آل عمران ١٥٠

بَلِ‌ اللَّهُ‌ مَوْلاَکُمْ‌ وَ هُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ‌

ترجمه

(آنها تکیه‌گاه شما نیستند،) بلکه ولی و سرپرست شما، خداست؛ و او بهترین یاوران است.

آرى، [تنها] خداوند مولاى شماست و همو بهترين ياوران است

آرى، خدا مولاى شماست، و او بهترين يارى‌دهندگان است.

(ای مسلمانان، کافران یار شما نیستند) بلکه خدا یار شماست و او بهترین یاری‌کنندگان است.

[آنان نه سرپرست شما و نه شایسته اطاعت هستند] بلکه خدا یار و سرپرست شماست؛ و او بهترین یاری دهندگان است.

نه، يارى‌كننده شما خداوند است كه بهترين يارى‌كنندگان است.

آری خداوند مولای شماست و همو بهترین یاور است‌

[آنها يار و سرپرست شما نيستند] بلكه خداوند يار و سرپرست شماست و او بهترين يارى‌كنان است.

(کافران یاور شما نیستند) بلکه خدا یاور شما است و او بهترینِ یاوران (و بزرگترینِ مددکاران) است.

بلکه خدا (تنها) مولای شماست و او بهترین یاری‌‌دهندگان است.

بلکه خدا است سرپرست شما و او است بهترین یاری کنندگان‌

آل عمران ١٤٩	آیه ١٥٠	آل عمران ١٥١
سوره : سوره آل عمران نزول : ٣ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَوْلی»: سرورِ مُتصرّف.

تفسیر

---

• تفسیر آیات

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

«150» بَلِ اللَّهُ مَوْلاكُمْ وَ هُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ‌

(از آنها كه دوستدار شما نيستند پيروى نكنيد،) بلكه خداوند مولاى شماست و او بهترين ياوران است.

---

«1». تفسير مجمع‌البيان و نورالثقلين.

جلد 1 - صفحه 625

نکته ها

در آيه اول سخن از اطاعت كفّار بود، نه مولا و سرپرست گرفتن آنان، اما از اين كه در آيه دوم مى‌گويد: خداوند مولاى شماست، پس استفاده مى‌شود هر كس كفّار را اطاعت كند، در حقيقت را مولا گرفته است.

انگيزه‌ى ارتداد و اطاعت از كفّار، كسب عزّت و قدرت است. قرآن در آيه 150 و آياتى نظير آن، اين خيال واهى را رد مى‌كند و مى‌فرمايد: «أَنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً» «1» و «إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً» «2»

پیام ها

1- ولايت و اطاعت، در خداوند منحصر است. «بَلِ اللَّهُ مَوْلاكُمْ»

2- ولىّ گرفتن خداوند، سبب پيروزى شماست. «مَوْلاكُمْ وَ هُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

بَلِ اللَّهُ مَوْلاكُمْ وَ هُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ (150)

بَلِ اللَّهُ مَوْلاكُمْ‌: بلكه خداى تعالى يار و مددكار و ناصر و اولى به تصرف و صاحب اختيار شماست. پس با كفار دوستى مكنيد و از غير خدا حق تعالى استعانت و نصرت منمائيد. وَ هُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ‌: و خداى تعالى بهترين يارى كنندگان است. زيرا قادر و غالب مطلق، و تمامى موجودات مقهور و مغلوب اراده تامه سبحانى خواهند بود.

تنبيه: آيه شريفه را دلالاتى است:

1- آنكه مؤمن نبايد مخالطه و مصاحبت با كفار نمايد، زيرا: الطّبع مكتسب من كلّ مصحوب: طبع انسانى دزد است، و كسب نمايد اخلاق مصاحب و همنشين خود را؛ و بالاخره معاشرت ناجنس، او را به تدريج از دين خارج‌

تفسير اثنا عشرى، ج‌2، ص: 272

نمايد. و حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: المرء على دين خليله و قرينه‌ «1» شخص بر دين دوست خود و همنشين خود باشد.

2- اطاعت و پيروى كفار در مرام آنان، موجب زيانكارى در دين و دنيا و آخرت است.

3- اعلام مؤمنين به آنكه مولاى به تمام جهات نسبت به شما مؤمنين، خداى تعالى است كه مولويت حق ثابت و دائم و لا يزال و لا يزول او است 4- ابلاغ به آنكه ذات احديّت سبحانى، بهترين نصرت كنندگان در تمام احوال و ازمان است. بنابراين شايسته نباشد كه مؤمن حقيقى اتكال و وثوق به غير خدا نمايد، بلكه بايد تمام وثوق و توجهش به ناصر و مولاى حقيقى ذات يگانه ربوبى باشد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بَلِ اللَّهُ مَوْلاكُمْ وَ هُوَ خَيْرُ النَّاصِرِينَ (150)

ترجمه‌

بلكه خداوند دوست و ياور شما است و اوست بهترين يارى كنندگان.

تفسير

صاحب اختيار و دوست و ياور مؤمنين خدا است و او است نگهدار اهل ايمان از هر گونه خطرات پس بايد از او اعانت خواست و از غير او چشم پوشيد و دست توسل در برابر جز او دراز نكرد و نصرت و فتح و ظفر بدست او است و كسى در مقابل اراده او نميتواند عرض اندام كند.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

بَل‌ِ اللّه‌ُ مَولاكُم‌ وَ هُوَ خَيرُ النّاصِرِين‌َ (150)

بلكه‌ خداوند مولي‌ و صاحب‌ اختيار ‌شما‌ ‌است‌ و ‌او‌ بهترين‌ ياري‌ كننده‌گان‌ ‌است‌، نظر بنيرو و قدرت‌ چهار روزه‌ كفار نكنيد قدرت‌ ‌خدا‌ فوق‌ قدرت‌ بشر و نيروي‌ ‌او‌ بيشتر ‌از‌ نيروهاي‌ بشري‌ ‌است‌، تمام‌ كارها ‌در‌ تحت‌ قدرت‌ و اراده‌ ‌او‌ ‌است‌ اراده‌ كند تمام‌ كفار ‌با‌ تمام‌ قوي‌ و نيروهاي‌ ‌خود‌ معدوم‌ صرف‌ شوند بطرفة العين‌ ‌از‌ ‌بين‌ ميروند لشگر ‌خدا‌ ‌از‌ قشون‌ ‌آنها‌ زيادتر ‌است‌ تمام‌ ملائكه‌ لشگر ‌او‌ هستند بلكه‌:

(جمله‌ زرّات‌ زمين‌ و آسمان‌

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 150)- در این آیه تأکید می‌کند که «خدا پشتیبان و سر پرست شماست و او بهترین یاوران است» (بَلِ اللَّهُ مَوْلاکُمْ وَ هُوَ خَیْرُ النَّاصِرِینَ).

یاوری است که هرگز مغلوب نمی‌شود و هیچ قدرتی با قدرت او برابری

ج1، ص338

ندارد در حالی که یاوران دیگر ممکن است گرفتار شکست و نابودی شوند.

(آیه 151)-]

در این آیه اشاره به نجات معجزه آسای مسلمانان بعد از جنگ احد می‌کند و می‌فرماید: «ما به زودی در دل کفار رعب و وحشت می‌افکنیم» یعنی، همان‌طور که در پایان جنگ احد افکندیم و نمونه آن را با چشم خود دیدید (سَنُلْقِی فِی قُلُوبِ الَّذِینَ کَفَرُوا الرُّعْبَ).

و در جمله بعد، علت افکندن رعب و ترس را در دلهای آنها چنین بیان می‌کند: «به این جهت که آنها چیزهایی را بدون دلیل شریک خدا قرار داده بودند» (بِما أَشْرَکُوا بِاللَّهِ ما لَمْ یُنَزِّلْ بِهِ سُلْطاناً).

در پایان آیه به سرنوشت این افراد اشاره کرده، می‌فرماید: این افراد به خود و اجتماع خود ستم کرده‌اند «و بنابراین جایگاهی جز آتش نخواهند داشت و چه بد جایگاهی است» (وَ مَأْواهُمُ النَّارُ وَ بِئْسَ مَثْوَی الظَّالِمِینَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- تنها خداوند مولى و سرپرست اهل ایمان و بهترین یاور آنان است. (بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین)

۲- اطاعت از کفرپیشگان، نشانه پذیرش ولایت و سرپرستى آنان (ان تطیعوا الّذین کفروا ... بل اللّه مولیکم) کلمه «بل» براى اضراب و نفى ولایت غیر خداوند است و چون در آیه قبل سخن از ولایت و پذیرش آن نیامده که با «بل» آن را نفى کند، معلوم مى شود که همان اطاعت از کافران، در حقیقت پذیرش ولایت آنان است.

۳- ناشایستگى کافران براى ولایت و سرپرستى و یارى جامعه ایمانى (ان تطیعوا الّذین کفروا ... بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین)

۴- ضرورت پرهیز جامعه ایمانى از پذیرش ولایت کفرپیشگان و یارى جویى از آنان (ان تطیعوا الّذین کفروا ... بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین) از جمله «بل اللّه مولیکم»، انحصار ولایت به خداوند استفاده مى شود و مفهوم آن برحذرداشتن مسلمانان از پذیرش ولایت غیر خداوند است که از مصادیق مورد نظر به قرینه آیه قبل، ولایت و سرپرستى کافران است.

۵- اطاعت و پیروى جامعه ایمانى از کفرپیشگان، موجب خروج از ولایت خداوند و محرومیّت از یارى او (ان تطیعوا الّذین کفروا ... بل اللّه مولیکم و هو خیرُ النّاصرین)

۶- پذیرش ولایت خداوند، موجب بهره مندى از پشتیبانى وى و زمینه ساز پیروزى بر کافران (بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین) تقدیم ذکرى ولایت الهى بر یارى او، نشانه تقدّم خارجى آن است; یعنى آنگاه خداوند شما را یارى خواهد کرد که تنها ولایت او را پذیرا باشید.

۷- پذیرش ولایت الهى و عقیده به خدا به عنوان بهترین یاور، مانع اطاعت از کافران و پذیرش ولایت آنان (ان تطیعوا الّذین ... بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین) چون معمولا اطاعت آدمى از کسى براى جلب یارى اوست، قرآن با بیان اینکه خداوند تنها سرپرست و بهترین یاور است به مؤمنان مى فهماند که با یارى خداوند هیچ نیازى به یارى کافران نخواهید داشت تا مجبور شوید از آنان تبعیّت کنید.

۸- توجّه به ولایت الهى و اعتقاد به یارى حتمى خداوند، از عوامل تقویت روحیه اهل ایمان در هنگامه هاى دشوار و نبرد با دشمنان (بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین)

۹- پذیرش ولایت خداوند و اعتقاد به یارى حتمى او، مانع واپسگرایى و زیانکارى جامعه ایمانى و باعث رشد و سعادت (یردّوکم على اعقابکم فتنقلبوا خاسرین. بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین) پیامد پذیرش ولایت کافران، واپسگرایى و خسارت است. بنابراین پذیرش ولایت خداوند به قرینه مقابله آن با پذیرش ولایت کافران باعث رشد و سعادت خواهد بود.

۱۰- ولایت و سرپرستى بر مردمان، در گرو قدرت و توانایى ولىّ و سرپرست بر پشتیبانى همه جانبه از آنان (بل اللّه مولیکم و هو خیر النّاصرین) جمله «و هو خیر النّاصرین»، مى تواند به منزله دلیلى باشد براى جمله «بل اللّه مولیکم». یعنى خداوند به این دلیل ولىّ شماست که قادر است به بهترین وجه شما را یارى کند.

موضوعات مرتبط

• ارتجاع: موانع ارتجاع ۹
• اطاعت:۲، ۵
• اللّه: امدادهاى اللّه ۱، ۵، ۷، ۸، ۹ ; زمینه امدادهاى اللّه ۶ ; ولایت اللّه ۱، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹
• ایمان: آثار ایمان ۷، ۸ ; ایمان به خدا ۷
• پیروزى:۸ عوامل پیروزى ۸ ۶
• تبرّى:۲، ۵، ۷ موارد تبرّى ۲، ۵، ۷ ۴
• تقویت روحیه: عوامل تقویت روحیه ۸
• تولّى:۲، ۵، ۷
• جامعه: اسلامى ۹ ; مدیریت جامعه دینى ۳
• جنگ: عوامل پیروزى در جنگ ۸
• رشد: عوامل رشد ۹
• رهبرى: توانایى رهبرى ۱۰ ; شرایط رهبرى ۱۰
• زیانکارى: موانع زیانکارى ۹
• سعادت: عوامل سعادت ۹
• کافران: اطاعت از کافران ۲، ۵ ; ولایت کافران ۲، ۳، ۴، ۷
• مؤمنان: ولایت مؤمنان ۱