الحج ٦٩: تفاوت میان نسخه‌ها
(افزودن سال نزول) |
(QRobot edit) |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
</div> | </div> | ||
== نزول == | |||
'''شأن نزول آیات ۶۷ تا ۷.:''' | |||
محمد بن العباس بعد از دو واسطه از عیسى بن داود او از امام کاظم علیه‌السلام و ایشان از پدر بزرگوارش امام صادق علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: وقتى که این قسمت از آیه «لِکلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَکاً هُمْ ناسِکوهُ» نازل گردید، پیامبر مسلمین را جمع کرد و فرمود: اى گروه مهاجر و انصار منظور از منسک در آیه وجود امام است، آگاه باشید که لزوم امام و پیروى از او از لوازم دین بوده و همان منسکى است که در آیه بدان اشارت گردیده و باید بدانید که على بن ابى‌طالب امام بعد از من است و شما را به پیروى از راهنمائی‌هاى او می‌خوانم زیرا او بر هدایت مستقیم پروردگار است. | |||
مردم از این امر متعجب شدند و گروهى با آن مخالفت ورزیده و به اطاعت از او راضى نگشتند تا این که این قسمت از آیه «وَادْعُ إِلى رَبِّک إِنَّک لَعَلى هُدىً مُسْتَقِیمٍ» و آیات ۶۸ و ۶۹ و ۷. نازل گردید.<ref> البرهان فی تفسیر القرآن.</ref> | |||
== تفسیر == | == تفسیر == | ||
<tabber> | <tabber> | ||
المیزان= | المیزان= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:المیزان جلد۱۴_بخش۴۵#link392 | آيات ۶۷ -۷۸ سوره حج]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۱۴_بخش۴۵#link392 | آيات ۶۷ -۷۸ سوره حج]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۱۴_بخش۴۶#link393 | جواب به كفار و مشركين كه به روش مسلمين در عبادت خدا خرده مى گرفتند]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۱۴_بخش۴۶#link393 | جواب به كفار و مشركين كه به روش مسلمين در عبادت خدا خرده مى گرفتند]] | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۹: | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۱۴_بخش۴۶#link402 | چند روايت متضمن استشهاد به جمله ((ما جعل عليكم فى الدين من حرج (( براى رفع حكم حرجى]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۱۴_بخش۴۶#link402 | چند روايت متضمن استشهاد به جمله ((ما جعل عليكم فى الدين من حرج (( براى رفع حكم حرجى]] | ||
}} | |||
|-|نمونه= | |-|نمونه= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:نمونه جلد۱۴_بخش۵۴#link103 | تفسیر آیات]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۱۴_بخش۵۴#link103 | تفسیر آیات]] | ||
}} | |||
|-| تفسیر نور= | |||
===تفسیر نور (محسن قرائتی)=== | |||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ «69» | |||
خداوند در روز قيامت، ميان شما در مورد آنچه اختلاف مى‌كرديد داورى خواهد كرد. | |||
===پیام ها=== | |||
1- خداوند پيامبرش را دلدارى و آموزش مى‌دهد. «وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ» | |||
2- انبيا با آن همه معجزه ومنطق، باز گرفتار افراد لجوج بودند. «وَ إِنْ جادَلُوكَ» | |||
3- ياد خدا و واگذارى امور به او، بهترين وسيله‌ى آرامش است. وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ ... | |||
4- با افراد لجوج و اهل جدل درگير نشويد. «وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ» | |||
5- در قيامت، داور و حاكم همان خداى متعال است كه شاهد و آگاه است. «اللَّهُ | |||
---- | |||
«1». يس، 3- 4. | |||
جلد 6 - صفحه 69 | |||
أَعْلَمُ- اللَّهُ يَحْكُمُ» (قضاوت كامل در سايه علم كامل است) | |||
6- ايمان به علم و داورى خداوند، آرامبخش مؤمنان و تهديد كننده‌ى كافران است. «اللَّهُ أَعْلَمُ- اللَّهُ يَحْكُمُ» | |||
7- ايمان به قيامت بهترين اهرم براى مهار كردن اختلاف‌ها و مجادله‌هاست. «اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ» 8- درگيرى جبهه حقّ با باطل سابقه‌اى بس طولانى دارد. «كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ» (كلمه‌ى «كُنْتُمْ» همراه با فعل مضارع، نشانه‌ى سابقه طولانى است) | |||
}} | |||
|-| | |||
اثنی عشری= | |||
===تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (69) | |||
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ: خدا حكم فرمايد ميان شما اى مؤمنان و كافران روز رستخيز، فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ: در آنچه هستيد شما كه در آن اختلاف مى‌كنيد امروز از امر دين و به جهت اين در آن روز ظاهر گردد كه حق كيست و كه را باطل دارد، و حكم حق سبحانه در آن روز بر اين وجه باشد كه مؤمن را به درجات ثواب رساند، و كافر را به درجات عقاب افكند؛ همچنانكه در دنيا حكم فرموده ميان حق و باطل و امتياز آنها نموده از يكديگر به حجج بينه و آيات واضحه. | |||
تبصره: حق سبحانه در اين آيه طريق آداب را بر وجه نيكو به اهل ايمان آموخته تا اگر كسى از منكران حق با ايشان جدال كند و گوش به حجج و براهين ايشان نكند، به جهت عناد و لجاج ايشان با او منازعه ننموده و حواله او را با حكم الهى واگذارند و گويند كه در نشأه قيامت ظاهر گردد كه محق و مبطل از ما و شما كيست. | |||
در كافى- از حضرت صادق عليه السّلام كه حضرت على عليه السّلام فرمود: ايّاكم و المراء و الخصومة فانّهما يمرضان القلوب على الاخوان و ينبت عليهما النّفاق: | |||
بر شما باد بپرهيز از مراء و خصومت، پس بدرستى كه اين دو، مريض مى‌كنند قلب را بر برادران و مى‌رويانند در آن نفاق را. «1» | |||
}} | |||
|-| | |||
روان جاوید= | |||
===تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً هُمْ ناسِكُوهُ فَلا يُنازِعُنَّكَ فِي الْأَمْرِ وَ ادْعُ إِلى رَبِّكَ إِنَّكَ لَعَلى هُدىً مُسْتَقِيمٍ (67) وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما تَعْمَلُونَ (68) اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (69) أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ ذلِكَ فِي كِتابٍ إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ (70) | |||
ترجمه | |||
- از براى هر امّتى قرار داديم طريقه‌ئى كه آنها ميپيمايند آنرا پس نبايد نزاع كنند البتّه با تو در كار و بخوان بسوى پروردگارت همانا تو ثابتى بر راه راست | |||
و اگر مجادله كنند با تو پس بگو خدا داناتر است بآنچه ميكنيد | |||
خدا حكم ميكند ميان شما روز قيامت در آنچه بوديد كه در آن اختلاف ميكرديد | |||
آيا | |||
---- | |||
جلد 3 صفحه 621 | |||
ندانستى كه خدا ميداند آنچه در آسمانها و زمين است همانا آن در نوشته‌ئى است همانا آن براى خدا آسان است. | |||
تفسير | |||
- در جوامع نقل نموده كه بديل بن ورقا و غير او از كفّار خزاعه بمسلمانان گفتند شما چرا كشته خودتان را ميخوريد و كشته خدا را نميخوريد يعنى مردار را پس اين آيه نازل شد كه دلالت دارد بر آنكه خداوند براى هر قوم و جماعتى طريقه و شريعت و دينى قرار داده كه آنها پيروى از آن نمايند مادامى كه منسوخ بشريعت و دين بعد از آن نشده پس نبايد امم سابقه نزاع و جدال نمايند با تو در امر دين چون دين تو ناسخ اديان است و بايد تو مردم را دعوت بتوحيد و دين اسلام نمائى كه طريق هدايت الهى امروز همان راه راست صاف مستقيمى است كه تو ميپيمائى و با آن كه واضح است كه گوشت مردار پليد است و خدا آن را حلال نميكند اگر در آن يا غير آن با تو مجادله نمايند بگو خدا داناتر است بأعمال شما از مخاصمه و جدال و غيره و حكم ميكند ميان شما روز قيامت در آنچه مورد اختلاف شما باشد از امر دين و بمجازات ميرساند كسانى را كه مجادله بباطل نمودند و نسبت بخدا دادند حكمى را كه او نفرموده است و تكرار لفظ جلاله ظاهرا براى تسجيل و تجليل است پس خطاب به پيغمبر اكرم فرموده با آن كه مراد مردمند كه آيا نميدانى كه خداوند ميداند تمام موجودات ارضيّه و سماويّه را با خواص و آثار و منافع و مضارشان و همه آنها قبل از وجودشان در لوح محفوظ علم الهى ثبت و ضبط و مرقوم بوده و هست و كسيرا نميرسد كه در آن چون و چرا نمايد و اين احاطه علمى و ثبت در لوح و حفظ آن براى خدا آسان است .. | |||
}} | |||
|-| | |||
اطیب البیان= | |||
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
اللّه‌ُ يَحكُم‌ُ بَينَكُم يَوم‌َ القِيامَةِ فِيما كُنتُم فِيهِ تَختَلِفُون‌َ (69) | |||
خداوند حكم ميفرمايد بين شماها روز قيامت در آنچه بوديد در او اختلاف ميكرديد. | |||
(در‌‌که‌اللّه‌ُ يَحكُم‌ُ): محكمه عدل الهي روز قيامت بر پا مي‌شود و خداوند حاكم قاضي است قضاوت ميفرمايد. و قانون حكومت اينکه است که بايد مدعي و مدعي عليه هر دو حاضر باشند و مدعي اظهار دعوي خود را بكند و بر طبق دعوي شهودي را اقامه كند که فرمود: | |||
«البيّنة علي المدعي و اليمين علي من انكر» خداوند مدّعي را حاضر ميكند | |||
جلد 13 - صفحه 339 | |||
که انبياء و رسل و ائمه و دعاة الي الحق هستند چنانچه ميفرمايد: «يَوم‌َ يَجمَع‌ُ اللّه‌ُ الرُّسُل‌َ فَيَقُول‌ُ ما ذا أُجِبتُم الايه» مائده آيه 108. و چنانچه انبياء ميگويند: «اللّه‌ُ يَجمَع‌ُ بَينَنا وَ إِلَيه‌ِ المَصِيرُ» شوري آيه 14، و شهود روز قيامت شاهد قوي شخص حاكم و قاضي ذات اقدس حق است «قُل كَفي بِاللّه‌ِ شَهِيداً بَينِي وَ بَينَكُم» رعد آيه 43، «قُل كَفي بِاللّه‌ِ بَينِي وَ بَينَكُم شَهِيداً» عنكبوت آيه 51، و از جمله شهود ملائكه كرام الكاتبين و ملائكه حفظه و اعضاء و جوارح و قرآن و ازمنه و اماكن. | |||
و منكرين را هم حاضر ميكند از كفار و مشركين و منافقين و معاندين «وَ يَوم‌َ يُنادِيهِم فَيَقُول‌ُ ما ذا أَجَبتُم‌ُ المُرسَلِين‌َ» قصص آيه 65. اينها بكلي منكر مي شوند و ميگويند: «وَ اللّه‌ِ رَبِّنا ما كُنّا مُشرِكِين‌َ» انعام آيه 23. چون قسم با منكر است لكن در صورتي که مدعي شاهد نداشته باشد و با اينکه شهود بلكه با اقرار جاي قسم نيست که در بسياري از آيات اقرار آنها را نقل ميفرمايد: | |||
(در‌‌که‌بَينَكُم يَوم‌َ القِيامَةِ فِيما كُنتُم فِيهِ تَختَلِفُون‌َ): چه در امر توحيد و چه در امر رسالت و چه در امر خلافت خلفاء و چه در امور دينيه از احكام اسلاميه و وظايف شرعيه و ظلم ظالمين و بدعت‌هاي در دين و انكار ضروريات دين و ضروريات مذهب. | |||
}} | |||
|-| | |||
برگزیده تفسیر نمونه= | |||
===برگزیده تفسیر نمونه=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
] | |||
(آیه 69)- «و خداوند روز قیامت در میان شما در آنچه اختلاف داشتید داوری می‌کند» (اللَّهُ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ فِیما کُنْتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ). در صحنه قیامت که صحنه بازگشت به توحید و یکپارچگی و بر طرف شدن اختلافات است حقایق را برای همه شما آشکار می‌سازد. | |||
}} | |||
|-|تسنیم= | |-|تسنیم= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | *[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | ||
}} | |||
|-|</tabber> | |-|</tabber> | ||
نسخهٔ ۲۳ مرداد ۱۳۹۶، ساعت ۰۳:۴۹
ترجمه
| الحج ٦٨ | آیه ٦٩ | الحج ٧٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
نزول
شأن نزول آیات ۶۷ تا ۷.:
محمد بن العباس بعد از دو واسطه از عیسى بن داود او از امام کاظم علیه‌السلام و ایشان از پدر بزرگوارش امام صادق علیه‌السلام نقل نماید که فرمود: وقتى که این قسمت از آیه «لِکلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَکاً هُمْ ناسِکوهُ» نازل گردید، پیامبر مسلمین را جمع کرد و فرمود: اى گروه مهاجر و انصار منظور از منسک در آیه وجود امام است، آگاه باشید که لزوم امام و پیروى از او از لوازم دین بوده و همان منسکى است که در آیه بدان اشارت گردیده و باید بدانید که على بن ابى‌طالب امام بعد از من است و شما را به پیروى از راهنمائی‌هاى او می‌خوانم زیرا او بر هدایت مستقیم پروردگار است.
مردم از این امر متعجب شدند و گروهى با آن مخالفت ورزیده و به اطاعت از او راضى نگشتند تا این که این قسمت از آیه «وَادْعُ إِلى رَبِّک إِنَّک لَعَلى هُدىً مُسْتَقِیمٍ» و آیات ۶۸ و ۶۹ و ۷. نازل گردید.[۱]
تفسیر
- آيات ۶۷ -۷۸ سوره حج
- جواب به كفار و مشركين كه به روش مسلمين در عبادت خدا خرده مى گرفتند
- احتجاج بر اينكه مشركان برهان و علمى بر خدايى ((شركاء(( ندارند
- تمثيلى براى نفى الوهيت آلهه مشركين و بيان عدم دخالت آنها در خلق و تدبير موجودات
- تقرير حجت و برهانى كه از جمله ((ان الله سميع عليم (( براىاصل لزوم ارسال رسل استفاده مى شود
- تقرير حجت و برهانى كه از آيه :(يعلم ما بين ايديهم و ما خلفهم ...) براى عصمت انبياء(عليهم السلام ) استفاده مى شود
- معناى ((جهاد(( و اينكه فرمود: ((جاهدوا فى الله حق جهاده ((
- وجه اينكه ابراهيم (عليه السلام ) را پدر مسلمين ناميد
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته )
- روايتى در اين باره كه آيه ((... هو اجتباكم ...(( درباره اهل بيت (عليهم الصلاة و السلام ) نازل شده است
- چند روايت متضمن استشهاد به جمله ((ما جعل عليكم فى الدين من حرج (( براى رفع حكم حرجى
تفسیر نور (محسن قرائتی)
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ «69»
خداوند در روز قيامت، ميان شما در مورد آنچه اختلاف مى‌كرديد داورى خواهد كرد.
پیام ها
1- خداوند پيامبرش را دلدارى و آموزش مى‌دهد. «وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ»
2- انبيا با آن همه معجزه ومنطق، باز گرفتار افراد لجوج بودند. «وَ إِنْ جادَلُوكَ»
3- ياد خدا و واگذارى امور به او، بهترين وسيله‌ى آرامش است. وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ ...
4- با افراد لجوج و اهل جدل درگير نشويد. «وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ»
5- در قيامت، داور و حاكم همان خداى متعال است كه شاهد و آگاه است. «اللَّهُ
«1». يس، 3- 4.
جلد 6 - صفحه 69
أَعْلَمُ- اللَّهُ يَحْكُمُ» (قضاوت كامل در سايه علم كامل است)
6- ايمان به علم و داورى خداوند، آرامبخش مؤمنان و تهديد كننده‌ى كافران است. «اللَّهُ أَعْلَمُ- اللَّهُ يَحْكُمُ»
7- ايمان به قيامت بهترين اهرم براى مهار كردن اختلاف‌ها و مجادله‌هاست. «اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ» 8- درگيرى جبهه حقّ با باطل سابقه‌اى بس طولانى دارد. «كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ» (كلمه‌ى «كُنْتُمْ» همراه با فعل مضارع، نشانه‌ى سابقه طولانى است)
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (69)
اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ: خدا حكم فرمايد ميان شما اى مؤمنان و كافران روز رستخيز، فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ: در آنچه هستيد شما كه در آن اختلاف مى‌كنيد امروز از امر دين و به جهت اين در آن روز ظاهر گردد كه حق كيست و كه را باطل دارد، و حكم حق سبحانه در آن روز بر اين وجه باشد كه مؤمن را به درجات ثواب رساند، و كافر را به درجات عقاب افكند؛ همچنانكه در دنيا حكم فرموده ميان حق و باطل و امتياز آنها نموده از يكديگر به حجج بينه و آيات واضحه.
تبصره: حق سبحانه در اين آيه طريق آداب را بر وجه نيكو به اهل ايمان آموخته تا اگر كسى از منكران حق با ايشان جدال كند و گوش به حجج و براهين ايشان نكند، به جهت عناد و لجاج ايشان با او منازعه ننموده و حواله او را با حكم الهى واگذارند و گويند كه در نشأه قيامت ظاهر گردد كه محق و مبطل از ما و شما كيست.
در كافى- از حضرت صادق عليه السّلام كه حضرت على عليه السّلام فرمود: ايّاكم و المراء و الخصومة فانّهما يمرضان القلوب على الاخوان و ينبت عليهما النّفاق:
بر شما باد بپرهيز از مراء و خصومت، پس بدرستى كه اين دو، مريض مى‌كنند قلب را بر برادران و مى‌رويانند در آن نفاق را. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً هُمْ ناسِكُوهُ فَلا يُنازِعُنَّكَ فِي الْأَمْرِ وَ ادْعُ إِلى رَبِّكَ إِنَّكَ لَعَلى هُدىً مُسْتَقِيمٍ (67) وَ إِنْ جادَلُوكَ فَقُلِ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما تَعْمَلُونَ (68) اللَّهُ يَحْكُمُ بَيْنَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ فِيما كُنْتُمْ فِيهِ تَخْتَلِفُونَ (69) أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما فِي السَّماءِ وَ الْأَرْضِ إِنَّ ذلِكَ فِي كِتابٍ إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرٌ (70)
ترجمه
- از براى هر امّتى قرار داديم طريقه‌ئى كه آنها ميپيمايند آنرا پس نبايد نزاع كنند البتّه با تو در كار و بخوان بسوى پروردگارت همانا تو ثابتى بر راه راست
و اگر مجادله كنند با تو پس بگو خدا داناتر است بآنچه ميكنيد
خدا حكم ميكند ميان شما روز قيامت در آنچه بوديد كه در آن اختلاف ميكرديد
آيا
جلد 3 صفحه 621
ندانستى كه خدا ميداند آنچه در آسمانها و زمين است همانا آن در نوشته‌ئى است همانا آن براى خدا آسان است.
تفسير
- در جوامع نقل نموده كه بديل بن ورقا و غير او از كفّار خزاعه بمسلمانان گفتند شما چرا كشته خودتان را ميخوريد و كشته خدا را نميخوريد يعنى مردار را پس اين آيه نازل شد كه دلالت دارد بر آنكه خداوند براى هر قوم و جماعتى طريقه و شريعت و دينى قرار داده كه آنها پيروى از آن نمايند مادامى كه منسوخ بشريعت و دين بعد از آن نشده پس نبايد امم سابقه نزاع و جدال نمايند با تو در امر دين چون دين تو ناسخ اديان است و بايد تو مردم را دعوت بتوحيد و دين اسلام نمائى كه طريق هدايت الهى امروز همان راه راست صاف مستقيمى است كه تو ميپيمائى و با آن كه واضح است كه گوشت مردار پليد است و خدا آن را حلال نميكند اگر در آن يا غير آن با تو مجادله نمايند بگو خدا داناتر است بأعمال شما از مخاصمه و جدال و غيره و حكم ميكند ميان شما روز قيامت در آنچه مورد اختلاف شما باشد از امر دين و بمجازات ميرساند كسانى را كه مجادله بباطل نمودند و نسبت بخدا دادند حكمى را كه او نفرموده است و تكرار لفظ جلاله ظاهرا براى تسجيل و تجليل است پس خطاب به پيغمبر اكرم فرموده با آن كه مراد مردمند كه آيا نميدانى كه خداوند ميداند تمام موجودات ارضيّه و سماويّه را با خواص و آثار و منافع و مضارشان و همه آنها قبل از وجودشان در لوح محفوظ علم الهى ثبت و ضبط و مرقوم بوده و هست و كسيرا نميرسد كه در آن چون و چرا نمايد و اين احاطه علمى و ثبت در لوح و حفظ آن براى خدا آسان است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
اللّه‌ُ يَحكُم‌ُ بَينَكُم يَوم‌َ القِيامَةِ فِيما كُنتُم فِيهِ تَختَلِفُون‌َ (69)
خداوند حكم ميفرمايد بين شماها روز قيامت در آنچه بوديد در او اختلاف ميكرديد.
(در‌‌که‌اللّه‌ُ يَحكُم‌ُ): محكمه عدل الهي روز قيامت بر پا مي‌شود و خداوند حاكم قاضي است قضاوت ميفرمايد. و قانون حكومت اينکه است که بايد مدعي و مدعي عليه هر دو حاضر باشند و مدعي اظهار دعوي خود را بكند و بر طبق دعوي شهودي را اقامه كند که فرمود:
«البيّنة علي المدعي و اليمين علي من انكر» خداوند مدّعي را حاضر ميكند
جلد 13 - صفحه 339
که انبياء و رسل و ائمه و دعاة الي الحق هستند چنانچه ميفرمايد: «يَوم‌َ يَجمَع‌ُ اللّه‌ُ الرُّسُل‌َ فَيَقُول‌ُ ما ذا أُجِبتُم الايه» مائده آيه 108. و چنانچه انبياء ميگويند: «اللّه‌ُ يَجمَع‌ُ بَينَنا وَ إِلَيه‌ِ المَصِيرُ» شوري آيه 14، و شهود روز قيامت شاهد قوي شخص حاكم و قاضي ذات اقدس حق است «قُل كَفي بِاللّه‌ِ شَهِيداً بَينِي وَ بَينَكُم» رعد آيه 43، «قُل كَفي بِاللّه‌ِ بَينِي وَ بَينَكُم شَهِيداً» عنكبوت آيه 51، و از جمله شهود ملائكه كرام الكاتبين و ملائكه حفظه و اعضاء و جوارح و قرآن و ازمنه و اماكن.
و منكرين را هم حاضر ميكند از كفار و مشركين و منافقين و معاندين «وَ يَوم‌َ يُنادِيهِم فَيَقُول‌ُ ما ذا أَجَبتُم‌ُ المُرسَلِين‌َ» قصص آيه 65. اينها بكلي منكر مي شوند و ميگويند: «وَ اللّه‌ِ رَبِّنا ما كُنّا مُشرِكِين‌َ» انعام آيه 23. چون قسم با منكر است لكن در صورتي که مدعي شاهد نداشته باشد و با اينکه شهود بلكه با اقرار جاي قسم نيست که در بسياري از آيات اقرار آنها را نقل ميفرمايد:
(در‌‌که‌بَينَكُم يَوم‌َ القِيامَةِ فِيما كُنتُم فِيهِ تَختَلِفُون‌َ): چه در امر توحيد و چه در امر رسالت و چه در امر خلافت خلفاء و چه در امور دينيه از احكام اسلاميه و وظايف شرعيه و ظلم ظالمين و بدعت‌هاي در دين و انكار ضروريات دين و ضروريات مذهب.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 69)- «و خداوند روز قیامت در میان شما در آنچه اختلاف داشتید داوری می‌کند» (اللَّهُ یَحْکُمُ بَیْنَکُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ فِیما کُنْتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ). در صحنه قیامت که صحنه بازگشت به توحید و یکپارچگی و بر طرف شدن اختلافات است حقایق را برای همه شما آشکار می‌سازد.
نکات آیه
۱ - قیامت، روز داورى میان مؤمنان و مشرکان (اللّه یحکم بینکم یوم القیمة) خطاب در آیه یاد شده از جانب خدا به عموم مؤمنان و مشرکان است. «حکم» (مصدر «یحکم») به معناى قضاوت و داورى کردن است; یعنى، «خدا در قیامت، میان شما مؤمنان و مشرکان داورى خواهد کرد...».
۲ - خدا، داور روز قیامت (اللّه یحکم بینکم یوم القیمة)
۳ - داورى خدا در قیامت، بر اساس علم کامل او به کردار آدمیان است. (اللّه أعلم بما تعملون . اللّه یحکم بینکم یوم القیمة)
۴ - جهان آخرت، جهان کیفر و پاداش (اللّه یحکم بینکم یوم القیمة) جمله «اللّه یحکم بینکم یوم القیامة»، متضمن نوید پاداش به مؤمنان و وعده مجازات و کیفر به مشرکان است.
۵ - توحید و شرک (خدا پرستى و بت پرستى)، مبناى داورى خدا و تعیین کیفر و پاداش در روز رستاخیز (اللّه یحکم ... فیما کنتم فیه تختلفون) با توجه به عبارت پیشین «ما» در «فیما کنتم» به معناى «الذى» است که به مسأله توحید و شرک - که محور اختلاف میان موحدان و مشرکان تاریخ بوده است - اشاره دارد.
۶ - برخورد و درگیرى جبهه کفر و جبهه ایمان (خداپرستان و بت پرستان) جریانى ریشه دار در تاریخ بشر (فیما کنتم فیه تختلفون) به کارگیرى ماضى استمرارى (کنتم تختلفون) بیانگر برداشت فوق است.
۷ - دلدارى خدا به پیامبر(ص)، در برابر ستیزه جویى هاى مشرکان (و إن جدلوک فقل اللّه أعلم بما تعملون . اللّه یحکم بینکم یوم القیمة)
موضوعات مرتبط
- توحید: آثار توحید ۵; پاداش اخروى توحید ۵
- خدا: آثار علم خدا ۳; قضاوت اخروى خدا ۲; ملاک قضاوت خدا ۳، ۵
- شرک: آثار شرک ۵; کیفر اخروى شرک ۵
- عمل: آثار اخروى عمل ۳
- قیامت: پاداش در قیامت ۴; قضاوت در قیامت ۲، ۳; کیفر در قیامت ۴; ویژگیهاى قیامت ۱، ۴
- کافران: دشمنى کافران و مؤمنان ۶
- مؤمنان: قضاوت اخروى بر مؤمنان ۱
- محمد(ص): دشمنان محمد(ص) ۷; دلدارى به محمد(ص) ۷
- مشرکان: دشمنى مشرکان ۷; قضاوت اخروى بر مشرکان ۱
منابع
- ↑ البرهان فی تفسیر القرآن.
