طه ٩٦

قَالَ‌ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ‌ يَبْصُرُوا بِهِ‌ فَقَبَضْتُ‌ قَبْضَةً مِنْ‌ أَثَرِ الرَّسُولِ‌ فَنَبَذْتُهَا وَ کَذٰلِکَ‌ سَوَّلَتْ‌ لِي‌ نَفْسِي‌

ترجمه

گفت: «من چیزی دیدم که آنها ندیدند؛ من قسمتی از آثار رسول (و فرستاده خدا) را گرفتم، سپس آن را افکندم، و اینچنین (هوای) نفس من این کار را در نظرم جلوه داد!»

|گفت: من چيزى ديدم كه آنها نديدند، پس مشتى از ردّ پاى فرستاده [خدا، جبرئيل‌] برداشتم و آن را [در آتش‌] انداختم و نفس من اين گونه برايم بياراست

گفت: «به چيزى كه [ديگران‌] به آن پى نبردند، پى بردم، و به قدر مشتى از رد پاى فرستاده [خدا، جبرئيل‌] برداشتم و آن را در پيكر [گوساله‌] انداختم، و نفس من برايم چنين فريبكارى كرد.»

سامری گفت: من چیزی را دیدم که قوم ندیدند، من مشتی خاک از اثر قدم رسول (حق، جبرئیل) برگرفته و (در گوساله) ریختم و نفس من چنین (فتنه انگیزی را) به نظرم جلوه داد.

گفت: من به حقایق و اسراری آگاه شدم که آنان آگاه نشدند، پس اندکی از دانش و اسرار رسول را گرفتم و [بر اثر هواپرستی] آن را دور انداختم [و به گوساله سازی پرداختم]؛ و این گونه نفس من [آن کار بسیار خطرناک را برای گمراه کردن بنی اسرائیل] در نظرم آراست.

گفت: من چيزى ديدم كه آنها نمى‌ديدند. مشتى از خاكى كه نقش پاى آن رسول بر آن بود برگرفتم و در آن پيكر افكندم و نفس من اين كار را در چشم من بياراست.

[سامری‌] گفت من چیزی را دیدم که دیگران ندیده بودند، و مشتی از خاک پای جبرئیل برگرفتم، و آن را [در خمیر مایه گوساله‌] انداختم، و بدین‌سان بود که نفسم بدی را به من آراسته جلوه داد

گفت: من چيزى ديدم كه آنها نديدند. مشتى [خاك‌] از پى [مركب‌] آن فرستاده- يعنى جبرئيل- برگرفتم و آن را [در كالبد گوساله‌] افكندم، و نفس من بدين سان [اين كار را] در نظرم بياراست.

(سامری) گفت: من از چیزهائی (در صنعت و هنر مجسّمه‌سازی) آگاهم که بنی‌اسرائیل از آنها آگاه نیستند. من مقداری از آثار (تعالیم و قوانین) پیغمبر (خدا موسی) را برگرفتم و برای (گول‌زدن دیگران) آن را (به شکم گوساله) ریختم. این چنین نفْسِ من مطلب را در نظرم آراست (و آنچه می‌خواستم انجام دادم).

گفت: «به چیزی که آنان به آن پی نبردند پی بردم، پس مشتی از اثر (رسالتی آن) رسول [:موسی] برگرفتم، سپس آن را فرو انداختم (که حق را به چهره‌ی باطل نمودم و با این آنان را از توحید به شرک افکندم) و نفس اماره‌ام برایم اینچنین فریبکاری کرد.»

گفت دیدم آنچه را ندیدندش پس برگرفتم مشتی از جای پای فرستاده را پس افکندمش و بدینسان آراست برای من دلم‌

طه ٩٥	آیه ٩٦	طه ٩٧
سوره : سوره طه نزول : ٧ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

معنی دیگر آیه که تنها نقل قول از زبان سامری است عبارت است از: سامری گفت: چیزی را من دیده‌ام که آنان ندیده‌اند (که جبرئیل فرشته وحی است) و از جای پای (اسب) جبرئیل مشتی (خاک) برگرفتم و آن را (به درون گوساله) ریختم، و نفْس من این چنین کار را در نظرم آراست. «بَصُرْتُ»: دیدم. مراد از دیدن در اینجا، فهم کردن و پی‌بردن و دانستن فنون مجسّمه‌سازی و تمثالگری است. «فَقَبَضْتُ قَبْضَةً»: مشتی را برگرفتم. مراد برداشتن مقداری از تورات و عمل کردن بدان است. «أَثَرِ الرَّسُولِ»: اثر پیغمبر. مراد از (أَثَر) تورات، و مراد از (الرَّسُول) موسی است. «نَبَذْتُ»: انداختم. رها کردم. «سَوَّلَتْ»: آن را زینت داد و گرامی و شیرین کرد (نگا: یوسف / و ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

فَأَخْرَجَ‌ لَهُمْ‌ عِجْلاً جَسَداً... (۱)

إِذْ تَمْشِي‌ أُخْتُکَ‌ فَتَقُولُ‌... (۲)

تفسیر

• آيات ۸۰ - ۹۸ سوره طه
• بيان آيات مربوط به آخرين فصل از داستان موسى (عليه السلام )
• معناى آيه :((و انى لغفار لمن تاب و آمن و عمل صالحا ثم اهتدى ((
• بيان مراد از اضافه كردن قيد ((ثم اهتدى (( برايمان به خدا وعمل صالح
• بخش ديگرى از داستان موسى (ع ): رفتن به كوه طور، گوساله پرستى بنىاسرائيل و...
• معناى پاسخ سامرى از بازخواست موسى (قال بصرت بمالم يبصروا به ...)
• وجوه مختلفى كه مفسرين در معناى (بصرت بمالم يبصروا...) گفته اند
• حضرت موسى (ع ) براى پيامبرى مجازاتى شديد در نظر مى گيرد
• سرنوشت خداى ساختگى سامرى !
• بحث روايتى
• روايتى كه بنابرآن مقصود از جمله : ((ثم اهتدى (( در آيه : ((و انى لغفار لمن تاب...(( ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) است
• بيان عدم اختصاص آيه بنى اسرائيل و رد كلام آلوسى در روح المعانى
• اشاره به سه معناى ((ولايت (( و اينكه مراد از ولايت اهل بيت (عليهم السلام ) كدامين است
• روايت مفصلى در داستان سامرى و گوساله پرستى بنىاسرائيل از تقسير قمى
• حديثى از ابن عباس در نقل جريان سامرى و نقد حديث
• روايتى در ذيل آيه (اشربوا فى قلوبهم العجل بكفرهم ) كه متضمن مطالب عجيبى است
• روايتى درباره سامرى و برداشتن او خاك را از پاى اسب جبرئيل و اشكالاتى كه به آن وارد است
• جز مخالف با كتاب خدا حجيت ندارد
• روايات آحاد حتى در صورت صحت سند در غير احكام شرعيه حجيت ندارند
• نقد رواياتى كه صداى گوساله سامرى را مستند به خدا و آزمايش الهى مى دانند

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - سامرى، مدعى داشتن دیدى ممتاز و درک حقایق و دانستنى هایى که دیگران بر آن آگاهى نداشتند. (قال بصرت بما لم یبصروا به ) فعل «بصر» زمانى در مورد دیدن با چشم به کار مى رود که درک قلبى نیز ضمیمه آن شده باشد و استعمال آن در مواردى که فاقد درک قلبى است، بسیار کم م باشد (مفردات راغب). دراین که مراد سامرى از این سخن چه بوده، احتمالاتى ذکر شده است; از جمله این که من به فنون و حقایقى آگاهى یافتم که زمینه ساز استفاده بیشتر من از آثار رسالت شده بود و دیگران از آن زمینه محروم بودند.

۲ - سامرى، از دانش و مزیتى علمى بر بنى اسرائیل برخوردار بود. (قال بصرت بما لم یبصروا به )

۳ - سامرى، به کمک علم و آگاهى خود، به اندکى از آثار و تعالیم یکى از رسولان الهى دست یافت و بخشى از آن را در اختیار گرفت. (بصرت ... فقبضت قبضة من أثر الرسول ) محتمل است مراد از «أثرالرسول» دانش و اسرارى باشد که در دست موسى و هارون(ع) و یا پیامبران پیش از آن دو بوده است; که گوشه اى از آن به دست سامرى افتاده بود و وى با تسویلات نفسانى، آن را در راه گمراه ساختن مردم به کار گرفته بود. «ال» در «الرسول» دلالت دارد که فرد مورد نظر سامرى، براى حضرت موسى(ع) نیز شناخته شده بود; ولى گویا سامرى به منظور پى نبردن دیگران به حقیقت ماجرا، نام رسول و اثر او را براى عموم بنى اسرائیل مشخص نساخت.

۴ - سوء استفاده از دین و تعالیم آسمانى، براى گمراه ساختن بنى اسرائیل و ترویج گوساله پرستى در بین آنان، از جمله اعترافات سامرى در نزد موسى(ع) (فنبذتها ) «نبذ» در «نبذتها»، ممکن است در معناى حقیقى آن; یعنى، دورافکندن آثار رسالت به کار رفته باشد و نیز ممکن است مجاز و به معناى سوء استفاده از تعالیم رسولان الهى باشد. براساس معناى دوم، سامرى اعتراف مى کند که با استفاده نابه جا از آموخته هاى خویش، آن را ضایع ساخته و نابود کرده است.

۵ - سامرى، با بى اعتنایى به آموخته هاى ویژه و الهى خود و دورافکندن آنها، به ساختن گوساله و گمراه سازى مردم پرداخت. (فنبذتها و کذلک سوّلت لى نفسى) از جمله معانى محتمل در آیه بالا، این است که مراد از «نبذتها» بى اعتنایى به آموخته ها (بصرت... قبضت) باشد; یعنى، اعتراف سامرى چنین بوده است که من دانش و آموخته هاى الهى خود را - که از رسولان فراگرفته بودم - به دور افکندم و درپى آن مفتون نفس خویش شده انجام دادم آنچه کردم.

۶ - ارتداد سامرى، سبب انحراف بنى اسرائیل بود. (فنبذتها )

۷ - خطاکارى و تسویل نفس (تزیین داده شدن عمل از سوى نفس)، از جمله اعترافات سامرى در هنگام محاکمه (قال بصرت ... و کذلک سوّلت لى نفسى ) «تسویل» به معناى نیکو و زیبا جلوه دادن و محبوب ساختن چیزى در دیدگاه دیگرى است، تا او وادار به گفتن سخنى مخصوص و یا انجام کارى خاص شود (لسان العرب). برخى نیز آن را از «سول» به معناى استرخا (نرمى و آسانى) مشتق دانسته و به معناى آسان ساختن گرفته اند.

۸ - فریب کارى هاى نفس و جلوه پردازى هاى نفسانى، وادار کننده سامرى به ایجاد انحراف گوساله پرستى در بنى اسرائیل بود. (و کذلک سوّلت لى نفسى ) «کذلک» در این موارد براى تشبیه چیزى به خود آن است. بنابراین مراد سامرى از این تشبیه، این است که براى تسویلات نفسانى من، مثالى بهتر از همین تسویل - که دعوت مردم به گوساله پرستى است - وجود ندارد.

۹ - تسویلات و وسوسه هاى نفس، زمینه ساز به کارگیرى دین و دانش براى ایجاد انحراف و گمراه ساختن مردم (بصرت ... فنبذتها و کذلک سوّلت لى نفسى ) آنچه که سامرى در اختیار داشت و موجب گمراهى او و مردم بسیارى شد، علوم و معارفى بود که وى آن را در راه گمراه کردن مردم به کار گرفت.

۱۰ - تسویلات نفس (زیبانمایى کارهاى زشت و ناروا)، خطرى در کمین افراد و جوامع (و کذلک سوّلت لى نفسى )

۱۱ - خوب و زیبانمایى کارهاى ناروا، از جمله ویژگى هاى نفس انسان (و کذلک سوّلت لى نفسى )

۱۲ - لزوم هشیارى انسان در برابر تسویلات نفس خویش (و کذلک سوّلت لى نفسى )

موضوعات مرتبط

• اقرار: اقرار به تزیین عمل ناپسند ۷
• انبیا: دستیابى به علم انبیا ۳
• بنى اسرائیل: تاریخ بنى اسرائیل ۴، ۶، ۷، ۸; عوامل گمراهى بنى اسرائیل ۶; عوامل گوساله پرستى بنى اسرائیل ۸
• جامعه: آسیب شناسى اجتماعى ۹، ۱۰; عوامل انحطاط جامعه ۱۰
• خدا: بى اعتنایى به تعالیم خدا ۵
• دین: زمینه سوءاستفاده از دین ۹; سوءاستفاده از دین ۴
• سامرى: آثار ارتداد سامرى ۶; آثار هواپرستى سامرى ۸; ابزار اضلال سامرى ۴; ادعاهاى سامرى ۱; اضلال سامرى ۵، ۷، ۸; اقرار سامرى ۴، ۷; روش تبلیغ سامرى ۴; سوءاستفاده سامرى ۴; علم سامرى ۱، ۲; فضایل سامرى ۲; قصه سامرى ۳، ۴، ۵، ۶، ۷; مجسمه سازى سامرى ۵; منشأ علم سامرى ۳
• عمل: آثار تزیین عمل ناپسند ۱۰; تزیین عمل ناپسند ۱۱
• مردم: زمینه اضلال مردم ۹
• هوی وهوس: آثار هوی وهوس ۹; اهمیت هوشیارى در برابر هوی وهوس ۱۲; نقش هوی وهوس ۱۱