بعضى برائت جويد و بعضى بعضى را لعن كند. ايضا آيه [ممتحنه:4]. از حضرت صادق «عليه السلام» نقل شده كه كفر به معنى برائت است. [مائده:5]. هر كس از ايمان بيزارى جويد يا آنرا انكار كند عملش پوچ شده است. [ابراهيم:22]. من از آنچه مرا در آن شريك قرار داديد بيزارم اين سخن شيطان است به اهل عذاب در روز قيامت، ظاهرا تمام آياتيكه در باره كفر خدايان دروغين نسبت به پيروانشان در روز قيامت آمده، همه به معنى بيزارى است.
کلمات مشتق شده در قرآن
| کلمه | تعداد تکرار در قرآن |
|---|---|
| کَفَرُوا | ۱۹۱ |
| بِالْکَافِرِينَ | ۳ |
| لِلْکَافِرِينَ | ۲۷ |
| تَکْفُرُونَ | ۱۲ |
| الْکَافِرِينَ | ۵۳ |
| کَافِرٍ | ۱ |
| يَکْفُرُونَ | ۱۳ |
| بِکُفْرِهِمْ | ۵ |
| يَکْفُرُوا | ۳ |
| يَکْفُرُ | ۳ |
| کَفَرَ | ۱۹ |
| تَکْفُرْ | ۱ |
| الْکُفْرَ | ۶ |
| کُفَّاراً | ۱ |
| يَکْفُرْ | ۸ |
| تَکْفُرُونِ | ۱ |
| کُفَّارٌ | ۴ |
| کُفْرٌ | ۱ |
| کَافِرٌ | ۲ |
| الْکَافِرُونَ | ۲۰ |
| يُکَفِّرُ | ۱ |
| کَفَّارٍ | ۲ |
| کَافِرَةٌ | ۱ |
| اکْفُرُوا | ۱ |
| بِالْکُفْرِ | ۴ |
| کُفْراً | ۸ |
| کَافِرِينَ | ۸ |
| کَفَرْتُمْ | ۸ |
| يُکْفَرُوهُ | ۱ |
| لِلْکُفْرِ | ۱ |
| الْکُفْرِ | ۵ |
| کَفِّرْ | ۱ |
| لَأُکَفِّرَنَ | ۲ |
| نُکَفِّرْ | ۱ |
| تَکْفُرُوا | ۴ |
| يُکْفَرُ | ۱ |
| نَکْفُرُ | ۱ |
| کُفْرِهِمْ | ۱ |
| کَفَّارَةٌ | ۲ |
| الْکُفَّارَ | ۷ |
| لَکَفَّرْنَا | ۱ |
| فَکَفَّارَتُهُ | ۱ |
| کَفَّارَةُ | ۱ |
| بِکَافِرِينَ | ۱ |
| کَافِرُونَ | ۱۵ |
| يُکَفِّرْ | ۳ |
| الْکُفَّارِ | ۵ |
| کَفُورٌ | ۲ |
| الْکُفَّارُ | ۳ |
| کَفَرْنَا | ۳ |
| کَفَرْتُ | ۱ |
| کَفَّارٌ | ۲ |
| لِيَکْفُرُوا | ۳ |
| فَکَفَرَتْ | ۱ |
| کَفُوراً | ۴ |
| کُفُوراً | ۳ |
| فَلْيَکْفُرْ | ۱ |
| کَفَرْتَ | ۱ |
| سَيَکْفُرُونَ | ۱ |
| کُفْرَانَ | ۱ |
| کَفُورٍ | ۳ |
| لَکَفُورٌ | ۲ |
| الْکَافِرُ | ۲ |
| أَکْفُرُ | ۱ |
| لَنُکَفِّرَنَ | ۱ |
| لَکَافِرُونَ | ۱ |
| کُفْرُهُ | ۳ |
| الْکَفُورَ | ۱ |
| نَکْفُرَ | ۱ |
| کُفْرُهُمْ | ۲ |
| فَکَفَرُوا | ۳ |
| بِکُفْرِکَ | ۱ |
| لِيُکَفِّرَ | ۱ |
| فَتَکْفُرُونَ | ۱ |
| لِأَکْفُرَ | ۱ |
| لَتَکْفُرُونَ | ۱ |
| کَفَّرَ | ۱ |
| يُکَفِّرَ | ۲ |
| کُفِرَ | ۱ |
| کُفَّارُکُمْ | ۱ |
| اکْفُرْ | ۱ |
| الْکَوَافِرِ | ۱ |
| کَفَرَتْ | ۱ |
| لِلْکَافِرينَ | ۱ |
| کَفَّاراً | ۱ |
| أَکْفَرَهُ | ۱ |
| الْکَفَرَةُ | ۱ |
