الصافات ١٦٢
ترجمه
| الصافات ١٦١ | آیه ١٦٢ | الصافات ١٦٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَآ أَنتُمْ»: واژه (ما) نافیه است. «عَلَیْهِ»: ضمیر (ه) به خداوند بر می‌گردد و جار و مجرور متعلّق به (فَاتِنِینَ) است. «فَاتِنِینَ»: گول زنندگان. منحرف کنندگان. مفسدین. حرف (ب) زائد و برای تأکید نفی نسبت ما بعد خود از ما قبل خود به کار می‌رود. «مَآ أَنتُمْ عَلَیْهِ بِفَآتِنِینَ»: ای کفّار مکّه! شما و بتهائی که می‌پرستید یا شما و عبادتی که می‌کنید، هرگز نمی‌توانید بندگان شایسته خدا را تباه و منحرف سازید، و گول زنید و فریب دهید.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۴۹ - ۱۸۲ سوره صافات
- ردّ اعتقاد مشركين به دختر داشتن خدا و خويشاوندى بين او و جنّ
- رد اعتماد مشركين مبنى بر اينكه جن اولاد خداوند هستند
- توضيحى درباره استثناى عباد مخلصين در آيه : سبحان الله عما يصفون الا عباداللهالمخلصين
- و اينكه چرا خدا از وصف واصفان جز وصف عباد مخلصين منزه است
- بيان مفاد آيه : فانكم و ما تعبدون ما انتم عليه بفاتنين الا منهوصال الجحيم
- ردّ و ابطال پندار مشركين درباره اينكه ملائكه دختران خدايند، با بيان موقف و موقعيتملائكه در عالم خلقت واعمال صادره از ايشان
- مقصود از اينكه انبياء عليهم السلام منصور هستند و جند خدا غالبند
- چند روايت در ذيل آيه : و انا لنحن الصافون ...
تفسیر نور (محسن قرائتی)
فَإِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ «161» ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ «162» إِلَّا مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِيمِ «163»
همانا شما (بت‌پرستان) وآنچه مى‌پرستيد. نمى‌توانيد (خلق را) بر ضد خدا گمراه كنيد. مگر كسى كه خودش (با اراده و اختيار) به دنبال دوزخ باشد.
نکته ها
كلمه «فاتن» از «فتنه» به معناى اغواگر و فريب دهنده است.
آئين شرك و بت‌پرستى در برابر توحيد ناتوان است و اگر امروز طرفدارانى دارد، در آينده نزديك به بن‌بست خواهد رسيد.
كلمه‌ى «صالِ» از «صالى» كسى است كه از روى اختيار و انتخاب ملازم چيزى باشد.
پیام ها
1- خداوند، انسان را آزاد آفريد و اوست كه راه خود را انتخاب مى‌كند و بت‌پرستان و بت‌هايشان قدرت اجبار ندارند. «ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ»
2- تنها افراد بد طينت و حقّ گريز، از مشركان و بتها متأثر مى‌شوند. (مشركان و بتها نمى‌توانند مردم را فريب دهند و در برابر توحيد قيام كنند مگر كسانى كه با اختيار راه انحرافى شرك را برگزينند). «إِلَّا مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِيمِ»
تفسير نور(10جلدى)، ج8، ص: 68
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ (162)
ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ: نيستيد هيچكدام بر خداى تعالى، بِفاتِنِينَ: تباه كنندگان بندگان او به اغوا و اضلال،
جلد 11 - صفحه 166
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَإِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ (161) ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِفاتِنِينَ (162) إِلاَّ مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِيمِ (163) وَ ما مِنَّا إِلاَّ لَهُ مَقامٌ مَعْلُومٌ (164) وَ إِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ (165)
وَ إِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ (166) وَ إِنْ كانُوا لَيَقُولُونَ (167) لَوْ أَنَّ عِنْدَنا ذِكْراً مِنَ الْأَوَّلِينَ (168) لَكُنَّا عِبادَ اللَّهِ الْمُخْلَصِينَ (169) فَكَفَرُوا بِهِ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ (170)
ترجمه
پس همانا شما و آنچه را كه ميپرستيد
نيستيد شما براى عبادت آن گمراه كنندگان
مگر كسى را كه او يقينا وارد شونده دوزخ است
و نيست از ما مگر كه
جلد 4 صفحه 452
براى او مقامى معيّن است
و همانا مائيم صف‌زدگان
و همانا مائيم تسبيح كنندگان
و همانا بودند كه ميگفتند
اگر آنكه بود نزد ما ذكرى از پيشينيان
هر آينه بوديم بندگان خدا كه خالص شدگانند
پس كافر شدند بآن پس زود باشد كه بدانند.
تفسير
خطاب خداوند به بت‌پرستان است بعد از نقل آراء آنها در آيات سابقه كه با اينهمه دروغ و افترا كه بخدا بستيد شما و معبودهاتان نميتوانيد بر خلاف اراده او گمراه كنيد كسيرا مگر آنرا كه مقدّر شده بجهنّم رود يا نميتوانيد براى آنچه عبادت ميكنيد بفتنه و گمراهى بيندازيد كسيرا مگر آنرا كه بايد جهنّمى شود باختيار خود و تقدير خدا و بنابر احتمال اوّل ضمير عليه بخدا راجع است و باحتمال دوم بما تعبدون كه بتها باشند باعتبار لفظ ما و كسانيكه مقدّر شده آنها مطيع باشند مانند ملائكه مقرّند بعبوديّت خدا و ميگويند نيست از ما احدى مگر آنكه مقام معلوم معيّنى در معرفت و عبادت دارد و مأموريّت مخصوصى در تدبير امور عالم بر وفق حكمت چنانچه گفته‌اند ولى قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نازل شده در شأن ائمه اطهار و اوصياء ابرار و نيز گويند مائيم صف زنندگان در اداء طاعت و امتثال خدمت و مائيم كه تنزيه مينمائيم خدا را از صفاتى كه لايق او نيست چنانچه در روايات اينها از اوصاف ملائكه ذكر شده و از امام صادق عليه السّلام نقل شده كه ما انوارى بوديم در صفوفى حول عرش تسبيح مينموديم پس تسبيح مينمودند اهل آسمانها به تسبيح ما تا هبوط نموديم بسوى زمين پس تسبيح نمودند اهل زمين بتسبيح ما و مائيم صف‌زنندگان و مائيم تسبيح‌كنندگان و جمع بين ظاهر آيه شريفه بملاحظه سبق ذكر ملائكه و روايات خاصّه آنستكه گفته شود مقصود نقل قول ملائكه است كه بتعليم اهل بيت طهارت در عالم انوار اين اظهارات را مينمودند چون ايشانند آموزگاران ملائكه در عالم ملكوت عليا و قمّى ره از امام باقر عليه السّلام نقل نموده در تفسير آيات اخيره قريب به اين معنى را كه قريش ميگفتند اگر نزد ما بود كتابى مانند كتب پيشينيان بخدا قسم هر آينه بوديم ما از بندگان مخلص او و ميگفتند خدا بكشد يهود و نصارى را چگونه پيغمبرانشان را تكذيب نمودند پس كافر شدند بكتاب خدا كه اشرف كتب بود چون آورد آنرا پيغمبر خاتم صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه اشرف انبياء بود و كلمه ان در وان كانوا مخفّفه از مثقّله است بدليل لزوم
جلد 4 صفحه 453
لام در خبر آن و جمله فجائهم ذكر قبل از فكفروا به محذوف است و جمله فسوف يعلمون تهديد آنها است بعاقبت كفرشان در دنيا و آخرت.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
فَإِنَّكُم وَ ما تَعبُدُون‌َ (161) ما أَنتُم عَلَيه‌ِ بِفاتِنِينَ (162) إِلاّ مَن هُوَ صالِ الجَحِيم‌ِ (163)
پس محققا شما مشركين و آنچه را که عبادت ميكنيد بر او نيستيد بفتنه كننده و اضلال كننده مگر آن كسي که بسوء اختيار متابعت شما را كند و خود را جهنمي كند و در جهنم بيندازد.
نظير اينکه آيات را خداوند بشيطان فرمود إِن‌َّ عِبادِي لَيس‌َ لَك‌َ عَلَيهِم سُلطان‌ٌ إِلّا مَن‌ِ اتَّبَعَك‌َ مِنَ الغاوِين‌َ وَ إِن‌َّ جَهَنَّم‌َ لَمَوعِدُهُم أَجمَعِين‌َ حجر آيه 42 بالجمله بندگان خدا دو دسته هستند كساني که از روي حقيقت و واقعيت و خلوص ايمان آوردند مثل سلمان و ابا ذر و امثال آنها نه شيطان قدرت دارد
جلد 15 - صفحه 200
و نه كفار و مشركين آنها را اضلال كنند و كساني که ايمان آنها صوري و بي مغز است و قلب آنها سياه است و هواي نفس بر آنها غالب است فريب شما را ميخورند و گمراه ميشوند.
فَإِنَّكُم وَ ما تَعبُدُون‌َ چه اصنام باشند و چه شيطان و چه گاو و گوساله و چه فرعون و نمرود هر که هست و هر چه هست.
ما أَنتُم عَلَيه‌ِ بِفاتِنِينَ در مرجع ضمير عليه بعضي گفتند ما در ما تعبدون است يعني آلهه شما قدرت ندارند و فاتن فتنه كننده است گول زننده چنانچه مفتون كسيست که فريب خورده باشد و بعضي گفتند مرجع اللّه است يعني در مقابل قدرت الهي شما و آلهه شما نميتوانيد كساني که در حفظ الهي هستند تفتين كنيد که عباد اللّه المخلصين باشند.
إِلّا مَن هُوَ صالِ الجَحِيم‌ِ مگر كساني که بسوء اختيار متابعت شما را كنند و خود را در معرض عذاب درآورند و جهنمي كنند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 162)- «هرگز نمی‌توانید کسی را (با آن) فریب دهید» و با فتنه و فساد از خداوند منحرف سازید (ما أَنْتُمْ عَلَیْهِ بِفاتِنِینَ).
نکات آیه
۱ - مشرکان و معبودهایشان، از فریب دادن و گمراه کردن مردم و جلوگیرى از پیشرفت دین خدا (توحید و یگانه پرستى) ناتوان اند. (ما أنتم علیه بفتنین) «فاتن» (اسم فاعل و مفرد «فاتنین») به معناى کسى است که مى فریبد و به گمراهى فرا مى خواند. گفتنى است طبق نظر بیشتر مفسران ضمیر «علیه» به «اللّه» برمى گردد و مقصود از آن راه خدا و دین او (اسلام) مى باشد.
۲ - ناتوانى آیین شرک و بت پرستى، در مبارزه با آیین توحید و یکتاپرستى (ما أنتم علیه بفتنین) برداشت یاد شده از آن جا است که ناتوانى مشرکان از اغواى مردم از راه خدا، بیانگر ناتوانى آیین آنان در مبارزه با آیین توحیدى است.
۳ - خداوند در صدد مأیوس کردن مشرکان، از پیشرفت و نفوذ آیینشان (ما أنتم علیه بفتنین) اِخبار خداوند به ناتوانى مشرکان - که به صورت روشن و قاطع بیان گردیده است - مى تواند براى ایجاد یأس و ناامیدى در میان آنان از هرگونه پیشرفت و نفوذ در میان مردم باشد.
۴ - آیین شرک و بت پرستى، آیینى ایستا و ناتوان از پیشرفت و توسعه و فراگیر شدن (ما أنتم علیه بفتنین) از لحن آیه شریفه استفاده مى شود که خداوند در صدد بیان آینده آیین شرک و سرنوشت این آیین ساختگى است; نه این که تنها در صدد بیان وضعیت مشرکان در صدراسلام باشد.
موضوعات مرتبط
- بت پرستى: عجز بت پرستى ۴; ویژگیهاى بت پرستى ۴
- توحید: قدرت توحید ۲
- خدا: افعال خدا ۳
- شرک: عجز شرک ۲، ۴; منشأ شکست شرک ۳; ویژگیهاى شرک ۴
- مشرکان: عجز مشرکان ۱; عجز معبودان مشرکان ۱; گمراهگرى مشرکان ۱; منشأ یأس مشرکان ۳
- معبودان باطل: گمراهگرى معبودان باطل ۱; مکر معبودان باطل ۱
