تفسیر:المیزان جلد۱۹ بخش۴۷: تفاوت میان نسخه‌ها

__TOC__

<span id='link414'><span>

==آيات ۲۳ - ۳۰، سور، ملك ==

وَ يَقُولُونَ مَتى هَذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صدِقِينَ(۲۵)

ترجمه آيات  

بگو او همان كسى است كه شما را هستى داد و برايتان گوش و چشم و دل قرار داد ولى شكر شما اندك است (۲۳).

بيان آيات  

اين آيات نشانه هاى ديگرى از ربوبيت خداى تعالى را به مشركين تذكر مى دهد تا به وسيله آن به وحدانيت خدا در خلقت و تدبير رهنمونشان شود، و در آن مطالب را توام با تخويف وتهديد بيان مى كند، همچنان كه گفتيم همه سوره اينطور است ، چيزى كه هست بايد اين را در نظر بگيريم كه خداى تعالى بعد از آنكه در جمله «'''بل لجوا فى عتو و نفور'''» به لجاجت و عناد آنان درباره حق اشاره كرد، سياق را از خطاب به آنان برگردانيد، و روى سخن از ايشان برتافته خطاب را متوجه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) كرد، و فرمود: حالا تو با آنان سخن بگو، و بگوششان بخوان ، و آيات و نشانه هاى ربوبيت من در خلقت و تدبير را كه همه بر يگانگى من در ربوبيت دلالت دارند به يادشان بياور، و از عذاب من انذارشان كن «'''قل هو الذى ...'''»، «'''قل هو الذى ذراكم ...'''»، «'''قل انما العلم ...'''»، «'''قل ارايتم ان اهلكنى اللّه ...'''»، «'''قل هو الرحمن ...'''»، «'''قل ارايتم ان اصبح ماوكم غورا...'''» كه در همه اين آيات مى فرمايد: تو بگو چنين و چنان .

<span id='link415'><span>

==مقصود از انشاء بشر (هو الذى انشاءكم ....) ==

«'''قليلا ما تشكرون '''» - يعنى كم شكر مى گزاريد، شكرى كه شايسته اين نعمت و يا همه نعمت هاى عظماى الهى باشد، بنابر اين كلمه «'''ما'''» زايده و كلمه «'''قليلا'''» مفعول مطلق است ، و تقدير كلام «'''تشكرون شكراكم '''» مى باشد.

و بعضى از مفسرين كلمه «'''ما'''» را مصدريه گرفته اند، كه بنابر اين ، معناى جمله «'''قليلا شكركم '''» مى شود.

مصدر «'''ذرء'''» كه فعل «'''ذراكم '''» از آن مشتق است ، به معناى خلقت است ، و منظور از خلق كردن ايشان در زمين اين است كه خلقتشان وابسته به زمين است ، و كمال آنان جز به اعمالى وابسته به ماده زمينى تمام نمى شود، آرى خداى تعالى مواد زمينى را در دل بشر زينت داده ، به طورى كه دلها به سوى آن مجذوب شود، و به اين وسيله افراد صالح از طالح ممتاز گردند، همچنان كه فرمود: «'''انا جعلنا ما على الارض زينه لها لنبلوهم ايهم احسن عملا و انا لجاعلون ما عليها صعيدا جرزا'''».

و جمله «'''و اليه تحشرون '''» اشاره است به مساءله بعث و جزا و قيامت و وعده اى است قطعى .

وَ يَقُولُونَ مَتى هَذَا الْوَعْدُ إِن كُنتُمْ صدِقِينَ

منظور از اين وعده همان قيامت موعود است . در اين جمله سخن كفار و منكرين معاد را حكايت مى كند كه در آمدن آن عجله كردند، البته استعجالشاءن به منظور استهزا بوده .

اين جمله ، جواب از استعجال ايشان است كه مى گفتند «'''پس اين وعده كى مى رسد...'''»،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۶۱۰ </center>

<span id='link417'><span>

==خطاب ملائكه به اهل دوزخ : اين همان وعده اى است كه به شما مى دادند! ==

كلمه «'''زلفه '''» به معناى «'''قرب - نزديكى '''» است . و مراد از آن «'''قريب - نزديك '''» است ، و ممكن هم هست از باب «'''زيد عدل باشد'''»، و ضمير در جمله «'''راوه '''» به وعد، و به قول بعضى به عذاب برمى گردد. و معناى آيه اين است كه : وقتى آن وعده و يا عذاب را نزديك ببينند آن وقت روى كسانى كه كفر ورزيدند ترش مى شود، و در سيمايشان اثر خسران و نوميدى هويدا مى گردد.

«'''و قيل هذا الذى كنتم به تدعون '''» - بعضى از علماى لغت گفته اند: «'''تدعون '''» بدون تشديد دال و تدعون با تشديد، هر دو به يك معنا است ، مثل دو كلمه «'''تدخرون '''» بى تشديد و «'''تدخرون '''» با تشديد. و معناى جمله اين است كه به ايشان گفته مى شود: عذاب كه مى بينيد همان وعده اى است كه به شما دادند، و شما همواره مى پرسيديد پس آن قيامت و عذاب چه وقت است ، و با گفتن متى «'''هذا الوعد'''» در آمدنش عجله مى كرديد، و از ظاهر سياق برمى آيد كه گوينده اين كلام ملائكه اند،

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۶۱۱ </center>

كه به امر خدا به اهل دوزخ خطاب مى كنند. بعضى از مفسرين گفته اند گوينده آن خود كفارند كه به يكديگر مى گويند.

حرف «'''ان '''» شرطيه است ، كه شرط و جزا مى خواهد، شرط آن جمله «'''اهلكنى اللّه '''» و جزايش جمله «'''فمن يجير الكافرين ...'''» است ، مى فرمايد به ايشان بگو: به من خبر دهيد ببينم اگر خدا مرا و مؤ منين را كه با منند هلاك كند، و يا به ما رحم نموده ، هلاكمان نكند، چه كسى كافران را - كه همين شماييد و به خدا كفر مى ورزيد، و مستحق عذاب دردناك اوييد، - از عذاب دردناك او پناه مى دهد؟ و در اين جمله به طور قاطع كفار راتهديد مى كند به اينكه هلاك شدن ما و هلاك نشدنمان هيچ سودى به حال شما ندارد، و عذابى را كه به طور قطع و به خاطر كفرتان به شما خواهد رسيد از شما برطرف نمى سازد.

بعضى از مفسرين گفته اند: كفار مكّه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) و مؤ منين را به مردن نفرين مى كردند، لذا خداى تعالى ماءمورش ‍ كرد به ايشان بگويد: چه خدا ما را هلاك كند و چه باقى بدارد، به هر حال سرنوشت ما به دست اوست ، و ما از زحمت او اميد خير داريم ، و اما شما چه مى كنيد، چه كسى را داريد كه از عذاب اليم خدا كه به خاطر كفرتان به خدا مستحق آن شده ايد، پناهتان دهد؟

ضمير به خدايى برمى گردد كه رسول اللّه ماءمور شده بشر را به توحيد او دعوت كند، و كفار همان خدا را مى خوانند تا او را هلاك سازد. و معناى آيه اين است كه بگو آن خدايى كه من شما را به توحيد او مى خوانم ، و شما او را به نفرين من و عليه مؤ منين مى خوانيد، همان رحمانى است كه نعمتش هر چيزى را فرا گرفته ، و ما به او ايمان آورده بر او توكل كرده ايم ، بدون به چيزى غير او متمايل شويم ، و يا اعتماد كنيم ، پس اى مردم كافر! به زودى خواهيد فهميد چه كسى در ضلالت آشكار است ؟ ما و يا شما؟

در كشاف گفته : اگر بپرسى چرا مفعول فعل «'''امنا'''» را كه ضمير در «'''به '''» باشد، بعد از فعل آورد، و مفعول فعل «'''توكلنا'''» را كه ضمير در «'''عليه '''» باشد جلوتر از فعل آورد، و خلاصه چرا نفرمود: «'''امنا به و توكلنا عليه '''»؟ در پاسخ مى گويم :

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۶۱۲ </center>

علتش اين بود كه كلمه «'''آمنا'''» در مقام تعربض به كافران بود، كه ذكرشان به ميان آمده بود، پس گويا فرموده : «'''ايمان آورديم به رحمان ، و مثل شما به او كفر نورزيديم '''»، آنگاه فرمود: و بر خصوص ‍ او توكل كرديم - چون مقدم شدن كلمه (بر او) انحصار را مى رساند - و توكل نكرديم برآنچه شما بر آن توكل نموديد، شما بر رجال و اموالتان توكل كرديد، و ما بر خداى رحمان و بس .

كلمه «'''غور'''» به معناى فرو رفتن آب در زمين است ، و منظور از اين مصدر اسم فاعل - غائر - است ، و كلمه «'''معين '''» به معناى آب جارى در روى زمين است . و معناى آيه اين است كه : مرا خبر دهيد اگر آب شما به زمين فرو رود، و روى زمين آبى نماند، چه كسى كه در روى زمين برايتان آب جارى سازد؟

در اين باره رواياتى است كه آيه شريفه را بر ولايت على (عليه السلام ) و دشمنى آن جناب تطبيق مى كند، كه البته منظور از آنها تفسير نيست بلكه تطبيق كلى بر مصداق است .

==آيات ۱ - ۳۳، سوره قلم ==

سوره قلم مكى است و پنجاه و دو آيه دارد

ن وَ الْقَلَمِ وَ مَا يَسطرُونَ(۱)

فَستُبْصِرُ وَ يُبْصِرُونَ(۵)

أَن كانَ ذَا مَالٍ وَ بَنِينَ(۱۴)

وَ لا يَستَثْنُونَ(۱۸)

فَأَصبَحَت كالصرِيمِ(۲۰)

فَتَنَادَوْا مُصبِحِينَ(۲۱)

أَنِ اغْدُوا عَلى حَرْثِكمْ إِن كُنتُمْ صرِمِينَ(۲۲)

فَانطلَقُوا وَ هُمْ يَتَخَفَتُونَ(۲۳)

وَ غَدَوْا عَلى حَرْدٍ قَدِرِينَ(۲۵)

بَلْ نحْنُ محْرُومُونَ(۲۷)

فَأَقْبَلَ بَعْضهُمْ عَلى بَعْضٍ يَتَلَوَمُونَ(۳۰)

كَذَلِك الْعَذَاب وَ لَعَذَاب الاَخِرَةِ أَكْبرُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ(۳۳)

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۶۱۴ </center>

و نيز بعضى احتمال داده اند كه : منظور آن چيزى باشد كه در آن مى نويسند، و آن لوح محفوظ است .

بعضى ديگر احتمال داده اند : مراد از قلم و آنچه مى نويسند صاحبان قلم ، و نوشته هاى ايشان باشد. اما همه اين احتمالات واهى و بى اساس ‍ است .

مراد از نعمت در آيه : «'''و ما انت بنعمة ربك بمجنون '''»

اين جمله آن مطلبى است كه خداى تعالى براى اثباتش سوگند خورده ، و خطاب در آن به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) است ، و حرف «'''باء'''» در كلمه «'''بنعمه '''» باى سببيت و يا مصاحبت است . و معناى جمله اين است كه تو به خاطر نعمتى - و يا با نعمتى - كه خدا به تو ارزانى داشته مجنون نيستى .

بعضى از مفسرين گفته اند: مراد از نعمت ، فصاحت بيان ، عقل كامل ، سيرت مرضيه ، و برائت آن جناب از هر عيب و اتصافش به هر صفت پسنديده است ، چون ظهور اين صفات خود دليل قطعى است بر اينكه چنين كسى مجنون نيست ، ليكن بيان گذشته ما در حجيت قاطع تر است ، و آيه مورد بحث و آيات بعدش به طورى كه ملاحظه مى فرماييد در مقام تسليت دادن به رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) و دلخوش ساختن آن جناب است ، مى خواهد آن جناب را تاءييد كند، و در عين حال سخن كفار را تكذيب نمايد.

<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۹ صفحه ۶۱۸ </center>

[[رده:تفسیر المیزان]]