الروم ٢٣

وَ مِنْ‌ آيَاتِهِ‌ مَنَامُکُمْ‌ بِاللَّيْلِ‌ وَ النَّهَارِ وَ ابْتِغَاؤُکُمْ‌ مِنْ‌ فَضْلِهِ‌ إِنَّ فِي‌ ذٰلِکَ‌ لَآيَاتٍ‌ لِقَوْمٍ‌ يَسْمَعُونَ‌

ترجمه

و از نشانه‌های او خواب شما در شب و روز است و تلاش و کوششتان برای بهره‌گیری از فضل پروردگار (و تأمین معاش)؛ در این امور نشانه‌هایی است برای آنان که گوش شنوا دارند!

|و از نشانه‌هاى [حكمت‌] او خواب شما در شب و روز و طلب [معاش‌] شما از فضل اوست. به راستى در اين، براى مردمى كه گوش شنوا دارند دلايلى است

و از نشانه‌هاى [حكمت‌] او خواب شما در شب و [نيم‌] روز و جستجوى شما [روزى خود را] از فزون‌بخشى اوست. در اين [معنى نيز] براى مردمى كه مى‌شنوند، قطعاً نشانه‌هايى است.

و یکی از آیات او همین است که شما در شب و روز به خواب رفته (و بیدار می‌شوید) و از فضل خدا (یعنی روزی) طلب می‌کنید. در این امر هم ادله‌ای (از قدرتش) برای قومی که (سخن حق) بشنوند پدیدار است.

و از نشانه های [قدرت و ربوبیت] او خواب شما وجستجویتان برای تأمین معاش در شب وروز است، یقیناً در این [امور] نشانه هایی است برای مردمی که گوش شنوا دارند،

و از نشانه‌هاى قدرت او خوابيدن شماست در شب و روز و به طلب روزى برخاستن شماست. در اين عبرتهايى است براى مردمى كه مى‌شنوند.

و از جمله آیات او خفتن شما در شب و روز و طلب معاش شما از فضل اوست، بی‌گمان در این [امر] برای کسانی که گوش شنوا دارند، مایه‌های عبرت است‌

و از نشانه‌هاى او خواب شماست به شب و روز و جستن شماست از فزون‌بخشى او- روزى- هر آينه در اين كار براى مردمى كه مى‌شنوند نشانه‌هاست.

و از نشانه‌های (قدرت و عظمت) خدا، خواب شما در شب و روز است، و تلاش و کوششتان برای (کسب و کار و) بهره‌مندی از فضل خدا. قطعاً در این (امور، یعنی مسأله‌ی خواب، و تلاش در پی معاش) دلائلی است برای کسانی که گوش شنوا داشته باشند (و حقیقت را بپذیرند).

و از نشانه‌های او خواب شما در شب و روز و جستجوی شما از افزون‌بخشی اوست. در این (رحمت‌ها) برای مردمی که (با گوش دل سخنان حق را) می‌شنوند، نشانه‌هایی است.

و از آیتهایش خواب شما است در شب و روز و روزی‌جستن شما از فضلش همانا در این است آیتهائی برای گروهی که می‌شنوند

الروم ٢٢	آیه ٢٣	الروم ٢٤
سوره : سوره الروم نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَنَامُکُمْ»: خوابیدن و خفتن شما. پدیده (خواب) نموداری از نظام حکیمانه خدا است و دنیای خواب هنوز برای انسانها ناشناخته و راز سر به مُهری است. «إِبْتَغَآءُ»: طلبیدن. جستجو کردن. «یَسْمَعُونَ»: می‌شنوند و می‌پذیرند. گوش شنوا و حق‌پذیری دارند.

تفسیر

---

• آيات ۲۰ - ۲۶، سوره روم
• اشاره به مراد از اينكه در مقام بر شمردن آيات خود فرموده است خدا شما را از خاكآفريد
• بيان اينكه خلقت ازواج و جعل مودت و مهربانى بين زن و مرد از آيات خدا است
• اختلاف انسانها از نظر زبان ، نژاد و... از آيات الهى است
• يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن در شب ، تلاش در روز، رعد و برق ، فروفرستادنباران و...
• مراد از، قيام آسمان و زمين در (و من آياته ان تقوم السماء و الاءرض باءمره )
• يادآورى آيات الهى ديگر: خوابيدن در شب ، تلاش در روز، رعد و برق ، فروفرستادنباران و... نكاتى كه در ترتيب بيان آيات وجود دارد
• همه موجودات تحت از اطاعت تكوينى خداوند هستند

---

• آيه ۲۳-۲۵
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نكته ها :
• ۱ - يكدوره كامل درس خداشناسى
• ۲ - چه كسانى از اين آيات الهام مى گيرند؟
• ۳ - شگفتيهاى عالم خواب
• ۴ - پيوند محبت دو همسر

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ مِنْ آياتِهِ مَنامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ابْتِغاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ «23»

و از نشانه‌هاى الهى، خوابيدن شما در شب و روز، و تلاش شما در كسب فضل پروردگار است؛ همانا در اين امر براى گروهى كه (حقايق را) مى‌شنوند نشانه‌هايى قطعى است.

جلد 7 - صفحه 191

پیام ها

1- نعمت‌هاى الهى را ساده ننگيريم؛ خواب نيز يك نعمت بزرگ است. «وَ مِنْ آياتِهِ مَنامُكُمْ»

2- خواب، مقدّمه‌ى تلاش است. مَنامُكُمْ‌ ... وَ ابْتِغاؤُكُمْ‌

3- كار و تلاش براى كسب معاش، امرى پسنديده و نشانه‌اى الهى است. وَ مِنْ آياتِهِ‌ ... ابْتِغاؤُكُمْ‌

4- اصل خواب براى شب است و خواب در روز، براى استراحت جزيى است.

«مَنامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ»

5- فضل الهى گسترده است ولى تلاش ما براى كسب آن لازم است. «ابْتِغاؤُكُمْ»

6- نعمت‌هايى كه دريافت مى‌كنيم، به خاطر استحقاق نيست، بلكه لطف و فضل الهى است. «مِنْ فَضْلِهِ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ مِنْ آياتِهِ مَنامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ابْتِغاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ «23»

6- وَ مِنْ آياتِهِ‌: و از علامات قدرت كامله الهى، مَنامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ:

خواب كردن شماست به شب و روز جهت استراحت قواى نفسانيه و قواى حيوانيه و طبيعيه.

7- وَ ابْتِغاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِهِ‌: و طلب نمودن شما روزى را از بخشايش او، اكثر مفسران گفته‌اند كه مراد خواب به شب و طلب به روز است از فضل او.

بنابراين آيه شريفه از باب لفّ و نشر مرتب است، پس حق تعالى ضم فرموده ميان زمانين و فعلين به عاطفين، به جهت اشعار به آنكه هر يك از زمانين اگرچه مختص به هر يك از فعلين است، اما صلاحيت ديگرى نيز دارد در موقع حاجت.

نزد بعضى مراد خواب شماست در شب و روز كه از اعراض مفارقه انفسيه و از آيات باهره الهيه است كه به عروض آن بدن انسانى كه از كار بازمانده مانند مرده شود، روح حيوانى كه بخار غريضيه متصاعد از خون باشد باقى، و لذا دستگاه داخلى بدن جريان دارد لكن روح انسانى خارج از بدن به ابقاء علقه به آن بدين واسطه حواس خمسه ظاهره تعطيل گردد و به محض بيدار شدن بدون فاصله دو مرتبه به حالت اوليه عودت نمايد و آسايش بدنى بفضل الهى حاصل آيد، زيرا خواب يكى از سته ضروريه قوام بدنى است كه به فقدان نظام عالم انسانى مختل گردد. و ايضا خواب، برزخ بين الموت و الحيات است و برهان واضحى باشد بر حقيقت عالم برزخ و قيامت؛ و لذا فرمود حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله:

يا بنى عبد المطّلب: انّ الرّائد لا يكذب اهله و الّذى بعثنى بالحقّ لتموتنّ كما تنامون و لتبعثنّ كما تستيقظون و ما بعد الموت دار الّا الجنّة و النّار.

جلد 10 - صفحه 286

اى اولاد عبد المطلب، بدرستى كه ديده‌بان دروغ نگويد اهل خود را، قسم به آن خدائى كه مرا به حق مبعوث ساخته هر آينه البته البته مى‌ميريد چنانچه مى‌خوابيد، و هر آينه البته البته مبعوث شويد چنانكه بيدار مى‌شويد، و نيست بعد مرگ خانه‌اى مگر بهشت و جهنم‌ «1».

إِنَّ فِي ذلِكَ‌: بدرستى كه در خواب و معيشت روز، لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ‌: هر آينه دلالتها و عبرتهاست براى گروهى كه بشنوند به گوش هوش، و سماع تفهم، و استبصار، زيرا حكمت در آن ظاهر و هويدا خواهد بود.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَكُمْ مِنْ تُرابٍ ثُمَّ إِذا أَنْتُمْ بَشَرٌ تَنْتَشِرُونَ «20» وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ «21» وَ مِنْ آياتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافُ أَلْسِنَتِكُمْ وَ أَلْوانِكُمْ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِلْعالِمِينَ «22» وَ مِنْ آياتِهِ مَنامُكُمْ بِاللَّيْلِ وَ النَّهارِ وَ ابْتِغاؤُكُمْ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ «23» وَ مِنْ آياتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفاً وَ طَمَعاً وَ يُنَزِّلُ مِنَ السَّماءِ ماءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ «24»

وَ مِنْ آياتِهِ أَنْ تَقُومَ السَّماءُ وَ الْأَرْضُ بِأَمْرِهِ ثُمَّ إِذا دَعاكُمْ دَعْوَةً مِنَ الْأَرْضِ إِذا أَنْتُمْ تَخْرُجُونَ «25»

ترجمه‌

و از نشانه‌هاى او است آنكه آفريد شما را از خاك پس آنگاه شما آدميانى گرديد كه پراكنده شويد

و از نشانه‌هاى او است آنكه آفريد براى شما از خودتان جفتهائى تا آرام گيريد و ميل كنيد بآنها و قرار داد ميانتان دوستى و مهربانى همانا در اين هر آينه نشانه‌ها است براى گروهى كه تفكر ميكنند

و از نشانه‌هاى او است آفريدن آسمانها و زمين و اختلاف زبانهاى شما و رنگهاى شما همانا در اين هر آينه نشانه‌ها است براى دانايان‌

و از نشانه‌هاى او است خواب شما بشب و روز و طلب كردن شما از فضلش همانا در اين هر آينه آيتها است براى گروهى كه ميشنوند

و از نشانه‌هاى او است كه مينماياند بشما برق را براى ترس و اميد و فرو ميفرستد از آسمان آب را پس زنده ميگرداند بآن زمين را بعد از مردنش همانا در اين هر آينه نشانه‌ها است براى گروهى كه تعقل ميكنند

و از نشانه‌هاى او است آنكه برپا ميباشد آسمان و زمين به امرش پس چون بخواند شما را خواندنى از زمين آنگاه شما بيرون مى‌آئيد.

تفسير

خداوند متعال در اين آيات شريفه بعلائم و آيات قدرت و رحمت و حكمت خود اشاره فرموده براى تحكيم مبانى معاد كه قبلا گوشزد شده بود و بعدا هم اثبات خواهد شد باين تقريب كه از جمله آيات و علائم قدرت خداوند آنستكه خلق كرد شما را از خاك در بدو امر كه پدر و مادر تمام شما را از خاك آفريد و شما از آن دو بوجود آمديد و بعد از آن از نطفه كه آن از مأكولات زمين كه خاك است پيدا ميشود پس شما بنى آدم زياد شديد و در زمين پراكنده گشتيد و بتمام معنى از خاكيد و چگونه تصوّر ميشود كه بعد از مردن و خاك شدن خداوند نتواند شما را از خاك بيرون آورد و مجتمع فرمايد و از جمله علائم و آيات رحمت او آنستكه از جنس شما براى شما جفت‌ها و زنانى خلق فرمود كه شما با آنها الفت گيريد و مأنوس شويد و ميل كنيد بسوى آنها و عجب در آنستكه بعد از اجرا صيغه ازدواج فورا دوستى و مهربانى ميان شما ايجاد فرمايد بطوريكه هر يك نفع‌

---

جلد 4 صفحه 251

ديگرى را بيش از هر كس طالب و هر يك از ضرر ديگرى بيش از هر كس گريزانيد و هر كس اندك تفكر و تأمّلى نمايد مى‌يابد كه اين دوستى و مهربانى كه سابقه نداشته از مبدء رأفت و رحمت بآنها افاضه شده و از لطف و رحمت خدا بر بندگان است كه وسائل آرامش و آسايش و دلخوشى و سرگرمى و انتظام امور و انتشار نسل آنها را در زمين تا يوم النّشور فراهم فرموده و اينها همه آيات الهى است كه مشهود بندگان ميگردد و از آنها غفلت دارند و يكى از آثار و علائم قدرت و حكمت خداوند آنستكه آسمانها و زمين و آنچه را در آنها است از موجودات سماويّه و ارضيّه خلق فرموده و زبانها و رنگهاى بنى آدم را كه همه از خاك و از يك پدر و مادر بوجود آمده‌اند بطورى مختلف فرموده كه گفتار و رخسار دو نفر مثل هم نيست كه نتوان تشخيص داد و هر قدر شبيه بيكديگر باشند باز ممتاز و شناخته ميشوند با آنكه عمل طبيعت بيك منوال است ولى خداوند حكيم چنين اراده فرموده كه مردم مشتبه بيكديگر نشوند و نظم عالم مختل نگردد و بعضى اختلاف زبان را باختلاف لغات از قبيل فارسى و عربى و تركى و اختلاف الوان را بسياهى و سفيدى و سرخى و زردى و ما بين اينها كه تمام آنها بامر و صنع خداوند است تفسير فرموده‌اند و علماء و دانشمندان ميدانند كه خلقت آسمانها و زمين و خورشيد و ماه و اينهمه ستارگان ثوابت و سيّارات كه با نظم و ترتيب محيّر العقولى در گردشند و اختلاف السنه و الوان كه متضمّن حكم و مصالح بى پايانست از غير خداوند عالم قدير حكيم ممكن نيست ولى نادانان نميدانند و همه را طبيعى مى‌پندارند و از درك حقايق گريزانند و عالمين بفتح لام نيز قرائت شده است و يكى از علائم حكمت و رحمت خداوند آنستكه شب را براى آسايش و استراحت مردم ايجاد فرموده و روز را براى تحصيل معاش و طلب روزى بفضل الهى پس خواب مردم و طلب روزى آنها در شب و روز از آيات رحمت و حكمت او است كه هر يك مناسب با وقتى است كه براى آن مقرّر فرموده و اينكه نفرموده منامكم باللّيل و ابتغاءكم من فضله فى النّهار براى اشاره بآنستكه هر يك از نوم و ابتغاء اگر چه در اصل براى وقت مناسب خود وضع شده‌اند ولى اگر احيانا خواب در شب كم شود در روز مانعى از جبران آن نيست و نيز اگر طلب روزى در روز وافى‌

---

جلد 4 صفحه 252

يا ممكن نشود در شب اشتغال بآن سزاوار است چون دو وقت براى دو كار در وسط آندو تعيين شده كه دلالت بر صلاحيّت آن دو وقت براى آن دو كار دارد و كسانيكه گوش شنوا دارند و حاضرند براى قبول آيات حقّ و امارات حقيقت ميدانند كه اين اختلاف روز و شب و صلاحيّت آن دو و اصليّت هر يك براى كارى و امثال اين معانى دلالت بر وجود خداى رحيم حكيم دارد ولى كسانيكه استنكاف از قبول حقّ دارند و گريزان از درك حقائقند اينها را حمل بر امور طبيعى و اتّفاقى ميكنند و متنبّه و متذكّر نميشوند كه افعال مناسب با حكمت و رحمت از غير حكيم رحيم صادر نميگردد و يكى از آيات و علائم حكمت و رحمت الهى بر بندگان آنستكه آن خداوند مينماياند چون در اصل انّه يريكم بوده و انّه براى اختصار حذف شده يعنى ارائه ميدهد و مى‌نماياند بشما برق را قبل از نزول باران غالبا و بدون آن احيانا براى ايجاد خوف و رجاء در بندگان كه بترسند از نزول صاعقه خصوصا در سفر و اميدوار شوند بباران رحمت مخصوصا در حضر يا بترسند از تخلّف آن از باران و اميدوار باشند بتعقّب آن بآن چون خوب است بندگان از طرف پروردگارشان در حال خوف و رجاء باشند و باران رحمت خود را از آسمان نازل ميفرمايد و تمام اراضى مرده و خشك شده و بى گياه مانده را زنده و سبز و خرّم ميفرمايد براى تفرّج و تفريح و ارتزاق بندگان ولى ادراك تمام اين معانى و آنكه بر طبق حكمت و مصلحت است و بايد از حكيم عليم صادر شود موقوف بتعقّل و تفكّر است و الّا ممكن است حمل بر امور طبيعى شود و يكى از آيات قدرت خداوند قيام و قرار و پديدار و پايدار شدن آسمانها و زمين است بفرمان و اراده و اختيار او پس هر وقت بخواند مردم را خواندنى بنحو مخصوص در پيشگاه خود براى حساب اعمال و جزاى افعال همه فورا داعى حقّ را لبّيك گويان از قبرها بيرون آيند و در محكمه عدل الهى حاضر شوند و كيفيّت دعوت و اجابت در سوره بقره ذيل آيه فقلنا اضربوه ببعضها تحت عنوان تبيين سماوى گذشت و بعضى دعوت را بنفخ دوم در صور دانسته‌اند و بعضى آنرا بگفتن اسرافيل اجيبوا داعى اللّه تفسير فرموده‌اند.

---

جلد 4 صفحه 253

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ مِن‌ آياتِه‌ِ مَنامُكُم‌ بِاللَّيل‌ِ وَ النَّهارِ وَ ابتِغاؤُكُم‌ مِن‌ فَضلِه‌ِ إِن‌َّ فِي‌ ذلِك‌َ لَآيات‌ٍ لِقَوم‌ٍ يَسمَعُون‌َ «23»

و ‌از‌ جمله‌ آيات‌ الهي‌ خوابيدن‌ ‌شما‌ ‌است‌ ‌در‌ شب‌ و روز و خواب‌ و طلب‌ روزي‌ ‌از‌ فضل‌ الهي‌، بدرستي‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ شب‌ و روز و خواب‌ و طلب‌ رزق‌ ‌هر‌ آينه‌ آياتيست‌ ‌براي‌ قومي‌ ‌که‌ گوش‌ شنوا داشته‌ باشند.

خداوند يكي‌ ‌از‌ تفضلاتش‌ اينست‌ ‌که‌ شب‌ ‌را‌ مقرر فرمود ‌براي‌ استراحت‌ و تعطيل‌ قوي‌ و

جلد 14 - صفحه 377

رفع‌ خستگي‌ و نوم‌، ‌تا‌ اينكه‌ قواي‌ نفساني‌ بامور داخليه‌ بدن‌ بپردازند، و روز ‌را‌ ‌براي‌ تحصيل‌ امر معاش‌ و اصلاح‌ امور خارجيه‌ ‌که‌ ‌اگر‌ شب‌ نبود و تمام‌ روز ‌بود‌ انسان‌ هلاك‌ ميشد ‌از‌ شدت‌ حرارت‌ و كثرت‌ اشتغال‌ و ‌اگر‌ روز نبود ‌از‌ شدت‌ برودت‌ و تعطيل‌ امور چنانچه‌ ‌در‌ ارض‌ تسعين‌ دوره‌ سال‌ يك‌ شب‌ و يك‌ روز ‌است‌. شش‌ ماه‌ روز ‌است‌ و شش‌ ماه‌ شب‌ و قابل‌ سكونت‌ نيست‌ لكن‌ درك‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ مخصوص‌ بكسانيست‌ ‌که‌ درك‌ كنند بگوش‌ دل‌ لذا ميفرمايد:

وَ مِن‌ آياتِه‌ِ مَنامُكُم‌ بِاللَّيل‌ِ ‌که‌ نفس‌ تسلط نوم‌، ‌خود‌ تفضل‌ بزرگيست‌ و جعل‌ شب‌ تفضل‌ ديگريست‌.

وَ النَّهارِ ‌براي‌ جمله‌ ‌بعد‌ ‌است‌ ‌که‌ ميفرمايد:

وَ ابتِغاؤُكُم‌ مِن‌ فَضلِه‌ِ ‌که‌ خداوند تمام‌ اسباب‌ تعيش‌ و تحصيل‌ امر معاش‌ و معاشرت‌ و تحصيل‌ علوم‌ ديني‌ و تكميل‌ عقايد حقه‌ و هزاران‌ فوائد ديگر ‌در‌ روز ميشود لكن‌ ‌براي‌ كساني‌ ‌که‌ قلب‌ ‌آنها‌ سياه‌ نشده‌ ‌باشد‌ و دل‌ سنگ‌ نشده‌ ‌باشد‌ و چشم‌ قلب‌ باز ‌باشد‌ و گوش‌ قلب‌ شنوا ‌باشد‌ درك‌ ‌اينکه‌ تفضلات‌ ‌را‌ ميكند و مصداق‌ صُم‌ٌّ بُكم‌ٌ عُمي‌ٌ نباشد، و الا شب‌ و روز ‌را‌ بمعاصي‌ و فسق‌ و فجور ميگذرانند روز ‌به‌ تعدي‌ و ظلم‌ و تجاوز، و شب‌ ‌به‌ ساز و آواز، شرب‌ خمر، دزدي‌، بي‌ عفتي‌ و بي‌ عصمتي‌ بنام‌ تفريح‌. لذا مي‌فرمايد: إِن‌َّ فِي‌ ذلِك‌َ لَآيات‌ٍ لِقَوم‌ٍ يَسمَعُون‌َ.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 23)- باز هم نشانه‌های عظمت او در برون و درون: به دنبال بحثهای گذشته پیرامون آیات پروردگار در آفاق و انفس در اینجا به گفتگو پیرامون بخش دیگری از این آیات بزرگ می‌پردازد.

نخست پدیده «خواب» را به عنوان یک پدیده مهم آفرینش و نموداری از نظام حکیمانه آفریننده آن مورد توجه قرار داده، می‌گوید: «و از نشانه‌های او خواب شما در شب و روز است، و تلاش و کوشش شما برای بهره گیری از فضل پروردگار» و تأمین معاش (وَ مِنْ آیاتِهِ مَنامُکُمْ بِاللَّیْلِ وَ النَّهارِ وَ ابْتِغاؤُکُمْ مِنْ فَضْلِهِ).

و در پایان می‌افزاید: «در این امور نشانه‌هایی است برای آنها که گوش شنوا دارند» (إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَسْمَعُونَ).

این موهبت بزرگ الهی سبب می‌شود که جسم و روح انسان به اصطلاح سرویس شود، و با بروز حالت خواب که یک نوع وقفه و تعطیل کار بدن است آرامش و رفع خستگی حاصل گردد، و انسان حیات و نشاط و نیروی تازه‌ای پیدا کند.

مسلما اگر خواب نبود روح و جسم انسان بسیار زود پژمرده و فرسوده می‌شد، و بسیار زود پیری و شکستگی به سراغ او می‌آمد.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - پدیده خواب، از آیات الهى است. (و من ءایته منامکم بالیل و النهار)

۲ - فراهم بودن امکان خواب در شب و روز براى انسان ها از آیات الهى است. (و من ءایته منامکم بالیل و النهار) بنابر این که «و النهار» عطف به «اللیل» باشد، استفاده مى شود که شب و روز، هر دو ظرفى مناسب براى خواب هستند.

۳ - شب، وقتى مناسب و طبیعى براى خواب است. (و من ءایته منامکم بالیل و النهار) بنابراین که تقدیم و تأخیرى در آیه باشد و «النهار» مجرور به حرف جر محذوف و متعلق به «إبتغاء» و «بالّیل» متعلق به «منامکم» باشد، نکته فوق استفاده مى شود.

۴ - تلاش و کوشش آدمیان در کسب معاش و روزى، از آیات الهى است. (و من ءایته ... و ابتغاؤکم من فضله)

۵ - تأمین معاش و زندگى، در گرو پیگیرى و تلاش است. (و ابتغاؤکم من فضله) با توجه به معناى ابتغاء - که جدیت در بر آوردن خواسته است. (مفردات راغب) - نکته بالا قابل استفاده است.

۶ - روز، زمان مناسب براى تلاش و کوشش جهت تأمین زندگى است. (و من ءایته ... و النهار و ابتغاؤکم من فضله) برداشت بالا همان گونه که برخى مفسران نیز گفته اند، بنابراین اساس است که در آیه، تقدیم و تأخیرى به این صورت «و من آیاته منامکم بالیل و ابتغاؤکم من فضله بالنهار» باشد.

۷ - برخوردارى آدمى از امکانات دنیوى، تفضل الهى است. (و ابتغاؤکم من فضله)

۸ - تلاش در راه کسب معیشت، امرى پسندیده و ارزشمند است. (و من ءایته ... و ابتغاؤکم من فضله) کاربرد واژه «فضل» براى کسب و کار، حاکى از اهمیت و ارزش آن است.

۹ - شایسته است که انسان ها، امکانات خویش را تفضلى الهى بدانند. (و ابتغاؤکم من فضله) از این که آیه، براى بیان نشان خدا بودن امکانات معیشتى انسان ها، از آن امکانات به «فضل خدا» تعبیر کرده است، مى توان نکته یاد شده را فهمید.

۱۰ - استفاده از امکانات خدادادى، در پرتو سعى و تلاش، امکان پذیر است. (و ابتغاؤکم من فضله) از این که براى استفاده از امکانات دنیوى و فضل خداوند، از واژه «إبتغاء» (تلاش براى دست یابى به مطلوب) استفاده شده است، این حقیقت نمایان مى شود که براى دست یابى به امکانات، کوشش و تلاش لازم است.

۱۱ - آیه بودن خواب در شب و تلاش در روز براى کسب روزى، براى دارندگان گوش شنوا، قابل درک است. (إنّ فى ذلک لأیت لقوم یسمعون)

۱۲ - گوش شنوا، وسیله اى براى شناخت آیات الهى است. (إنّ فى ذلک لأیت لقوم یسمعون)

موضوعات مرتبط

• آیات خدا :۱، ۲، ۴، ۱۱ فهم آیات خدا ۱، ۲، ۴، ۱۱ ۱۱، ۱۲
• امکانات مادى: استفاده از امکانات مادى ۱۰; منشأ امکانات مادى ۹; نقش امکانات مادى ۷
• تلاش: آثار تلاش ۵، ۱۰
• خدا: فضل خدا ۷، ۹
• خواب: نقش خواب ۱; وقت خواب ۳
• روز: تلاش در روز ۶، ۱۱; خواب در روز ۲
• روزى: تلاش براى روزى ۴
• شب: خواب در شب ۲، ۳، ۱۱
• شناخت: ابزار شناخت ۱۲
• عمل: عمل پسندیده ۸
• گوش: نقش گوش ۱۱، ۱۲
• معاش: تلاش براى تأمین معاش ۴، ۵، ۸، ۱۱; وقت تأمین معاش ۶