التكوير ٥

وَ إِذَا الْوُحُوشُ‌ حُشِرَتْ‌

ترجمه

و در آن هنگام که وحوش جمع شوند،

و آن‌گاه كه درندگان گرد آورده شوند

و آنگه كه وحوش را همى‌گرد آرند،

و هنگامی که وحوش (و طیور نیز به عرصه قیامت) محشور شوند.

و هنگامی که همه حیوانات وحشی محشور شوند

و چون وحوش گرد آورده شوند،

و آنگاه که جانوران گرد آورده شوند

و آنگاه كه جانوران وحشى گردآورده شوند.

و هنگامی که ددان و جانداران گرد آورده می‌شوند (و خوی درندگی و رمندگی را از ترس فراموش می‌کنند، و برای کاستن از وحشت در کنار هم قرار می‌گیرند و به هم می‌آمیزند).

و آن‌گاه که وحشیان - بدون برگشت- گرد آورده شوند.

و گاهی که وحشیان گردآورده شوند

التكوير ٤	آیه ٥	التكوير ٦
سوره : سوره التكوير نزول : ١ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«حُشِرَتْ»: گردآورده شدند. هلاک گشتند (نگا: معجم‌الفاظ القرآن الکریم).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَا مِنْ‌ دَابَّةٍ فِي‌ الْأَرْضِ‌ وَ... (۱) وَ الطَّيْرَ مَحْشُورَةً کُلٌ‌ لَهُ‌... (۱)

وَ مَا مِنْ‌ دَابَّةٍ فِي‌ الْأَرْضِ‌ وَ... (۱)

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۱۴، سوره تكوير
• مفاد كلى سوره تكوير و زمان نزول آن
• حوادث و وقايع زمان وقوع قيامت
• مراد از اينكه درباره قيامت فرمود: ((و اذا العشار عطلت و اذا الوحوش حشرت ...))
• وجه اينكه فرمود از دختران زنده به گور شده پرسيده مى شود: ((باى ذنب قتلت ))
• (رواياتى در معناى آيات گذشته )

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ «1» وَ إِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ «2» وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَتْ «3» وَ إِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ «4» وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ «5»

آنگاه كه خورشيد در هم پيچيده و تاريك شود. و آنگاه كه ستارگان به خاموشى گرايند. و آنگاه كه كوهها به حركت درآيند. و آنگاه كه شتران باردار به حال خود رها شوند. و آنگاه كه حيوانات وحشى، برانگيخته و گرد هم آيند.

نکته ها

«تكوير»، به معناى درهم پيچيدن است كه در مورد خورشيد، به جمع شدن شعله‌هاى آن و خاموش شدن آن منجر مى‌گردد.

حركت كوهها در آستانه قيامت، ناشى از زلزله بزرگى است كه باعث فروپاشى و متلاشى شدن كوهها مى‌گردد و چنانكه در آيات ديگر نيز آمده است، همچون ريگ بيابان روان مى‌شوند.

«عشار» جمع «عشراء» به معناى شتر حامله ده ماهه است كه در نزد عرب، با ارزش‌ترين اموال محسوب مى‌شده است. امّا به هنگام بروز علائم قيامت، بى‌صاحب مى‌ماند و كسى به فكر آن نيست.

«وحوش» جمع «وحش» به معناى حيوانى است كه هرگز با انسان‌ها انس نمى‌گيرد. مانند

جلد 10 - صفحه 396

درّندگان. برخى با استناد به آيه‌ «وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْ‌ءٍ ثُمَّ إِلى‌ رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ» «1» گفته‌اند مراد اين آيه نيز، محشور شدن حيوانات در قيامت است. امّا برخى ديگر از مفسران، با توجّه به اينكه سياقِ آيات مربوط به نشانه‌هاى قبل از قيامت است، گفته‌اند: منظور آن است كه قبل از قيامت، در اثر زلزله‌هاى پى در پى همه حيوانات از لانه‌ها و بيشه‌هاى خود خارج و در كنار يكديگر جمع مى‌شوند. «2»

پیام ها

1- نظام موجود خورشيد و ستارگان در آسمان و كوه و دريا و زمين، روزى دگرگون مى‌شود. إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ وَ ...

2- هستى، محكوم اراده خداوند است و هرگاه او اراده كند، نظام عالم به هم مى‌خورد. إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ وَ ...

3- شايد در قيامت، حيوانات وحشى نيز زنده شوند. «وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ «5»

وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ‌: و آنگاه كه همه جانوران وحشى جمع كرده شوند.

در يك جا و همه به يكديگر مختلط شده، آنها هم كه با هم دشمنند مجتمع گردند و اضرار ندارند. نزد بعضى همه حيوانات براى قصاص محشور شوند.

عدالت خدا به مرتبه‌اى است كه در آن روز حق بى‌شاخ را از شاخ‌دار مى‌گيرند.

بعد همه خاك شوند.

أبو ذر روايت نموده كه روزى خدمت حضرت بودم دو بز بر يكديگر شاخ زدند. حضرت فرمود: مى‌دانيد به چه سبب اينها به هم شاخ زدند، گفتند:

ندانيم. فرمود خدا مى‌داند و در ميان آنها روز قيامت حكم خواهد فرمود. «1»

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

إِذَا الشَّمْسُ كُوِّرَتْ «1» وَ إِذَا النُّجُومُ انْكَدَرَتْ «2» وَ إِذَا الْجِبالُ سُيِّرَتْ «3» وَ إِذَا الْعِشارُ عُطِّلَتْ «4»

وَ إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ «5» وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَتْ «6» وَ إِذَا النُّفُوسُ زُوِّجَتْ «7» وَ إِذَا الْمَوْؤُدَةُ سُئِلَتْ «8» بِأَيِّ ذَنْبٍ قُتِلَتْ «9»

وَ إِذَا الصُّحُفُ نُشِرَتْ «10» وَ إِذَا السَّماءُ كُشِطَتْ «11» وَ إِذَا الْجَحِيمُ سُعِّرَتْ «12» وَ إِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَتْ «13» عَلِمَتْ نَفْسٌ ما أَحْضَرَتْ «14»

ترجمه‌

وقتى كه خورشيد نورش در هم پيچيده شود

و وقتى كه ستارگان تيره گردند

و هنگاميكه كوهها كنده و پراكنده گردد

و وقتى كه شتران ده ماهه آبستن فرو گذارده شوند

و وقتى كه حيوانات وحشى جمع كرده شوند

و وقتى كه درياها مبدّل بآتش افروخته گردد

و وقتى كه افراد انسان با مناسب خود جفت شود

و وقتى كه دختر زنده بگور شده مورد پرسش گردد

كه بچه گناه كشته شده است‌

و وقتى كه نامه‌هاى اعمال منتشر گردد

و وقتى كه آسمان كنده و زائل شود

و وقتى كه جهنّم افروخته گردد

و وقتى كه بهشت نزديك كرده شود

بداند هر كس آنچه را حاضر نموده است.

تفسير

خداوند متعال در اين سوره مباركه شدائد و اوضاع بپا شدن قيامت را بيان فرموده باين تقريب كه وقتى كه نور آفتاب پيچيده بهم شود و در آفاق منبسط نگردد چون تكوير بمعناى پيچيدن و دور زدن است و قمّى ره نقل فرموده كه مراد رفتن نور آفتاب است و وقتى كه ستاره‌ها كدر و بى‌نور گردند و قمّى ره نقل فرموده برود نورشان و كوهها كنده و پراكنده شود و قمّى ره نقل فرموده كه سير ميكنند چنانچه خدا فرموده گمان ميكنى آنها را كه جامد است و حال آنكه مرور مينمايند مانند مرور ابر و وقتى كه ناقه‌هائى كه ده ماه از مدّت آبستنى آنها

---

جلد 5 صفحه 350

گذشته باشد كه گفته‌اند نفيس‌ترين اموال عرب است مهمل و بدون چراننده گذارده شود و قمّى ره نقل فرموده كه شتر معطّل ماند وقتى كه مردم بميرند و كسى نباشد كه بدوشد آنرا و وقتى كه حيوانات وحشى صحرا جمع كرده شوند يا مبعوث شوند براى مجازات چون گفته‌اند خداوند انتقام حيوان بى‌شاخ را از شاخ‌دار ميكشد و داد مظلوم را از ظالم هر چه باشد ميستاند چون بآنها بقدرى شعور داده كه ميفهمند كار بدى كرده‌اند و وقتى كه درياها همه مبدّل بآتش افروخته گردد چنانچه قمّى ره نقل فرموده و بعضى گفته‌اند درياهاى شيرين و شور بيكديگر متصل و از هم پر ميشوند و فاصله از بين ميرود و يك دريا ميگردد چون سجر بمعناى پرى است و وقتى كه افراد انسان جفت كرده شوند اهل بهشتشان با حور العين و اهل دوزخشان با شياطين چون با هر يك از آنها شيطانى است كه قرين او است چنانچه مستفاد از نقل قمّى ره و فرمايش امام باقر عليه السّلام است و وقتى كه دختر زنده بگور شده مورد سؤال واقع شود كه بچه گناهى كشته شده است چنانچه قمّى ره نقل فرموده كه عرب دختران را براى غيرت ميكشتند و روز قيامت پرسيده شود كه بچه گناه كشته شده و اين براى ملامت و اتمام حجت بر مرتكب قتل است كه مجازات شود و در مجمع از صادقين عليهما السّلام نقل نموده كه مودّة بفتح ميم و و او قرائت فرموده‌اند و آنكه مراد رحم و قرابت است و از قاطع سؤال از سبب قطع آن ميشود و از چند روايت معتبر استفاده ميشود كه سؤال ميكنند از مودّت ذى القربى كه خدا واجب فرموده چرا بآن عمل ننموده و صاحبان آنرا كشتيد و وقتى كه نامه‌هاى اعمال بندگان منتشر و بدست صاحبانشان داده شود و وقتى كه آسمان از جا كنده و زائل گردد مانند پوست كه آنرا از بدن حيوان كنده و زائل ميكنند و وقتى كه آتش جهنّم افروخته شود بشدّت و وقتى كه بهشت نزديك شود باهل ايمان با نعم بى‌پايان در چنين وقت و روزى هر كس هر عمل خير و شرّى در دنيا از او صادر شده در برابر چشم خود مشاهده مينمايد كه در صحيفه اعمال او مكتوب و در خارج مجسّم است بتفصيلى كه مكرّر ذكر شده از تجسّم اعمال و آثار وضعيّه آن در آخرت و عالم مثال نعوذ باللّه من هذا المئال و متوجّه ميگردد كه آن‌

---

جلد 5 صفحه 351

صحيفه و صورت و شكل و هيئت را خودش براى خود تهيّه و حاضر نموده بارتكاب اعمال و اكتساب اخلاق و اين جمله جواب دوازده شرط است كه راجع باوضاع دنيا و آخرت در روز قيامت ذكر شده است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ إِذَا الوُحُوش‌ُ حُشِرَت‌ «5»

‌که‌ تمام‌ جن‌ و انس‌ و تمام‌ حيوانات‌ اهلي‌ و وحشي‌ فرداي‌ قيامت‌ محشور ميشوند ‌در‌ صحراي‌ محشر.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 5)- در این آیه می‌افزاید: «و در آن هنگام که وحوش جمع شوند» (و اذا الوحوش حشرت).

همان حیواناتی که در حال عادی از هم دور بودند، و از یکدیگر می‌ترسیدند و فرار می‌کردند، ولی شدت وحشت حوادث هولناک آستانه قیامت آن چنان است که اینها را گرد هم جمع می‌کند، و همه چیز را فراموش می‌کنند، گوئی می‌خواهند با این اجتماعشان از شدت ترس و وحشت خود بکاهند.

و به تعبیر دیگر: وقتی آن صحنه‌های هولناک خصائص ویژه حیوانات وحشی را از آنها می‌گیرد با انسانها چه می‌کند!

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - حیوانات غیر اهلى با مشاهده حوادث برپایى قیامت، پناهگاه هاى خود را ترک کرده، گرد هم جمع خواهند شد. (و إذا الوحوش حشرت) «وحوش» جمع «وَحْش» است. به حیواناتى که در خشکى زندگى مى کنند و با یکدیگر الفت نمى گیرند، «وَحْش» و «وحشىّ» - که گویا حرف یاء در آن براى تأکید است - گفته مى شود (مصباح). «حشر»; یعنى، «جمع» (لسان العرب). راغب مى گوید: «حشر»; یعنى، بیرون آوردن گروهى از جایگاهشان و متوجّه ساختن آنان به جنگ و نظایر آن، بنابراین حشر حیوانات; یعنى، بیرون شدن آنها از پناهگاه خود و جمع گشتن آنها گرد یکدیگر.

۲ - شدت هول و هراس حیوانات از حوادث پایانى دنیا، جایى براى فکر تهاجم به یکدیگر در خیال آنان باقى نمى گذارد. (و إذا الوحوش حشرت) مراد از «حشر حیوانات» محشور شدن آنها در قیامت و یا اجتماعشان هنگام ترس از حوادث آغازین قیامت است. ذکر این حادثه در میان حوادث پایانى دنیا و تقارن آن با «رها شدن شتران آبستن» (و إذا العشار عطلّت)، شواهدى بر دومین احتمال است.

۳ - شرایط حیات در کره زمین - حتى براى جانداران بیابانى - تا زمان پیدایش نشانه هاى قیامت، همچنان باقى خواهد ماند. (و إذا الوحوش حشرت)

۴ - محشور شدن حیوانات در قیامت * (و إذا الوحوش حشرت) ممکن است مراد از «حشر»، زنده شدن دوباره و حضور در قیامت باشد.

موضوعات مرتبط

• حیوانات: آثار ترس حیوانات وحشى ۲; بى خطرى حیوانات وحشى ۲; تجمع حیوانات وحشى ۱; حشراخرویحیوانات ۴
• زمین: تداوم حیات در زمین ۳
• قیامت: آثار قیامت ۱; حیوانات وحشى در قیامت ۱، ۲