مَخْمَصَة
«مَخْمَصَه» از مادّه «خَمْص» (بر وزن لمس) به معناى «فرورفتگى» است، و به معناى گرسنگى شدید که باعث فرورفتگى شکم مى شود نیز آمده است خواه به هنگام قحطى باشد یا به هنگام گرفتارى شخصى.
ریشه کلمه
- خمص (۲ بار)
قاموس قرآن
گرسنگى (نهايه) [مائده:3] هر كه در گرسنگى مضطّر بخوردن ميته و غيره شود در حاليكه به گناه بى ميل است خدا آمرزنده و مهربان است نا گفته نماند: اصل همص فرو رفتن و لاغرى شكم از گرسنگى و كاستن ورم زخم و نظير آن است گرسنگى را از آن مخمصه گويند كه سبب لاغرى شكم و فرو رفتن آن مىشود راغب مخمصه را گرسنگى كه باعث لاغرى شكم مىشود گفته ايضاً در مجمع البيان اخمص قدم آن قسمت از باطن پا است كه به زمين نمىرسد در اثر فرورفتگى. در نهج البلاغه خطبه 119 درباره مؤمنان فرموده «مُرْهُ الْعُيُونِ مِنَ الْبُكاءِ خُمْصُ الْبُطُونِ مِنَ الصِّيامِ» مره و خمص بر وزن عنق جمع امره و اخمص است يعنى آزرده چشم اند از گريه و شكم لاغر اند از روزه و در وصف حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلم در خطبه 158 فرموده «خَرَجَ مِنَ الدُّنيا خَميصاً» از دنيا شكم خالى بيرون رفت. كلمه مخمصه فقط دو بار در قرآن مجيد آمده: مائده 3، توبه 120.
