تَخْرُصُون

آیات شامل این کلمه

ریشه کلمه

• خرص‌ (۵ بار)

قاموس قرآن

سخن گفتن از روى حدس و تخمين. در مجمع دروغ گفتن معنى كرده است . دروغ گفتن و هر سخن كه از روى ظنّ باشد (قاموس) «خرص خرصاً: كذب - خرص فيه: حدس» (اقرب). [انعام:148]، [انعام:116]. به نظر مى‏آيد كه منظور از «تخرصون» تخمين و حدس باشد در اين صورت «اَنْ هُمْ اَلّا يَخْرُصُونَ» عبارت اخراى «اِنَّ يَتَّبِعونَ اِلّا الظَّنَّ» مى‏باشد يعنى: فقط از گمان پيروى مى‏كنند و فقط روى تخمين و حدس سخن مى‏گويند. شايد ظنّ نسبت به عقيده و خرص نسبت به قول است. ما قبل آيه اوّل در اين است كه مشركان مى‏گفتند: مشرك بودن و حرام دانستن ما بعضى چيزهارا خواست خداست و اگر او نمى‏خواست چنين نمى‏شديم. آن وقت خدا در جواب مى‏گويد: «قُلْ هَلْ عِندَكُمْ مِنْ عِلْمٍ فَتُخْرِجُوهُ اِنْ تَتَّبِعُونَ اِلّا الظَّنِّ...» على هذا «اِنَّ تَتَّبِعونَ اِلّا الظَّنَّ» راجع به عقيده و «اِنْ اَنْتُمْ اِلّا تَخْرُصُونَ» راجع به قول است و خلاصه آن كه عقيده‏تان روى ظنّ و سخنتان روى تخمين است ما قبل آيه اوّل نيز مؤيد اين احتمال است. آيه ذيل دلاللتش روشنتر از آيه قبل است [زخرف:20] پيدا است كه سخن از روى حدس مقابل سخن از روى علم است. * [ذاريات:10-12] خرّاصون را كذّابون معنى كرده‏اند يعنى دروغگويان هلاك شدند آنانكه در ورطه‏اى غافل و خطا كار مانده‏اند مى‏پرسند: روز جزا كى مى‏رسد؟. ولى تدبّر در آيات ما قبل و ما بعد نشان مى‏دهد كه مراد از آن سخن گويان از روى حدس و تخمين اند كه درباره قيامت شكّ كرده و از روى حدس سخن مى‏گفتند.