السجدة ١٣

وَ لَوْ شِئْنَا لَآتَيْنَا کُلَ‌ نَفْسٍ‌ هُدَاهَا وَ لٰکِنْ‌ حَقَ‌ الْقَوْلُ‌ مِنِّي‌ لَأَمْلَأَنَ‌ جَهَنَّمَ‌ مِنَ‌ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ‌ أَجْمَعِينَ‌

ترجمه

و اگر می‌خواستیم به هر انسانی هدایت لازمش را (از روی اجبار بدهیم) می‌دادیم؛ ولی (من آنها را آزاد گذارده‌ام و) سخن و وعده‌ام حق است که دوزخ را (از افراد بی‌ایمان و گنهکار) از جنّ و انس همگی پر کنم!

|و اگر مى‌خواستيم، به هر كسى [از روى جبر] هدايتش را مى‌داديم، ليكن اين سخن از جانب من حتمى شده است كه به يقين جهنم را از همه جنّيان و آدميان [كه به اختيار خود خلاف مى‌كنند] آكنده سازم

و اگر مى‌خواستيم، حتماً به هر كسى [از روى جبر] هدايتش را مى‌داديم، ليكن سخن من محقَقَ گرديده كه: «هر آينه جهنم را از همه جنيان و آدميان خواهم آكند.»

و اگر ما (به مشیّت ازلی) می‌خواستیم، هر نفسی را به کمال هدایتش (به جبر و الزام) می‌رسانیدیم و لیکن وعده حقّ و حتمی من است که دوزخ را البته از همه (کافران) جنّ و انس پر سازم.

و اگر می خواستیم، هدایت هرکسی را [از روی اجبار] به او عطا می کردیم، [اما همه را آزاد و مختار آفریدیم تا راه هدایت یا گمراهی را خود انتخاب کنند] ولی فرمان من بر عذاب لازم و حتم شده است که بی تردید دوزخ را از همه جنّیان و آدمیان [که آیات من را تکذیب کردند] پر خواهم کرد.

اگر مى‌خواستيم، هدايت هر كس را به او ارزانى مى‌داشتيم. ولى وعده من كه جهنم را از همه جنيان و آدميان پر مى‌كنم، حق است.

و اگر خواهیم به هر انسانی هدایتش را ارزانی می‌داریم، ولی وعده من تحقق یافته است که جهنم را از جن و انس، همگان، آکنده سازم‌

و اگر مى‌خواستيم، هر آينه به هر كسى رهنمونى‌اش را مى‌داديم و ليكن اين سخن از من براستى [از پيش‌] رفته است كه همانا دوزخ را از پريان و آدميان همگى پُر كنم- يعنى همه كسانى را كه گمراهى را بر راه راست برگزيدند و سزاوار عذاب شدند-.

اگر ما می‌خواستیم به هر انسانی هدایت لازمه‌اش را می‌دادیم، ولیکن (انسان را صاحب اراده و مکلّف به تکالیف و مسؤول در برابر اعمال خود، و قابل هدایت به وسیله‌ی پیغمبران آفریدیم و) من مقرّر کردم که دوزخ را از جملگی افراد (بی‌ایمان و گناهکار) جنّ و انس پر کنم.

و اگر می‌خواستیم، همانا به هر کسی (ناگزیر) هدایتش را می‌دادیم، لیکن این سخن از من محقّق گردیده که: «هر آینه به‌راستی جهنّم را از همه‌ی جنّیان و آدمیان خواهم آکند.»

و اگر می‌خواستیم هر آینه می‌دادیم به هر کس رهبریش را و لیکن استوار گشت سخن از من که همانا پر سازم دوزخ را از پریان و مردم همگی‌

السجدة ١٢	آیه ١٣	السجدة ١٤
سوره : سوره السجدة نزول : ٧ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«وَ لَوْ شِئْنَا»: (نگا: انعام / ، هود / . «حَقَّ الْقَوْلُ»: (نگا: نمل / ). «لأَمَلاَنَّ جَهَنَّمَ ...»: (نگا: اعراف / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لَوْ شَاءَ رَبُّکَ‌ لَآمَنَ‌ مَنْ‌... (۴) لَأَمْلَأَنَ‌ جَهَنَّمَ‌ مِنْکَ‌ وَ... (۲)

تفسیر

• آيات ۱ - ۱۴، سوره سجده
• اجمال مطالبى كه سوره مباركه سجده متضمن است
• مقصود از قومى كه پيش ز پيامبر اسلام (صلى الله عليه و اله و سلم )، پيامبر بهسويشان فرستاده نشده بود (ما اتيهم ن نذير من قبلك )
• استواء خداوند بر عرش كنيه از مقام تدبير موجودات بعد از خلقت آنها است
• تحليل معناى شعاعت و اينكه جز خداوند ولى و شفيعى نيست
• معناى ديگرى كه مفسرين براى جمله : ((ما لكم من دونه من ولى و لا شفيع ))قائل شده ند و براى آن توجيهاتى كرده اند
• توضيح مفاد آيه : ((يدبر الامر من السماء الى االارض ثم يعرج اليه فى يوم كانمقداره الف سنة مما تعدون ))
• اشاره به حقيقت حسن و بيان اينكه خلقت و حسن متلازمند (احسنكل شى ء خلقه ) و زشتى و بدى ذاتى مخلوقات نيست
• مراد از انسان در جمله : ((و بدء خلق الانسان من طين ))
• سخن كفار در مقام استعباد معاد، و جواب به آن
• بيان اينكه مرگ انسان نابودى انسان نابودى او نيست با توضيحى راجه به تجرد نفس
• جلوه اى از حال مشركين در روز قيامت
• اشاره به قضاى الهى در امر هدايت و ضلالت انسانها
• بحث روايتى (رواياتى درباره توفى ملك السموات و...)
• گفتارى پيرامون پيدايش انسان نخستين
• نظريان و فرضيات مختلف در اين باره ، از آن جمله فرضيه تطور انواع
• بيان عدم دلالت آياتى كه احيانا براى تاءييد فرضيه تطور بدانها استشهاد شده استبر صحت اين فرضيه

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - مشیت خداوند، به هدایت حتمى و تکوینى همه انسان ها، تعلق نگرفته است. (و لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها)

۲ - امر هدایت، در دست خداوند است. (و لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها)

۳ - خداوند، خواهان حرکت اختیارى انسان با ابزار و زمینه هاى معرفتى خویش، براى رسیدن به هدایت است. (و لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها) استدراک «و لکن حقّ...» در برگیرنده معنایى است که حاوى جواب «لو» است; یعنى، آیه، چنین معنایى را القا مى کند: «اگر ما مى خواستیم هدایت هر کسى را براى او مسلم مى کردیم، اما چنین نمى خواهیم، بلکه مى خواهیم که خود او تصمیم بگیرد. در نتیجه، کسانى که تصمیم به گمراهى مى گیرند، به جهنم خواهند رفت».

۴ - نفوس انسانى، در هدایت پذیرى، متفاوت اند. (کلّ نفس هدیها) اضافه شدن «هُدى» به «ها» بیان کننده این معنا است که هر نفسى، هدایتى مخصوص و متناسب خودش را دارد و این حکایت از تفاوت نفوس مى کند.

۵ - وعده خداوند به انباشتن دوزخ از مجرمان جِنّى و اِنْسى، وعده اى حق و تخلف ناپذیر است. (و لکن حقّ القول منّى لأملأنّ جهنّم من الجِنّة و الناس أجمعین)

۶ - سوگند خداوند به انباشتن جهنم از مجرمان جنّى و انسى (و لکن حقّ القول منّى لأملأنّ جهنّم من الجِنّة و الناس) لام در «لأملأنّ» براى قسم است و حکایت ازآن دارد که «القول» در فراز قبلى، سوگند است.

۷ - رهیدن از دوزخ، تنها در پرتو هدایت پذیرى اختیارى در دنیا ممکن است. (و لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها و لکن حقّ القول منّى لأملأنّ جهنّم)

۸ - جن، همانند انسان، موجودى داراى شعور و اختیار و تکلیف و کیفر است. (لأملأنّ جهنّم من الجِنّة و الناس أجمعین)

۹ - تعلق مشیت خدا به هدایت کسى، بسته به وجود زمینه و شرایط مناسب است. (و لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها و لکن) به قرینه آیه پیش - که در آن از وضعیت مجرمان و درخواستشان مبنى بر بازگشت به دنیا جهت جبران گذشته، سخن گفته شده است - و نیز استدراکى که در همین آیه آمده است، عدم تعلق مشیت خداوند بر هدایت همه انسان ها، احتمال دارد به خاطر عدم وجود زمینه کافى باشد.

۱۰ - افعال خداوند، بر اساس مشیت او است. (و لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها)

۱۱ - مشیت خداوند، تعلق نگرفته است که به درخواست کنندگان بازگشت به دنیا از آخرت، جواب مساعد بدهد. (ربّنا ...فارجعنا نعمل صلحًا... و لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها) فراز «حقّ القول منّى لأملأنّ جهنّم» مى تواند قرینه باشد به این که مراد از «لو شئنا لأتینا کلّ نفس هدیها» بازگشت دادن به دنیا و در واقع جواب مثبت دادن به درخواست مجرمان است.

۱۲ - هر کسى، هدایت مخصوص خود را دارد. (کلّ نفس هدیها) اضافه «هدى» به ضمیر «ها» - که مرجع آن نفس است - حاکى از این است که هر نفسى، هدایت ویژه خود را دارد.

۱۳ - توجه به حتمیت کیفر اخروى و بى ثمرى ندامت در قیامت، عامل پرهیز از کفر و گناه است. (و لو ترى إذ المجرمون ... لأملأنّ جهنّم من الجِنّة و الناس)

۱۴ - همه مجرمان جنّى و انسى، در جهنم گرد مى آیند. (لأملأنّ جهنّم من الجِنّة و الناس أجمعین) قید «أجمعین» به قرینه این که کسانى وجود دارند که به جهنم نخواهد رفت، عموم افرادى نیست، بلکه مفید عموم در نوع است. لازم به ذکر است که «ال» در «الجِنّة» و «الناس» عهد بوده و اشاره به افرادى خاص - که همانا مجرمان اند - دارد.

موضوعات مرتبط

• انسان: اختیار انسان ۳; انسان ها در جهنم ۶; تفاوت انسان ها ۴; هدایت انسان ها ۱۲; هدایت پذیرى انسان ها ۴; هدایت همگانى انسان ها ۱
• بازگشت به دنیا: درخواست بازگشت به دنیا ۱۱
• جن: اختیار جن ۸; تکلیف جن ۸; جنیان در جهنم ۵، ۶، ۱۴
• جهنمیان :۵، ۶، ۱۴
• خدا: افعال خدا ۱۰; حتمیت وعده هاى خدا ۵; مشیت خدا ۱، ۳، ۹، ۱۰، ۱۱; هدایتگرى خدا ۲، ۹
• عذاب: نجات از عذاب ۷
• قرآن: سوگندهاى قرآن ۶
• قیامت: پشیمانى در قیامت ۱۳
• کفر: عوامل اجتناب از کفر ۱۳
• کیفر: حتمیت کیفر اخروى ۱۳
• گناه: عوامل اجتناب از گناه ۱۳
• گناهکاران: گناهکاران در جهنم ۵، ۶، ۱۴
• هدایت: آثار هدایت ۷; اختیار در هدایت ۳، ۷; شرایط هدایت ۹; منشأ هدایت ۲