البقرة ١٧٥: تفاوت میان نسخه‌ها
(افزودن سال نزول) |
(QRobot edit) |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
<tabber> | <tabber> | ||
المیزان= | المیزان= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:المیزان جلد۱_بخش۵۴#link629 | آيات ۱۷۲ - ۱۷۶ بقره]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۱_بخش۵۴#link629 | آيات ۱۷۲ - ۱۷۶ بقره]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۱_بخش۵۴#link631 | دلالت آيه شريفه بر تجسم اعمال]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۱_بخش۵۴#link631 | دلالت آيه شريفه بر تجسم اعمال]] | ||
*[[تفسیر:المیزان جلد۱_بخش۵۴#link632 | بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته )]] | *[[تفسیر:المیزان جلد۱_بخش۵۴#link632 | بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته )]] | ||
}} | |||
|-|نمونه= | |-|نمونه= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link647 | آيه ۱۷۴-۱۷۶]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link647 | آيه ۱۷۴-۱۷۶]] | ||
*[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link648 | آيه و ترجمه]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link648 | آيه و ترجمه]] | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۹: | ||
*[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link650 | تفسير:]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link650 | تفسير:]] | ||
*[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link651 | باز هم نكوهش از كتمان حق]] | *[[تفسیر:نمونه جلد۱_بخش۸۷#link651 | باز هم نكوهش از كتمان حق]] | ||
}} | |||
|-| تفسیر نور= | |||
===تفسیر نور (محسن قرائتی)=== | |||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
«175» أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ | |||
آنها (كتمان كنندگان حقّ) كسانى هستند كه گمراهى را به بهاى از دست دادن هدايت و عذاب را به جاى آمرزش خريدند. پس به راستى چقدر در برابر عذاب خداوند تحمّل دارند؟ | |||
===نکته ها=== | |||
براى گناه كتمان، هشت تهديد پى در پى آمده است؛ پنج تهديد در آيه قبل، دو تهديد در اين آيه و يك تهديد در آيه بعد. شايد در مورد هيچ گناه ديگر اين همه تهديد پشت سر هم نيامده باشد. | |||
انگيزه‌هاى كتمان حقيقت، زياد است. از آن جمله مى‌توان به غرور، تعصّب نابجاى دينى، حفظ موقعيّت، ضعف نفس، عدم شهامت، تنگ نظرى، سفارش بيگانگان، حفظ مقام و مال اشاره كرد. | |||
توبه‌ى گناه كتمان، تنها استغفار و گريه نيست، بلكه علاوه بر آن، بيان حقايق است. البتّه در مواردى كتمان لازم است مانند آنكه جان كسى در خطر است و يا فساد و خطرى مطرح است. مانند كتمان گناهان خود يا مردم. | |||
===پیام ها=== | |||
1- كتمان حقايق، از گناهان ويژه‌ى دانشمندان است. «أُولئِكَ الَّذِينَ» | |||
2- در بيان كتب آسمانى، هدايت و مغفرت الهى است و در كتمان آنها ضلالت و عذاب. «اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ» | |||
3- دين فروشى و كتمان حقيقت، سخت‌ترين كيفرها را بدنبال دارد. جمله‌ى «فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ» در قرآن تنها در مورد اين گروه بكار رفته است. | |||
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 267 | |||
}} | |||
|-| | |||
اثنی عشری= | |||
===تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ (175) | |||
أُولئِكَ الَّذِينَ: آن جماعت كسانيند كه از روى جهالت و سفاهت، اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى: بدل كردند كفر را كه محض ضلالت است به ايمان كه عين هدايت است. اين معامله دنيا باشد. وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ: و عذاب ابدى را به آمرزش ربّانى، و اين سوداى آخرت آنها مى‌باشد. فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ: پس چه چيز صابر گردانيد ايشان را بر آتش، يعنى موجبات آن. چنانچه على بن ابراهيم قمى از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده فرمود: چه دليرند ايشان بر عملى كه موجب آتش جهنم مى‌باشد. «1» | |||
}} | |||
|-| | |||
روان جاوید= | |||
===تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ (175) | |||
ترجمه | |||
آنگروه آنانند كه خريدند گمراهى را بهدايت و عذاب را به مغفرت پس | |||
---- | |||
جلد 1 صفحه 215 | |||
چه چيز شكيبا نمود آنها را بر آتش. | |||
تفسير | |||
ضلالت را گرفتند بعوض هدايت در دنيا و عذاب را اختيار نمودند به جاى مغفرت در آخرت براى كتمان از حق باغراض دنيويه پس چه چيز جرى نمود آنها را بر عملى كه موجب عذاب آتش شد براى ايشان و در كافى و عياشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه چه چيز شكيبا نمود آنها را بر فعل چيزى كه ميدانند آنچيز مى‌كشاند آنها را بسوى آتش و معلوم است كه مراد انشاء تعجب است نه استفهام و شايد اشاره باشد بانكه چون طينت آنها سجينى بوده باصل خودشان رجوع نمودند و سازگار شدند. | |||
}} | |||
|-| | |||
اطیب البیان= | |||
===اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
أُولئِكَ الَّذِينَ اشتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالهُدي وَ العَذاب‌َ بِالمَغفِرَةِ فَما أَصبَرَهُم عَلَي النّارِ (175) | |||
(اينان كساني هستند که گمراهي را بهدايت و عذاب را بآمرزش خريدند، پس چه چيز اينان را بر آتش صبر داد) «اولئك» اشاره به الَّذِينَ يَكتُمُون‌َ در آيه قبل است و الَّذِينَ اشتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالهُدي بيان چكيده عمل اينهاست که همه اسباب هدايتي که براي آنان جمع بود (از درك زمان رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و تشرف بحضور او و مشاهده معجزات و استماع آيات الهي و ديدن صفات و اخلاق و اعمال او و موافقت و مطابقت آنها با آنچه در كتب انبياء سلف ديده بودند و غير اينها) رها نموده و خود را بضلالت و گمراهي افكندند و براي رياست چند روزه دنيا و حب مال و جاه دين خود را بدنيا فروختند و معني اشتراء در ذيل تفسير آيه 15 از همين سوره گذشت«2» وَ العَذاب‌َ بِالمَغفِرَةِ معني اينکه جمله نيز اينست که اسباب مغفرت و آمرزش که براي آنها آماده و در دسترس آنها بود ترك كرده و عذاب را بواسطه كفر و اعمال ناشايسته براي خود خريدند چه اگر اينان ايمان ميآوردند طبق حديث نبوي « | |||
الاسلام يجب‌ّ ما قبله | |||
» گناهان آنان آمرزيده و مشمول رحمت حق ميگشتند ولي نه تنها ايمان نياوردند تا از گناهان گذشته نجات يابند بلكه بواسطه عناد و | |||
---- | |||
1- سوره ص آيه 22 | |||
[.....] | |||
2- مجلد اول ص 405 | |||
جلد 2 - صفحه 306 | |||
دشمني بار خود را سنگين‌تر و عذاب خود را بيشتر نمودند. | |||
فَما أَصبَرَهُم عَلَي النّارِ در برهان از كافي و تفسير عياشي از حضرت صادق در تفسير اينکه جملات روايت كرده که فرمود « | |||
ما اصبرهم علي فعل ما يعلمون انه يصيرهم الي النار | |||
» و در مجمع از علي بن ابراهيم از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده که فرمود « | |||
ما اجرءهم علي النار | |||
» و نيز از آن حضرت روايت كرده که فرمود « | |||
ما اعملهم باعمال اهل النار | |||
» و مفاد همه اينکه تفاسير يكي است و آن تعجب از اينکه است که چگونه اينان بخود جرأت ميدهند و بر خود هموار ميكنند که اعمالي را مرتكب شوند که قطعا آنان را بآتش خواهد كشانيد، بنا بر اينکه كلمه ما در اصبرهم تعجبيه است نه استفهاميه چنان که از إبن عباس نقل شده و چون تعجب در حق خداوند روا نيست معني اينست که افعال اينان جاي تعجب است چنانچه اينکه تعبير در فارسي ميشود ميگويند كار فلاني جاي تعجب است، و مراد از نار اسباب نار است يعني معاصي که سبب دخول در آتش ميشود. | |||
}} | |||
|-| | |||
برگزیده تفسیر نمونه= | |||
===برگزیده تفسیر نمونه=== | |||
{{نمایش فشرده تفسیر| | |||
(آیه 175)- این آیه وضع این گروه را مشخص‌تر می‌سازد و نتیجه کارشان را در این معامله زیانبار چنین باز گو می‌کند: «اینها کسانی هستند که گمراهی را با هدایت و عذاب را با آمرزش مبادله کرده‌اند» (أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ). | |||
و به این ترتیب از دو سو گرفتار زیان خسران شده‌اند. | |||
لذا در پایان آیه اضافه می‌کند، راستی عجیب است که «چقدر در برابر آتش | |||
ج1، ص154 | |||
خشم و غضب خدا جسور و خونسردند»؟! (فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَی النَّارِ). | |||
}} | |||
|-|تسنیم= | |-|تسنیم= | ||
{{ نمایش فشرده تفسیر| | |||
*[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | *[[تفسیر:تسنیم | تفسیر آیات]] | ||
}} | |||
|-|</tabber> | |-|</tabber> | ||
نسخهٔ ۲۳ مرداد ۱۳۹۶، ساعت ۰۰:۴۵
ترجمه
| البقرة ١٧٤ | آیه ١٧٥ | البقرة ١٧٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَآ أَصْبَرَهُمْ عَلَی النَّارِ؟!»: شگفتا، بر آتش چه شکیبایند؟!
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«175» أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ
آنها (كتمان كنندگان حقّ) كسانى هستند كه گمراهى را به بهاى از دست دادن هدايت و عذاب را به جاى آمرزش خريدند. پس به راستى چقدر در برابر عذاب خداوند تحمّل دارند؟
نکته ها
براى گناه كتمان، هشت تهديد پى در پى آمده است؛ پنج تهديد در آيه قبل، دو تهديد در اين آيه و يك تهديد در آيه بعد. شايد در مورد هيچ گناه ديگر اين همه تهديد پشت سر هم نيامده باشد.
انگيزه‌هاى كتمان حقيقت، زياد است. از آن جمله مى‌توان به غرور، تعصّب نابجاى دينى، حفظ موقعيّت، ضعف نفس، عدم شهامت، تنگ نظرى، سفارش بيگانگان، حفظ مقام و مال اشاره كرد.
توبه‌ى گناه كتمان، تنها استغفار و گريه نيست، بلكه علاوه بر آن، بيان حقايق است. البتّه در مواردى كتمان لازم است مانند آنكه جان كسى در خطر است و يا فساد و خطرى مطرح است. مانند كتمان گناهان خود يا مردم.
پیام ها
1- كتمان حقايق، از گناهان ويژه‌ى دانشمندان است. «أُولئِكَ الَّذِينَ»
2- در بيان كتب آسمانى، هدايت و مغفرت الهى است و در كتمان آنها ضلالت و عذاب. «اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ»
3- دين فروشى و كتمان حقيقت، سخت‌ترين كيفرها را بدنبال دارد. جمله‌ى «فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ» در قرآن تنها در مورد اين گروه بكار رفته است.
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 267
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ (175)
أُولئِكَ الَّذِينَ: آن جماعت كسانيند كه از روى جهالت و سفاهت، اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى: بدل كردند كفر را كه محض ضلالت است به ايمان كه عين هدايت است. اين معامله دنيا باشد. وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ: و عذاب ابدى را به آمرزش ربّانى، و اين سوداى آخرت آنها مى‌باشد. فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ: پس چه چيز صابر گردانيد ايشان را بر آتش، يعنى موجبات آن. چنانچه على بن ابراهيم قمى از حضرت صادق عليه السّلام روايت نموده فرمود: چه دليرند ايشان بر عملى كه موجب آتش جهنم مى‌باشد. «1»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
أُولئِكَ الَّذِينَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدى وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَى النَّارِ (175)
ترجمه
آنگروه آنانند كه خريدند گمراهى را بهدايت و عذاب را به مغفرت پس
جلد 1 صفحه 215
چه چيز شكيبا نمود آنها را بر آتش.
تفسير
ضلالت را گرفتند بعوض هدايت در دنيا و عذاب را اختيار نمودند به جاى مغفرت در آخرت براى كتمان از حق باغراض دنيويه پس چه چيز جرى نمود آنها را بر عملى كه موجب عذاب آتش شد براى ايشان و در كافى و عياشى از حضرت صادق (ع) نقل نموده كه چه چيز شكيبا نمود آنها را بر فعل چيزى كه ميدانند آنچيز مى‌كشاند آنها را بسوى آتش و معلوم است كه مراد انشاء تعجب است نه استفهام و شايد اشاره باشد بانكه چون طينت آنها سجينى بوده باصل خودشان رجوع نمودند و سازگار شدند.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
أُولئِكَ الَّذِينَ اشتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالهُدي وَ العَذاب‌َ بِالمَغفِرَةِ فَما أَصبَرَهُم عَلَي النّارِ (175)
(اينان كساني هستند که گمراهي را بهدايت و عذاب را بآمرزش خريدند، پس چه چيز اينان را بر آتش صبر داد) «اولئك» اشاره به الَّذِينَ يَكتُمُون‌َ در آيه قبل است و الَّذِينَ اشتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالهُدي بيان چكيده عمل اينهاست که همه اسباب هدايتي که براي آنان جمع بود (از درك زمان رسول خدا صلّي اللّه عليه و آله و سلّم و تشرف بحضور او و مشاهده معجزات و استماع آيات الهي و ديدن صفات و اخلاق و اعمال او و موافقت و مطابقت آنها با آنچه در كتب انبياء سلف ديده بودند و غير اينها) رها نموده و خود را بضلالت و گمراهي افكندند و براي رياست چند روزه دنيا و حب مال و جاه دين خود را بدنيا فروختند و معني اشتراء در ذيل تفسير آيه 15 از همين سوره گذشت«2» وَ العَذاب‌َ بِالمَغفِرَةِ معني اينکه جمله نيز اينست که اسباب مغفرت و آمرزش که براي آنها آماده و در دسترس آنها بود ترك كرده و عذاب را بواسطه كفر و اعمال ناشايسته براي خود خريدند چه اگر اينان ايمان ميآوردند طبق حديث نبوي «
الاسلام يجب‌ّ ما قبله
» گناهان آنان آمرزيده و مشمول رحمت حق ميگشتند ولي نه تنها ايمان نياوردند تا از گناهان گذشته نجات يابند بلكه بواسطه عناد و
1- سوره ص آيه 22
[.....]
2- مجلد اول ص 405
جلد 2 - صفحه 306
دشمني بار خود را سنگين‌تر و عذاب خود را بيشتر نمودند.
فَما أَصبَرَهُم عَلَي النّارِ در برهان از كافي و تفسير عياشي از حضرت صادق در تفسير اينکه جملات روايت كرده که فرمود «
ما اصبرهم علي فعل ما يعلمون انه يصيرهم الي النار
» و در مجمع از علي بن ابراهيم از حضرت صادق عليه السّلام روايت كرده که فرمود «
ما اجرءهم علي النار
» و نيز از آن حضرت روايت كرده که فرمود «
ما اعملهم باعمال اهل النار
» و مفاد همه اينکه تفاسير يكي است و آن تعجب از اينکه است که چگونه اينان بخود جرأت ميدهند و بر خود هموار ميكنند که اعمالي را مرتكب شوند که قطعا آنان را بآتش خواهد كشانيد، بنا بر اينکه كلمه ما در اصبرهم تعجبيه است نه استفهاميه چنان که از إبن عباس نقل شده و چون تعجب در حق خداوند روا نيست معني اينست که افعال اينان جاي تعجب است چنانچه اينکه تعبير در فارسي ميشود ميگويند كار فلاني جاي تعجب است، و مراد از نار اسباب نار است يعني معاصي که سبب دخول در آتش ميشود.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 175)- این آیه وضع این گروه را مشخص‌تر می‌سازد و نتیجه کارشان را در این معامله زیانبار چنین باز گو می‌کند: «اینها کسانی هستند که گمراهی را با هدایت و عذاب را با آمرزش مبادله کرده‌اند» (أُولئِکَ الَّذِینَ اشْتَرَوُا الضَّلالَةَ بِالْهُدی وَ الْعَذابَ بِالْمَغْفِرَةِ).
و به این ترتیب از دو سو گرفتار زیان خسران شده‌اند.
لذا در پایان آیه اضافه می‌کند، راستی عجیب است که «چقدر در برابر آتش
ج1، ص154
خشم و غضب خدا جسور و خونسردند»؟! (فَما أَصْبَرَهُمْ عَلَی النَّارِ).
نکات آیه
۱ - دین فروشان و کتمان کنندگان احکام و معارف کتابهاى آسمانى، ضلالت پیشه و به دور از هدایتند. (أولئک الذین اشتروا الضللة بالهدى)
۲ - دین فروشان و کتمان کنندگان حقایق کتابهاى آسمانى، از مغفرت الهى محروم و به آتش دوزخ گرفتار خواهند شد. (أولئک الذین اشتروا ... العذاب بالمغفرة)
۳ - آتش دوزخ طاقت فرسا و غیر قابل تحمل است. (فما أصبر هم على النار)
۴ - پندار تحمل آتش دوزخ و بى باک بودن در برابر آن، امرى شگفت و نامعقول است. (فما أصبر هم على النار)
۵ - عالمان اهل کتاب با کتمان حقایق کتابهاى آسمانى، گمراه شدند و عذاب الهى را براى خویش کسب کردند. (أولئک الذین اشتروا الضللة بالهدى و العذاب بالمغفرة)
۶ - عالمان بى تعهد و وظیفه نشناس، از مغفرت الهى محروم و به آتش دوزخ گرفتار خواهند شد. (أولئک الذین اشتروا ... العذاب بالمغفرة فما أصبر هم على النار)
۷ - کتابهاى آسمانى و احکام نازل شده از ناحیه خدا، هدایت آفرین و زمینه ساز جلب مغفرت الهى اند. (إن الذین یکتمون ... أولئک الذین اشتروا الضللة بالهدى و العذاب بالمغفرة)
۸ - بیان حقایق کتابهاى آسمانى، موجب دستیابى به هدایت و مغفرت الهى است. (إن الذین یکتمون ... أولئک الذین اشتروا الضللة بالهدى و العذاب بالمغفرة) برداشت فوق از مفهوم آیه به دست مى آید.
۹ - ضلالت پیشگان و گنهکاران به عذاب طاقت فرساى قیامت گرفتار خواهند شد. (أولئک الذین اشتروا الضللة بالهدى ... فما أصبر هم على النار)
روایات و احادیث
۱۰ - «عن ابى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عز و جل «فما اصبر هم على النار» فقال ما اصبرهم على فعل ما یعلمون أنه یصیّر هم إلى النار;[۱] از امام صادق(ع) در تفسیر سخن خداوند عز و جل که فرموده: « فما أصبر هم على النار» روایت شده است: چه چیز آنان را شکیبا نموده بر انجام عملى که مى دانند آنها را به سوى آتش مى کشاند».
۱۱ - از امام صادق (ع) درباره « فما أصبر هم على النار» روایت شده که فرمود: «ان معناه ما اجرأهم على النار ...;[۲] چه چیز آنها را بر آتش جرأت داده است». (چه چیز به آنان جرأت داده تا اعمالى انجام دهند که موجب ورود به آتش شود.)
موضوعات مرتبط
- آمرزش: عوامل آمرزش ۸; محرومان از آمرزش ۲، ۶
- امور: امور شگفت آور ۴
- جهنم: آتش جهنم ۳، ۴، ۶; ویژگیهاى جهنم ۳، ۴
- جهنمیان: ۲، ۶، ۹
- حق: آثار کتمان حق ۵; کیفر کتمان کنندگان حق ۲; محرومیت کتمان کنندگان حق ۲
- خدا: آمرزش خدا ۲، ۸; زمینه آمرزش خدا ۷; عذابهاى خدا ۵
- دین: نقش دین ۷; هدایتگرى دین ۷
- دین فروشان: دین فروشان در جهنم ۲; کیفر دین فروشان ۲; گمراهى دین فروشان ۱; محرومیت دین فروشان ۱، ۲
- صبر: مراد از صبر بر آتش ۱۰، ۱۱
- عذاب: اهل عذاب ۵، ۶، ۹; مراتب عذاب ۹; موجبات عذاب ۵، ۶، ۹، ۱۰، ۱۱
- عقیده: عقیده باطل ۴
- علما: عذاب علماى بى عمل ۶; علماى بى عمل در جهنم ۶; محرومیت علماى بى عمل ۶
- علماى اهل کتاب: عذاب علماى اهل کتاب ۵; گمراهى علماى اهل کتاب ۵
- کتب آسمانى: آثار کتمان کتب آسمانى ۵; بیان حقایق کتب آسمانى ۸; کتمان کنندگان کتب آسمانى ۲; گمراهى کتمان کنندگان کتب آسمانى ۱; نقش کتب آسمانى ۷; هدایتگرى کتب آسمانى ۷
- گمراهان: ۱، ۵ عذاب اخروى گمراهان ۹
- گمراهى: عوامل گمراهى ۵
- گناهکاران: عذاب اخروى گناهکاران ۹
- هدایت: عوامل هدایت ۸; محرومان از هدایت ۱
