کَلاَلَة
«کَلالَة» از مادّه «کُلّ» در اصل معناى مصدرى دارد و به معناى «کَلال» یعنى از بین رفتن قوت و توانایى است. ولى بعداً به خواهران و برادرانى که از شخص متوفى ارث مى برند گفته شده است. شاید تناسب آن این باشد که برادران و خواهران جزء طبقه دوم ارث هستند، و تنها با نبودن پدر و مادر و فرزند، ارث مى برند، و چنین کسى که پدر و مادر و فرزندى ندارد، مسلماً در رنج است و قدرت و توانایى خویش را از دست داده، لذا به آنها «کَلالَة» گفته مى شود.
«راغب» در کتاب «مفردات» مى گوید: «کَلالَة» به ورّاث ـ غیر از پدر و فرزند ـ گفته مى شود. و «ابن عباس» گفته: به جز فرزند به سایر ورّاث «کَلالَة» مى گویند.
ریشه کلمه
- کلل (۳۷۷ بار)
قاموس قرآن
[نساء:12]. در مجمع فرموده: كَلالَة در اصل به معنى احاطه است تاج را از آن اكليل گويند كه سر را احاطه مىكند و از آن است كل كه عدد را احاطه مىكند، پس كلاله آن است كه نسبت اصلى را احاطه كرده زيرا نسب اصلى پدر و مادر و فرزندان است و در ذيل آيه 176 سوره فوق فرموده: كلالة نامى است براى برادران و خواهران و از امامان ما عليهم السلام نقل شده، پدران و فرزندان را لصيق ميت گوئيم كه به شخص متوفى ملاصق اند، خواهران و برادران را كلاله گويند كه در اطراف ميت قرار دارند و او را احاطه كردهاند. ايضاً در ذيل آيه فوق فرموده: از ائمه ما عليه السلام نقل شده كه كلالة برادران و خواهرانند در اين آيه مراد آنهائى هستند كه برادر و خواهر مادرى اند و مراد از آن در آخر سوره آنهائى اند كه پدر و مادرى و يا پدرى باشند. «كَلالَة» در آيه مصدر و در موضع حال و «كان» تامه است و بعيد نيست كه كلالة تميز باشد معنى آيه چنين مىشود: اگر مردى كلاله دار ارث برده شود يا زنى همانطور، و براى آن مرد يا زن برادرى يا خواهرى است (مادرى) براى هر يك از آنها يك ششم مال است و اگر بيشتر از يك نفر شدند آنها در ثلت مال بالسويه شريكند. اين آيه چنانكه گفته شد درباره خواهران و برادران مادرى ميت است. و آيه زير درباره پدر و مادريها و پدريهاست. * [نساء:176]. يعنى: از تو فتوى مىخواهند بگو خدا در كلاله به شما فتوى مىدهد: اگر مردى بميرد كه فرزند (و پدر و مادر) ندارد و او را خواهرى است (پدر و مادرى يا فقط پدرى كه حكم مادرى در آيه اول گذشت) نصف مال براى آن خواهر است و اگر همان خواهر بميرد و فرزند (و پدر و مادر) نداشته باشد همه مال براى برادر اوست، و اگر دو تا خواهر باشند دو ثلث مال براى آنهاست و اگر برادران و خواهران بودند هر مرد حصهاش برابر دو زن است. *** بنابر آنچه گفته شد كلاله وصف وارث است كه محيط بر ميت اند ولى در لغت وصف ميت آمده در قاموس گفته: «اَلْكَلالَةُ مَنْ لاوَلَدَ لَهُ وَ لاوالِدَ» در مفردات نقل كرده از رسول خدا «صلى اللَّه عليه و آله» از كلالة پرسيدند فرمود: كسى است كه مرده و فرزند و پدر و مادر ندارد، «مَنْ ماتَ وَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لا والِدٌ» و هر دو قول صحيح است و كلاله مصدرى است جامع به وارث و موروث.
