روایت:الکافی جلد ۲ ش ۱۴۷۷

آدرس: الكافي، جلد ۲، كتاب الإيمان و الكفر

عده من اصحابنا عن احمد بن محمد بن خالد عن ابيه عن هارون بن الجهم عن المفضل عن سعد عن ابي جعفر ع قال :

إِنَّ اَلْقُلُوبَ أَرْبَعَةٌ قَلْبٌ فِيهِ نِفَاقٌ وَ إِيمَانٌ وَ قَلْبٌ مَنْكُوسٌ وَ قَلْبٌ مَطْبُوعٌ وَ قَلْبٌ أَزْهَرُ أَجْرَدُ فَقُلْتُ مَا اَلْأَزْهَرُ قَالَ فِيهِ كَهَيْئَةِ اَلسِّرَاجِ فَأَمَّا اَلْمَطْبُوعُ فَقَلْبُ اَلْمُنَافِقِ وَ أَمَّا اَلْأَزْهَرُ فَقَلْبُ اَلْمُؤْمِنِ إِنْ‏ أَعْطَاهُ شَكَرَ وَ إِنِ اِبْتَلاَهُ صَبَرَ وَ أَمَّا اَلْمَنْكُوسُ فَقَلْبُ اَلْمُشْرِكِ ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ اَلْآيَةَ أَ فَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلى‏ََ وَجْهِهِ أَهْدى‏ََ أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلى‏ََ صِرََاطٍ مُسْتَقِيمٍ‏ فَأَمَّا اَلْقَلْبُ اَلَّذِي فِيهِ إِيمَانٌ وَ نِفَاقٌ فَهُمْ قَوْمٌ كَانُوا بِالطَّائِفِ‏ فَإِنْ أَدْرَكَ أَحَدَهُمْ أَجَلُهُ عَلَى نِفَاقِهِ هَلَكَ وَ إِنْ أَدْرَكَهُ عَلَى إِيمَانِهِ نَجَا

ترجمه

کمره ای, اصول کافی ترجمه کمره ای جلد ۵, ۴۸۹

از سعد، از امام باقر (ع)، فرمود: دلها چهارند دلى كه در آن نفاق و ايمان است و دلى كه وارونه است و دلى كه چركين و زنگ زده است، و دلى فروزنده و پاك، من گفتم: دل فروزنده كدام است؟ فرمود: به مانند چراغى در آن است، و اما دلى كه چركين و زنگ زده و مطبوع است دل منافق است، و دل فروزنده دل مؤمن است، اگر به او بدهد، شكر كند و اگر گرفتارش كند، صبر كند، و دل وارونه دل مشرك است. سپس اين آيه را خواند (۲۲ سوره ملك): «آيا كسى كه نگونسار راه رود بر چهره خود راهبرتر است يا كسى كه راستا به راه راست مى‏رود» و اما آن دلى كه ايمان و نفاق در آن به هم آميخته است مردمى بودند در طائف (گاهى مؤمن و گاهى كافر) و هر كدام در حال نفاق مرگش مى‏رسيد هلاك بود و اگر در وضع ايمان مرگش مى‏رسيد نجات داشت.

مصطفوى‏, اصول کافی ترجمه مصطفوی جلد ۴, ۱۵۲

سعد از امام باقر عليه السّلام حديث كند كه فرمود: همانا دلها چهار (گونه) اند: دلى كه در آن نفاق و ايمانست، و دلى كه وارونه است، و دلى كه مهر خورده است (و از چرك و زنگ روى آن پوشيده است)، و دلى كه تابناك و پاكيزه است، من عرضكردم: تابناك كدام است؟ فرمود: آنكه چون چراغى در آن است، و اما دل مهر خورده آن دل منافق است، و اما دل تابناك آن دل مؤمن است، كه اگر خدا باو بدهد شكر كند، و اگر گرفتارش كند صبر كند، و اما وارونه آن دل مشرك است، سپس اين آيه را خواند: «آيا آن كس كه نگونسار بر روى خويش راه رود راهنمون‏تر است يا آن كس كه ميرود استوار بر راهى راست؟» (سوره ملك آيه ۲۲) و اما آن دلى كه در آن ايمان و نفاق (هر دو) هست (دل) آن مردمى است كه در شهر طائف بودند (و گاهى مؤمن و گاهى منافق بودند) پس هر كدام در حال نفاق مرگش فرا ميرسيد (از لحاظ ايمان) هلاك بود، و اگر در حال ايمان اجلش ميرسيد رستگار بود.

محمدعلى اردكانى, تحفة الأولياء( ترجمه أصول كافى) - جلد ۴, ۲۰۷

چند نفر از اصحاب ما روايت كرده‏اند، از احمد بن محمد بن خالد، از پدرش، از هارون بن جهم، از مفضّل، از ابن سعد، از امام محمد باقر عليه السلام كه فرمود: «دل‏ها بر چهار قسم است: يكى دلى است كه در آن نفاق و ايمان است، و دويم دلى است كه سرنگون [است‏]، و سيم دلى است مُهر بر آن زده شده، و چهارم دلى است أَزْهَرْ و أَجْرَدْ». عرض كردم كه: ازهر چيست؟ فرمود كه: «در آن، مانند شكل چراغ است». «۱» تتمّه حديث، «امّا آن دلى كه بر آن مُهر زده شده، دل منافق است. و امّا دل روشن، دل مؤمن است كه اگر خدا به او عطا فرمايد، شكر كند، و اگر او را مبتلى گرداند، صبر كند. و امّا دل سرنگون، دل مشرك است» پس اين آيه را خواند كه: «أَ فَمَنْ يَمْشِي مُكِبًّا عَلى‏ وَجْهِهِ أَهْدى‏ أَمَّنْ يَمْشِي سَوِيًّا عَلى‏ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ» «۲»؛ «و امّا دلى كه در آن ايمان و نفاق است، ايشان، گروهى‏اند كه در طائف بودند. پس اگر دريابد يكى از ايشان را اجَلَشْ؛ يعنى مرگ به او برسد بر حالت نفاقش، هلاك گردد، و اگر او را بر ايمانش دريابد، نجات يابد». __________________________________________________

(۱). و ازهر، به معنى روشن است و روشن‏كننده، و ماه و سفيدى روى، از كرم و جوانمردى. و اجرد، به معنى بى‏موى و بى‏گياه است. در اينجا كنايه است از سادگى و صافى دل. (مترجم)
(۲). ملك، ۲۲. آيا كسى كه افتان و خيزان بر صورتش راه مى‏رود، رهيافته‏تر است، يا آن كه راست قامت و بر راه راست‏مى‏رود؟ (مترجم)