البقرة ٣٦

فَأَزَلَّهُمَا الشَّيْطَانُ‌ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کَانَا فِيهِ‌ وَ قُلْنَا اهْبِطُوا بَعْضُکُمْ‌ لِبَعْضٍ‌ عَدُوٌّ وَ لَکُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتَاعٌ‌ إِلَى‌ حِينٍ‌

ترجمه

پس شیطان موجب لغزش آنها از بهشت شد؛ و آنان را از آنچه در آن بودند، بیرون کرد. و (در این هنگام) به آنها گفتیم: «همگی (به زمین) فرود آیید! در حالی که بعضی دشمن دیگری خواهید بود. و برای شما در زمین، تا مدت معینی قرارگاه و وسیله بهره برداری خواهد بود.»

پس شيطان آن دو را در باره‌ى آن [درخت‌] منحرف نمود و از آنچه در آن بودند بيرونشان كرد، و گفتيم: پايين رويد، شما دشمن يكديگريد و تا مدتى در زمين قرارگاه و معيشتى خواهيد داشت

پس شيطان هر دو را از آن بلغزانيد؛ و از آنچه در آن بودند ايشان را به درآورد؛ و فرموديم: «فرود آييد، شما دشمن همديگريد؛ و براى شما در زمين قرارگاه، و تا چندى برخوردارى خواهد بود.»

پس شیطان آنها را به لغزش افکند (تا از آن درخت خوردند) و (بدین عصیان) آنان را از آن مقام بیرون آورد، و گفتیم که (از بهشت) فرود آیید که برخی از شما برخی را دشمنید، و شما را در زمین تا روز مرگ قرارگاه و بهره خواهد بود.

پس شیطان، هر دو را از [طریق] آن درخت لغزانید و آنان را از آنچه در آن بودند [چه مقام و مرتبه معنوی، و چه منزلت و جایگاه ظاهری] بیرون کرد. و ما گفتیم: [ای آدم و حوا و ای ابلیس!] در حالی که دشمن یکدیگرید [و تا ابد، بین شما آدمیان و ابلیسیان صلح و صفایی نخواهد بود، از این جایگاه] فرود آیید و برای شما در زمین، قرارگاهی [برای زندگی] و تا مدتی معین، وسیله بهرهوری اندکی خواهد بود.

پس شيطان آن دو را به خطا واداشت، و از بهشتى كه در آن بودند بيرون راند. گفتيم: پايين رويد، برخى دشمن برخى ديگر، و قرارگاه و جاى برخوردارى شما تا روز قيامت در زمين باشد.

سپس شیطان آنان را به لغزش کشانید و از جایی که بودند آواره کرد، و گفتیم پایین روید برخی دشمن یکدیگر و در روی زمین تا وقت معین آرامشگاه و بهره‌مندی دارید

پس شيطان آن دو را از آن

امّا شیطان مُوجِب لغزش آنان شد و ایشان را از آنچه در آن بودند (که بهشت بود) خارج ساخت و (در این هنگام) به آنان گفتیم: همگی (به زمین) فرود آئید، در حالی که بعضی دشمن بعضی خواهید بود، و برای شما تا مدّتی در زمین جا و قرارگاه و فرایند و بهره‌گیری است.

پس شیطان هر دو را از آن بلغزانید، تا از آنچه در آن بودند ایشان را به درآورد. و فرمودیم: «(به این زمین) فرود آیید حال آنکه دشمنان همدیگرید و برای شما در زمین قرارگاهی است، و تا چندی - از نعمت‌ها- برخوردارید.»

پس بلغزانیدشان شیطان و برون راندشان از آنچه بودند در آن و گفتیم فرود شوید گروهی از شما دشمن گروهی و شما را است در زمین آرامشگاه و بهره‌ای تا زمانی‌

البقرة ٣٥	آیه ٣٦	البقرة ٣٧
سوره : سوره البقرة نزول : ١ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَزَلَّ»: لغزانید. دچار لغزش کرد. «إِهْبِطُوا»: فرود آئید. پائین افتید. مراد آدم و حوّاء و ابلیس است. «مُسْتَقَرٌّ»: جایگاه زندگی. قرارگاه. «مَتَاعٌ»: کالا. آنچه از آن بهره‌مند شوند. «حِینٍ»: زمان. روزگار. در اینجا مراد قیامت است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

قَالَ‌ اهْبِطَا مِنْهَا جَمِيعاً... (۵)

يُؤْفَکُ‌ عَنْهُ‌ مَنْ‌ أُفِکَ‌ (۰)

تفسیر

• آيات ۳۵ ۳۹ بقره
• مواردى در قرآن كه مساءله بهشت آدم و داستان آن آمده
• منظور اصلى از خلقت آدم سكونت در زمين بوده
• علت بيرون شدن از بهشت
• مراد از عهد خدا با آدم
• نتيجه توجه به عهد خدا
• نتيجه غفلت از عهد خدا
• معنا و مراد از واژه هاى (رغدا) و (ظالمين ) در آيه شريفه
• نهى خداوند از نزديك شدن به درخت نهى از شادى و خيرخواهانه بوده نه يك نهى مولوى
• آدم و همسرش شيطان را ميديدند همچنانكه انبياء (ع ) او را مى ديدند
• ذريه آدم ، در حكم با آدم شريكند
• قصه اسكان آدم و همسرش در بهشت و هبوط آنها، مثلى است براى مجسم ساختن وضع انسان
• توبه عبد بين دو توبه خدا واقع است
• نقش توبه آدم و هبوط او به زمين در باز شدن راه براى هدايت انسان و قرار گرفتن او در طريق كمال
• اولين فرمان خداوند در تشريع دين براى آدم و ذريه او
• مگر پيامبر هم گناه مى كند؟
• مخالفت نهى ارشادى گناه نيست
• معنى ظلم و عصيان و غوايت آدم
• پس چرا آدم توبه كرد؟
• بحث روايتى
• بهشت آدم بهشت دنيائى بوده
• مراد بهشت دنيوى بهشت برزخى است
• ابليس چگونه خود را به آدم و همسرش رساند؟
• داستان آدم بنقل تورات
• مگر بهشت مقام قرب و نزاهت نيست و مگر درباره بهشت نيامده كه در آن لغو و گناه نيست ؟
• شيطان چگونه دوباره به بهشت راه يافت
• درخت نهى شده چه درختى بود؟
• درخت درخت گندم بوده ولى ثمره اش حسد شده است
• رفع تنافى از دو روايتى كه بظاهر با هم متنافيند
• رواياتى درباره قصه آدم در بهشت و هبوط او
• تعجب شيخ صدوق ازنقل اين حديث توسط ناصبى
• روايتى از امام صادق (ع ) در تبيين كيفيت بيرون شدن آدم و حوا از بهشت
• رواياتى از معصومين (ع ) در مراد از كلمات در آيه (فتلقى آدم من ربه كلمات )

• آيه ۳۴ -۳۶
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• آدم در بهشت
• نكته ها
• ۱ چرا ابليس مخالفت كرد ؟
• ۲ آيا سجده براى خدا بود يا آدم ؟
• نكته ها
• ۱ بهشت آدم كدام بهشت بود؟
• ۲ گناه آدم چه بود ؟
• ۳ مقايسه معارف قرآن با تورات
• ۴ مقصود از شيطان در قرآن چيست ؟
• ۵ خدا چرا شيطان را آفريد؟

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - شیطان با ترغیب آدم(ع) و حوا به بهره گیرى از شجره منهیه، آنان را به لغزش و نافرمانى خداوند کشانید. (فأزلّهما الشیطن عنها) «ازلال» (مصدر ازلّ) به معناى: لغزانیدن و به گناه واداشتن است. ضمیر در «عنها» مى تواند به «الجنة» برگردد; یعنى، شیطان آدم(ع) و حوا را با واداشتن به لغزش و گناه از بهشت دور ساخت و نیز مى تواند به «الشجرة» برگردد; یعنى، شیطان، آدم(ع) و حوا را به گناه وادار کرد، گناهى که سرچشمه اش آن درخت ممنوعه بود. برداشت فوق بر اساس دومین احتمال است.

۲ - آدم(ع) و حوا با نافرمانى خداوند، شایستگى خویش را براى سکونت در بهشت نخستین از دست دادند. (فأخرجهما مما کانا فیه)

۳ - شیطان و اغواگریهاى او سبب خروج آدم(ع) و حوا از بهشت شد. (فأخرجهما مما کانا فیه)

۴ - خداوند، پس از سلب شایستگى آدم(ع) و حوا براى سکونت در بهشت، آنان را به خروج از بهشت و فرود آمدن به زمین فرمان داد. (و قلنا اهبطوا) هبوط (مصدر اهبطوا) به معناى فرود آمدن است. مفعول «اهبطوا» به دلیل جمله بعد، «الأرض» مى باشد.

۵ - فاصله زمانى میان سکونت آدم(ع) و حوا در بهشت با لغزش آنان، فاصله اى نسبتاً کوتاه و اندک بود. (و قلنا یأدم اسکن أنت و زوجک الجنة ... فأزلّهما الشیطن عنها) عطف جمله «أزلهما ...» بر آیه قبل به وسیله حرف «فا» مى تواند اشاره به برداشت فوق باشد.

۶ - شیطان عنصرى اغواگر و انسان موجودى اغواپذیر است. (فأزلهما الشیطن عنها)

۷ - شیطان در بهشتِ آدم(ع) و حوا، حضور داشت. (فأزلهما الشیطن عنها)

۸ - خداوند به شیطان فرمان داد تا از بهشت خارج شود و به زمین فرود آید. (و قلنا اهبطوا) «اهبطوا» - به صورت صیغه جمع - مى نمایاند که: خطاب در آن، علاوه بر آدم(ع) و حوا متوجّه شخص و یا اشخاص دیگرى نیز هست. برخى بر این نظر هستند که شیطان نیز مخاطب آن امر بوده است.

۹ - زمین محل سکونت و قرارگاه شیاطین (اهبطوا ... و لکم فى الأرض مستقر) برداشت فوق بر این مبناست که خطابها در جمله «اهبطوا» و ... متوجّه شیطان نیز باشد.

۱۰ - انسان و شیطان دشمن یکدیگر در زندگى دنیوى (اهبطوا بعضکم لبعض عدوّ) چنانچه مخاطب کلمه «اهبطوا» آدم(ع)، حواو شیطان باشد، مراد از «بعضکم لبعض عدو» دشمنى شیطان و انسان با یکدیگر خواهد بود.

۱۱ - زندگانى انسانها در زمین، همواره آغشته به دشمنى و عداوت با یکدیگر است. (اهبطوا بعضکم لبعض عدو) برداشت فوق بر این اساس است که مخاطب کلمه «اهبطوا» و دیگر خطابهاى موجود در آیه آدم(ع)، حوا و نسل ایشان باشد. در این صورت مراد از «بعضکم لبعض عدو» دشمنى انسانها با یکدیگر است.

۱۲ - خداوند در پى هبوط آدم(ع) و حوا، دشمنى فرزندانشان را با یکدیگر، به ایشان گوشزد کرد. (و قلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدو)

۱۳ - تناول آدم(ع) و حوا از شجره ممنوعه، مایه سلب شایستگى نسل آنان براى سکونت در بهشت نخستین شد.* (قلنا اهبطوا) خداوند در بیان اخراج آدم(ع) و حوا از بهشت و استقرار آن دو در زمین، خطاب خویش را - بر خلاف مقتضاى طبیعى کلام - متوجّه نسل آنان نیز کرد; تا به این نکته اشاره کند که: تناول آدم(ع) و حوا از شجره منهیه در نسل ایشان نیز اثرى به جاى گذاشت که باعث شد آنان نیز، حیات خویش را در زمین سپرى کنند.

۱۴ - تناول آدم(ع) و حوا از شجره ممنوعه، زمینه ساز ایجاد روحیه دشمنى در میان انسانها* (فأزلّهما الشیطن عنها ... و قلنا اهبطوا بعضکم لبعض عدوّ)

۱۵ - زمین محل سکونت و قرارگاه موقت انسانها (و لکم فى الأرض مستقرّ و متع إلى حین) «إلى حین» (تا هنگامى) علاوه بر تعلقش به «متاع»، به «مستقر» نیز متعلق هست.

۱۶ - مدت زمان استقرار و سکونت آدمیان در زمین، نامعلوم براى آنان (و لکم فى الأرض مستقرّ و متع إلى حین) نکره آمدن کلمه «حین» رساننده این معناست که: مدت زمان سکونت انسانها در زمین، براى آنان نامعلوم خواهد ماند و بدان آگاهى نخواهند یافت.

۱۷ - زمین در بردارنده وسیله زندگانى و معیشت انسانها براى زمانى موقت و نامعلوم (و لکم فى الأرض مستقر و متع إلى حین) «متاع» به چیزى گفته مى شود که مایه منفعت است.

۱۸ - بهشتى که آدم(ع) و حوا در آن سکونت داشتند، مکانى غیر از زمین و بالاتر و برتر از آن بود. (قلنا اهبطوا ... و لکم فى الأرض مستقر) جمله «و لکم فى الأرض مستقر» دلالت مى کند بر اینکه: بهشتى که آدم(ع) و حوا در آن سکونت داشتند در زمین نبوده و کلمه «اهبطوا» مى رساند که آن جایگاه، برتر و بالاتر از زمین بوده است.

روایات و احادیث

۱۹ - از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: «انما کان لبث آدم و حوا فى الجنة حتى خرجا منها سبع ساعات من ایّام الدنیا ...; توقف آدم و حوا تا زمان خروجشان از بهشت هفت ساعت از روزهاى دنیا بود ...».

۲۰ - از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: «یوم الجمعة سید الایّام ... خلق اللّه فیه آدم واهبط فیه آدم إلى الأرض; روز جمعه شریف ترین روزهاست ... در آن روز خداوند آدم را آفرید و در همین روز او را به زمین فرستاد».

۲۱ - «عن الصادق (ع) ... (فى قوله تعالى) «و لکم فى الأرض مستقر و متاع إلى حین» قال إلى یوم القیامة ...; از امام صادق(ع) درباره آیه «و لکم فى الأرض مستقر و متاع إلى حین» روایت شده که فرمود: (استقرار در زمین و بهره مندى از آن) تا روز قیامت خواهد بود ...».

۲۲ - از امام رضا(ع) روایت شده: «... فتسلط علیه (آدم (ع)) الشیطان ... و تسلط على حوا ... فأخرجهما اللّه عز و جل عن جنته فاهبطهما عن جواره إلى الأرض ...; ... پس شیطان بر آدم (ع) ... و حوا مسلط گشت ... پس خدا آنان را از بهشت خود بیرون راند و از جوار خود به زمین فرو فرستاد ...».

۲۳ - از رسول خدا(ص) روایت شده که فرمود: «فأوحى اللّه تعالى إلى جبرئیل ان اهبطهما إلى البلدة المبارکة مکة فهبط بهما جبرئیل فألقى آدم على الصفا و ألقى حواء على المروة ...; خداوند به جبرئیل وحى کرد که آدم و حوا را به شهر مبارک مکّه فرود آور. پس جبرئیل آدم(ع) را بر کوه صفا و حوا را بر کوه مروه فرود آورد ...».

۲۴ - رسول خدا(ص) فرموده اند: «حین أمر آدم (ع) أن یهبط ... هبط آدم و زوجته و هبط إبلیس و لازوجة له ...; آن هنگام که خداوند امر نمود به آدم که فرود آى ... آدم همراه با همسرش فرود آمد و ابلیس [هم] فرود آمد در حالى که همسرى نداشت ...».

۲۵ - «عن أمیر المؤمنین (ع) (فى حدیث طویل) و فیه سأله عن أکرم واد على وجه الأرض فقال واد یقال له «سراندیب» سقط فیه آدم من السماء; از امیر المؤمنین (ع) در ضمن «حدیثى طولانى» از شریف ترین مکانهاى روى زمین سؤال شد، آن حضرت فرمود: آن مکان «سراندیب» [سرى لانکا، لغت نامه دهخدا] است که آدم (ع) از آسمان به آن جا نازل شد».

موضوعات مرتبط

• آدم(ع): آدم(ع) و درخت ممنوعه ۱; اخراج آدم(ع) از بهشت ۳، ۴، ۲۲; دشمنى فرزندان آدم(ع) ۱۲; سکونت آدم(ع) در بهشت ۵، ۱۹; عصیان آدم(ع) ۲; عوامل عصیان آدم(ع) ۱; عوامل هبوط آدم(ع) ۳، ۴; فضایل بهشت آدم(ع) ۱۸; قصه آدم(ع) ۱، ۳، ۴، ۵، ۷، ۱۲، ۱۳، ۱۹; لغزش آدم(ع) ۱، ۵; محرومیت از بهشت آدم(ع) ۱۳; محرومیت نسل آدم(ع) ۱۳; مکان بهشت آدم(ع) ۱۸; مکان هبوط آدم(ع) ۲۳، ۲۵; وقت خلقت آدم(ع) ۲۰; هبوط آدم(ع) ۱۲، ۲۲، ۲۴
• ابلیس: هبوط ابلیس ۲۴
• انسان: استقرار انسان ها در زمین ۱۵، ۱۶، ۲۱; اغواپذیرى انسان ۶; دشمنان انسان ۱۰; دشمنى انسان ها ۱۱; عوامل دشمنى انسان ها ۱۴; مسکن انسان ها ۱۵
• جمعه: فضیلت جمعه ۲۰
• حوا: اخراج حوا از بهشت ۳، ۴، ۲۲; حوا و درخت ممنوعه ۱; سکونت حوا در بهشت ۵، ۱۹; عصیان حوا ۲; عوامل عصیان حوا ۱; عوامل هبوط حوا ۳، ۴; قصه حوا ۱، ۳، ۴، ۵، ۷، ۱۲، ۱۳، ۱۹; لغزش حوا ۱، ۵; مکان هبوط حوا ۲۳، هبوط حوا ۱۲، ۲۲، ۲۴
• حیات: حیات دنیوى ۱۷
• خدا: اوامر خدا ۴، ۸; هشدارهاى خدا ۱۲
• درخت ممنوعه: آثار استفاده از درخت ممنوعه ۱۳، ۱۴
• زمین: فواید زمین ۱۷
• زندگى: زندگى در زمین ۱۷
• سرزمینها: سرزمین سراندیب ۲۵; سرزمین سرى لانکا ۲۵
• شیاطین: شیاطین در زمین ۹; مسکن شیاطین ۹
• شیطان: آثار اغواگرى شیطان ۳; اخراج شیطان از بهشت ۸; اغواگرى شیطان ۱، ۶; دشمنان شیطان ۱۰; سلطه شیطان ۲۲; شیطان در بهشت آدم (ع) ۷; نقش شیطان ۱، ۳، ۶; هبوط شیطان ۸
• عصیان: آثار عصیان ۲; از خدا ۱، ۲
• کوه صفا: ۲۳
• کوه مروه: ۲۳