المائدة ١٠٥
ترجمه
| المائدة ١٠٤ | آیه ١٠٥ | المائدة ١٠٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَلَیْکُمْ أَنفُسَکُمْ»: خویشتن را بپائید. مراقب خود باشید. (عَلَیْکُمْ) اسم‌الفعل است و (أَنفُسَکُمْ) مفعولٌ‌به است. جمله به صورت اغراء به کار رفته است و تقدیر چنین است: إِلْزَمُوا أَنفُسَکُمْ وَ احْفَظُوها مِن مُّلابَسَةِ الْمَعَاصِی وَ الإِصْرَارِ عَلَی الذُّنُوبِ. یادآوری این نکته لازم است که مراد آیه می‌تواند این باشد که: ای جماعت مؤمنان! اگر عالمان، جاهلان را راهنمائی کنند و مسلمانان فریضه امر به معروف و نهی از منکر را در میان خود فراموش نکنند، کفر کافران و گمراهی گمراهان زیان و ضرری بدیشان نمی‌رساند و ...
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيه ۱۰۵ ، سوره مائده
- معناى ((هدايت )) و ((ضلالت )) و اشاره به اينكه همه راهها به خدا منتهى مى شود
- مؤ منين مسؤ ول گمراهى اهل ضلالت نيستند. از ضلالت آنها نهراسند و تحت تاءثير قرارنگيرند
- آيه شريفه : ((عليكم انفسكم ...)) هيچ منافاتى با آيات مربوط به امر به معروف ونهى از منكر ندارد
- طريق انسان به سوى خداوند همان نفس انسان است كه به منتهاى مسير مى رسد (و ان الىربك المنتهى )
- اين طريق ، طريقى است اضطرارى كه مؤ من و كافر در آن گام مى نهند (انك كادح الىربك ...)
- التفات و توجه به اين مسير، تاءثير بارزى درعمل انسان دارد و عمل صالح منبع استكمال نفس و سعادت آنست
- اختلاف مردم در مقام ((تذكر)) و درك اين حقيقت كه در طريق و مسير ((الى الله )) هستند
- احتمالات ديگرى كه در معناى آيه شريفه : ((يا ايهاالذين آمنوا عليكم انفسكم ...)) مىرود.
- بيان علت كلام معصوم (ع ) كه در روايت آمده : معرفت و سير انفسىافضل از معرفت و سير آفاقى است
- وجه اشتراك و وجه افتراق معرفت نفس و معرفت آفاقى
- علم حاصل از سير نفسى ، علم حضورى است حاصل از سير آفاقى ، علم حصولى است و علمحضورى سودمندتر مى باشد
- نمونه اى از فرماشيات ائمه اطهار عليه السلام در اين زمينه
- رواياتى درباره معرفت نفس ، و خداشناسى از راه خودشناسى
- چند روايت در مورد راه صحيح كسب معرفت حقيقى به خداى تعالى (معرفت خدا به خدا)
- رواياتى در ذيل آيه شريفه : ((عليكم انفسكم ..)) و بيان اينكه مفاد آن با ادله امر بهمعروف سازگار است
- (شامل چند اشاره تاريخى و چند علمى مربوط به نفس در چندفصل
- ۱ توجيه عاميانه ((نفس )) در زمانهاى گذشته
- ۲ رخى حوادث و حالات ، آدمى را از خارج نفس بريده ، او را متوجه نفس خود كرده آثارنفسانى را آشكار مى سازند
- ۳ با ترك لذائذ جسمانى و تن به رياضت دادن ، بطور موقت يا مستمر، قدرت شگرفتنفس بارز مى شود
- ۴ اشتغال به معرفت نفس و تحصيل آثار عجيب آن از قديم ترين اعصار جزء كارهاىارزشمند بوده است
- ۵ تعاليم و دستورات اديان و مسلك هاى مختلف براى تزكيه و تهذيب نفس با رياضتكشيدن و زهد ورزيدن
- ۶ پاسخ به يك شبهه و بيان رابطه بين اعمالو عبادات و رياضت ها و مجاهدات با نفس انسانى
- ۷ پاسخ به اين توهم كه دين همان عرفان است و بيان اينكه معرفت نفس ،طريق است نههدف مستقل
- كرامات فارق العاده و حوادث عجيب و غريب (اخطار روح و...) و مسئله عدم شناخت نفس
- اقسام واصناف كسانى كه به معرفت نفس پرداخته اند
نکات آیه
۱- اهل ایمان وظیفه دار پاسدارى از ایمان خویش (یایها الذین ءامنوا علیکم انفسکم) «علیکم» اسم فعل و به معناى «الزموا» است. بنابراین جمله «علیکم انفسکم» یعنى همواره مراقب ایمان خویش باشید. چون فرمان به مراقبت بر خویشتن (علیکم انفسکم) پس از خطاب «یایها الذین ءامنوا» آمده است مراد از مراقبت، مراقبت بر ایمان و لوازم آن است.
۲- پاسدارى از ایمان با پیروى از تعالیم قرآن و دستورات پیامبر (ص)، توصیه و فرمان خداوند به مسلمانان (تعالوا إلى ما أنزل اللّه و إلى الرسول ... یایها الذین ءامنوا علیکم انفسکم) مراد از فرمان به مراقبت از ایمان به قرینه آیه قبل همان روى آوردن به قرآن و تعالیم پیامبر (ص) است.
۳- منحرفان در کمین براى گمراه سازى اهل ایمان (لایضرکم من ضل إذا اهتدیتم)
۴- مسلمانان در صورت بى توجهى به احکام الهى در خطر گمراهى و گرایش هاى کفرآمیز (علیکم انفسکم لایضرکم من ضل)
۵- انسان همواره بر سر دو راهى هدایت و گمراهى (علیکم انفسکم لایضرکم من ضل إذا اهتدیتم)
۶- منحرفان، ناتوان از گمراه سازى مسلمانانى که به تعالیم قرآن پایبند بوده و از دستورات پیامبر (ص) پیروى کنند. (لایضرکم من ضل إذا اهتدیتم) برداشت فوق بر این اساس است که حرف «لا» در «لایضرکم» نافیه باشد.
۷- پایبندى به تعالیم قرآن و پیروى از دستورات پیامبر (ص)، مایه هدایت آدمى است. (علیکم انفسکم ... إذا اهتدیتم) مراد از هدایت یافتن در جمله «اذا اهتدیتم» به قرینه آیه قبل، پذیرش تعالیم قرآن و دستورات پیامبر (ص) است.
۸- سلامت و دوام جامعه ایمانى، در گرو پاسدارى از حریم ارزشهاى دینى در برابر فرهنگ کفر (علیکم انفسکم لایضرکم من ضل إذا اهتدیتم) مراد از «ضرر» در «لایضرکم» ممکن است ضرر معنوى بوده و اشاره به خطرهایى باشد که ایمان مؤمنان را تهدید مى کند و ممکن است مراد آسیبهایى باشد که بنیه و توان جوامع مؤمن را تضعیف و یا نابود مى سازد. برداشت فوق ناظر به دومین معناست.
۹- مؤمنان وظیفه دار پاسدارى از حریم ایمان جامعه خویش (یایها الذین ءامنوا علیکم انفسکم) «انفس» مى تواند ناظر به هر فرد نسبت به خودش باشد و مى تواند به هر فرد نسبت به فرد و یا افراد دیگر باشد. همانند (فسلموا على انفسکم، نور ۶۱) بر این مبنا «علیکم انفسکم) یعنى مراقب ایمان یکدیگر باشید.
۱۰- جامعه ایمانى وظیفه دار هشیارى در برابر موضعگیرى هاى گمراه کننده کافران (یایها الذین ءامنوا علیکم انفسکم لایضرکم من ضل إذا اهتدیتم) «لا» در لایضرکم مى تواند نافیه باشد بر این مبنا مراد از جمله «لایضرکم ...» این است که چنانچه از ایمان خود مراقبت کنید از دام گمراهان مى رهید و مى تواند «لا» ناهیه باشد، یعنى اى مؤمنان مبادا گمراهان شما را از راه بدر برده و ایمان شما را بربایند برداشت فوق بر اساس احتمال دوم است. گفتنى است که مراد از «من ضل» به قرینه «ءامنوا» کفرپیشگان مى باشد.
۱۱- اهل ایمان بر رفتار و کردار نارواى گمراهان و عقاید ناصواب ایشان مؤاخذه نخواهند شد. (یایها الذین ءامنوا ... لایضرکم من ضل إذا اهتدیتم إلى اللّه مرجعکم جمیعاً) برداشت فوق بر این اساس است که جمله «لایضرکم ...» در ارتباط با عذابهاى الهى مطرح باشد بر این مبنا جمله «علیکم انفسکم لایضرکم ...» یعنى مراقب ایمان خویش باشید، شما بر بى ایمانى کافران و اعمالشان مؤاخذه نخواهید شد و بدین سبب ضررى از ناحیه آنان متوجه شما نمى شود.
۱۲- خداوند، آغاز و فرجام همه انسانها (إلى اللّه مرجعکم جمیعاً) «مرجع» به معناى بازگشتن است و به کار بردن این کلمه در بیان سیر انسان به سوى خداوند مى رساند که او مبدأ انسانها نیز بوده است.
۱۳- بازگشت همه آدمیان چه هدایت یافتگان و چه اهل کفر تنها به سوى خداست. (إلى اللّه مرجعکم جمیعاً)
۱۴- قیامت، عرصه بازگشت آدمیان به سوى خداست. (إلى اللّه مرجعکم جمیعاً)
۱۵- خداوند در قیامت انسانها را به تمامى اعمال دنیویشان آگاه ساخته و دستاوردشان را به آنان نشان خواهد داد. (إلى اللّه مرجعکم جمیعاً فینبئکم بما کنتم تعملون)
۱۶- خداوند آگاه به کردار و رفتار همه انسانهاست. (فینبئکم بما کنتم تعملون)
۱۷- رفتار و کردار انسان در دنیا، تعیین کننده فرجام او در قیامت (فینبئکم بما کنتم تعملون)
۱۸- اعمال و رفتار هر یک از گمراهان و هدایت یافتگان داراى بازتاب و سزایى مناسب در قیامت (فینبئکم بما کنتم تعملون) هدف از جمله «فینبئکم بما ...» ترغیب مردمان به هدایت و پذیرش تعالیم قرآن و تهدید کفرپیشگان و منحرفان به عذاب است و چون مجرد آگاه سازى به اعمال و کردار براى تهدید و ترغیب کافى نیست بنابراین جمله «فینبئکم» کنایه از پاداش دهى و به کیفررسانى خواهد بود.
۱۹- باور به قیامت و بازگشت به خدا و حسابرسى کردارها زمینه ساز مراقبت بر ایمان و پرهیز از عوامل گمراهى (علیکم انفسکم ... فینبئکم بما کنتم تعملون)
موضوعات مرتبط
- انسان: عمل انسان ۱۶، ۱۷ ; فرجام اخروى انسان ۱۷ ; فرجام انسان ۱۲، ۱۳ ; مبدأ انسان ۱۲ ; هشدار به انسان ۵
- انگیزش: عوامل انگیزش ۱۹
- ایمان: آثار ایمان ۱۹ ; ایمان به حسابرسى ۱۹ ; ایمان به قیامت ۱۹ ; پاسدارى از ایمان ۱، ۲، ۱۹
- بازگشت به خدا:۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۹
- تهاجم فرهنگى: مقابله با تهاجم فرهنگى ۸، ۱۰
- جامعه: پاسدارى از ایمان جامعه ۹ ; تداوم جامعه دینى ۸ ; مسؤولیت جامعه دینى ۱۰
- خدا: افعال اخروى خدا ۱۵ ; اوامر خدا ۲ ; علم خدا ۱۶ ; وصایاى خدا ۲
- دین: اعراض از تعالیم دین ۴ ; پاسدارى از دین ۸
- زیرکى: اهمیت زیرکى ۱۰
- عمل: آثار اخروى عمل ۱۸ ; آثار عمل ۱۷ ; ارائه نامه عمل ۱۵ ; حسابرسى اخروى عمل ۱۵ ; کیفر اخروى عمل ۱۸
- قرآن: آثار اطاعت از قرآن ۶، ۷ ; اطاعت از قرآن ۲ ; عمل به تعالیم قرآن ۶
- قیامت: نقش قیامت ۱۴
- کافران: اضلال کافران ۱۰ ; فرجام کافران ۱۳ ; موضعگیرى کافران ۱۰
- گمراهان: آثار عمل گمراهان ۱۸ ; عقیده گمراهان ۱۱ ; عمل گمراهان ۱۱
- گمراهى: اجتناب از گمراهى ۱۹ ; خطر گمراهى ۴، ۵ ; عوامل گمراهى ۳، ۴
- محمّد (ص): آثار اطاعت از محمّد (ص) ۶، ۷ ; اطاعت از محمّد (ص) ۲ ; عمل به اوامر محمّد (ص) ۶
- منحرفان: اضلال منحرفان ۳، ۶ ; ضعف منحرفان ۶ ; منحرفان و مؤمنان ۶
- مؤمنان: ایمان مؤمنان ۱ ; فرجام مؤمنان ۱۳ ; مسؤولیت مؤمنان ۱، ۲، ۹، ۱۱ ; مؤاخذه مؤمنان ۱۱ ; مؤمنان و گمراهان ۱۱ ; هشدار به مؤمنان ۳، ۴
- مهتدین: آثار عمل مهتدین ۱۸
- نظام جزایى:۱۸
- هدایت: عوامل هدایت ۷
