جَهَنّم
ریشه کلمه
- جهنم (۷۷ بار)
قاموس قرآن
خانه عذاب (اقرب الموارد) راغب آن را نام آتش آخرت گفته ولى گفته اقرب الموارد بهتر است زيرا قرآن براى آن ابواب و غيره نقل مىكند. [زمر:71]. در صحاح و مفردات گفته: گويند اصل آن فارسى است معّرب شده. اقرب الموارد مىگويد معرّب شده. اقرب الموارد مىگويد صاحب كليّات گفته گويند جهنم اسم عجمى است و گويند فارسى و به قولى عبراتى است و اصل آن كهنّام است. اين اسم در انجيل متّى باب 16 بند 18 نقل شده قاموس كتاب مقدس از انجيل لوقا باب 16 بند 23 نيز نقل كرده ولى در آنجا پيدا نشد. در قاموس گويد: ركّية جهّنام و جهنّم: يعنى چاه عميق و جهنّم بواسطه عميق بودن جهنّم خوانده شده است. بهر حال جهنّم در استعمال قرآن محّل عذاب آخرت و وعدگاه كفّار و ستمگران است اين كلمه هفتاد و هفت بار در آيات مختلف تكرار شده است [نساء:97]. جهنّم سخن مىگويد از جمله آيات جهنّم اين آيه عجب است [ق:30] روزى كه به جهنّم گوئيم آيا پر شدى مىگويد آيا زيادتى هست؟ اين آيه روشن مىكند كه جهنّم شعور دارد مىشنود و جواب مىدهد، نظير اين: آيه [فرقان:12] است به آن كه آخرت را تكذيب كنند آتش افروخته آماده كردهايم. چون آتش آنها را از دور ببيند غليان و صفير آن را مىشنوند. ظاهر آيه آن است كه آنش مكذّبين را مىبيند فاعل «رأتهم» سعير و «هم» مفعول آن است و نيز آيه [معارج:17] حقا كه آن آتش خالص است پوستها يا اطراف بدن را مىكند و مىسوزاند مىخواند كسى را كه به حق پشت كرده و از آن اعراض نموده است. ظاهر «تدعو» آن است كه آتش فهم دارد و اعراض كننده را مىخواند و صدا مىكند. نگارنده عقيده دارد لازم است آيات را بظاهر حمل كرد و گفت جهنّم و آتش آخرت با شعور است و سخن گفتن دارد و مىشنود و صدا مىكند. قرآن تصريح مىكند كه دار آخرت زندگى حقيقى است و حيات بر تمام جزئيات آن احاطه دارد. جهنّم و آتش نيز جزء آخرتاند. * [عنكبوت:64] اين زندگى دنيا مشغوليّت و بازى است دار آخرت آن زندگى حقيقى است اى كاش مىدانستند. درست است كه آيه درباره بى اعتنائى به دنيا و اعتنا به آخرت است ولى «اِنَّ الدّارَ الآخِرَةَ لَهِىَ الْحَيَوانُ» بر تمام آخرت اعّم از بهشت و جهنّم شامل است. همچنين در سوره فصلت هست كه انسان به پوستهايش گويد چرا بر من گواهى داديد گويند: «اَنْطَقَنَا اللّه الَّذى اَنْطَقَ كُلِّ شَىءٍ» آيه 21 اين هم به همه شامل است. قطع نظر از اينها خود آيات جهنّم و آتش كه نقل شد بهترين دليل است و دليلى بر خلاف ظاهر نداريم بعضى از بزرگان درباره آيه 12 فرقان گفته: تمثيل حال آتش است نسبت به مردم آنگاه كه نزد آتش آيند. ولى گفتيم كه آن خلاف ظاهر است.
