اغْضُض
ریشه کلمه
- غضض (۴ بار)
قاموس قرآن
كم كردن صدا و كم كردن نگاه چشم. عبارت راغب چنين است: «الغضّ: النقصان من الطرف و الصوت...» در مجمع البيان فرموده: اصل غضّ به معنى نقصان است گويند: «غَضَّ مِنْ صَوْتِهِ وَ بَصَرِهِ» يعنى از صدا و نگاهش كاست. در اقرب الموارد تخفيف و نگهدارى و شكستن صدا و نگاه گفته است در قاموس تخفيف نگاه آمده است در نهايه نقل شده: «كانَ اِذا عَطَسَ غَضَّ صَوْتَهُ» يعنى چون عطسه مىكرد صدايش را آرام مىنمود. مقصود از نقل اقوال اين است كه غضّ بصر به معنى بستن چشم نيست كه هيچ چيز را نبيند بلكه كوتاه كردن چشم است و به عبارت ديگر ورانداز نكردن است در نهجالبلاغه خطبه11 در ضمن دستور حمله به محمد حنفيه چنين فرموده: «...اَرْمِ بِبَصَرِكَ اَقْصَى الْقَوْمِ وَ غُضَّ بَصَرَكَ...» نگاهت را به انتهاى قوم بيفكن و همه حركاتشان را زير نظر بگير و نگاهت را بخوابان. پيداست منظور آن نيست كه چشمت ببند و با چشم بسته حمله كن بلكه از نگاه به كثرت و سلاح آنها كه باعث سستيت شود چشم برگير و ابتدا فرموده: «اَرْمِ بِبِصَرِكَ...». [لقمان:19]. در رفتنت معتدل باش و از صدايت بكاه يعنى صوت خويش را ملايم كن. [حجرات:3]. آنانكه صدايشان را در نزد رسول خدا ملايم مىكنند آنها كسانىاند كه خدا قلوبشان را براى تقوى آزموده است. [نور:30-31]. اين دو آيه درباره نگاه مردان به زنان و زنان به مردان است ولى چنانكه گفته شد مراد از آن چشم بستن و مثل كور بودن نيست بلكه مراد كوتاه كردن نگاه و عدم توجه است به عبارت ديگر يك دفعه به نگاه عادى نگاه مىكنيم مثل نگاه كردن به ماشين، خيابان، ساختمان و اجناس بازار، و يك دفعه بطور ورانداز و دقت و ارزيابى نگاه مىكنيم. منظور اين است كه زنان به مردان نامحرم و بالعكس به طور ورانداز نگاه نكنند و به اصطلاح با «ريبه» نگاه نكنند نه اينكه چشم را برهم نهند. «غضّ» هم به نفسه و هم به «من» متعدى مىشود لازم است «من» در هر دو آيه براى تعديه باشد يعنى: به مؤمنان بگو نگاه خويش را از نامحرم كوتاه كنند و عورت خويش را از نامحرم بپوشانند...به مؤمنات بگو نگاه خويش از نامحرم كوتاه كنند و عورت خويش را بپوشانند.
