التّغَابُن
«تغابن» از باب «تفاعل» است، و معمولاً در مورد کارهایى گفته مى شود که دو جانبه باشد; مانند، تعارض و تزاحم و... این معنا در مورد قیامت ممکن است به این ترتیب باشد که تعارض گروه مؤمنان و کافران، نتیجه اش در قیامت ظاهر شود و در حقیقت روز قیامت، روز ظهور تغابن است. از بعضى از کلمات اهل لغت نیز استفاده مى شود که باب «تفاعل» همیشه به این معنا نیست و در اینجا به معناى ظهور غبن است (مفردات راغب، مادّه غبن).
«غابن» به معناى برنده است.
«مغبون» از مادّه «غَبْن» به معناى بازنده است.
ریشه کلمه
- غبن (۱ بار)
قاموس قرآن
[تغابن:9]. غبن به معنى گول زدن در معامله است خواه در خريد باشد يا در فروش و آن اينكه به قيمت كم بخرد يا به قيمت گران بفروشد در اقرب الموارد گوید: «غَبَنَ فُلاناً فِىالْبَيْعِ وَالشِّراءِ: خَدَعَهُ وَ غَلَبَهُ» كلام قاموس نيز نظير آن است. «تغابن» از تفاعل است به معنى مغبون كردن يكديگر. اگر تغابن در آيه بين الاثنين باشد معنى آن چنين است: روزى شما را جمع مىكند براى روز جمع (روز آخرت) آن روز، روز مغبون كردن همديگر است ولى اين مغبون كردن چگونه است؟ در الميزان پس از ردّ دو وجه در كيفيّت تغابن فرموده: اينجا صورت سومى است و آن اينكه تغابن ميان گمراه كنندگان و گمراه شدگان اعتبار شود كه متبوعان تابعان را گول مىزنند و به اخذ دنيا و ترك آخرت وادارشان مىكنند و تابعان متبوعان را مغبون مىكنند كه آنها را در استكبارشان يارى مىكنند پس هر گروه ديگرى را مغبون مىكند و از ديگرى مغبون مىشود. و وجه چهارمى است كه در آن زمينه روايت وارد شده و آن اينكه: براى هر بنده در بهشت منزلى است كه اگر اطاعت خدا مىكرد به آن داخل مىشد و براى هر بنده در آتش منزلى است كه اگر خدا را معصيت مىكرد به آن داخل مىشد. روز قيامت منازل اهل آتش كه در بهشت است به اهل بهشت داده مىشود و بالعكس. پس اهل بهشت اهل آتش را مغبون مىكنند. و از تفسير برهان نقل كرده كه امام صادق «عليهالسلام» فرمود: قيامت يومالتلاق است كه اهل آسمان اهل زمين را ملاقات مىكنند. يومالتناد است كه اهل آتش اهل بهشت را ندا كنند كه: «اَفيضُوا عَلَيْنا مِنَالْماءِ اِوْمِّمارَزَقَكُمُ اللَّهُ» و يوم التغابن است اهل بهشت اهل آتش رامغبون كنند، يوم الحسرة است يعنى روزى كه مرگ راآورده و ذبح مىكنند. ناگفته نماند: باب تفاعل چنانكه اهل لغت تصريح كردهاند به معنى مجرد نيز آيد مثل «تعالى اللَّه و تسامى و تبارك» مىشود گفت: كه تغابن در آيه از براى مفعول و به معنى مجرداست كه مغبون شدن باشد و چون عمر انسان سرمايه اوست و مىتواند با آن از دنيا استفاده كند و آخرت به دست آورد ولى كفّار در آخرت خواهند ديد كه از اين سرمايه جز لذّات زودگذر دنيا چيزى به دست نياورده و واقعاً مغبون شدهاند و در دنيا به حكم «زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ اَعْمالَهُمْ» به غبن خويش متوجه نيستند ولى در آخرت متوجّه خواهند شد، مىشود اين مطلب را از [احقاف:20]. استفاده كرد واللَّه العالم. اين لفظ فقط يكبار در قرآن يافته است.
