روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۳ ش ۸۲۸

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۳، كِتَابُ الْمَعِيشَة

روي صفوان بن يحيي عن عبد الرحمن بن الحجاج قال :

وَ سَأَلْتُهُ‏ عَنِ اَلصَّرْفِ وَ قُلْتُ لَهُ إِنَّ اَلرِّفْقَةَ رُبَّمَا عَجِلَتْ فَلَمْ نَقْدِرْ عَلَى اَلدِّمَشْقِيَّةِ وَ اَلْبَصْرِيَّةِ وَ إِنَّمَا يَجُوزُ بِنَيْسَابُورَ اَلدِّمَشْقِيَّةُ وَ اَلْبَصْرِيَّةُ فَقَالَ وَ مَا اَلرِّفْقَةُ فَقُلْتُ اَلْقَوْمُ يَتَرَافَقُونَ وَ يَجْتَمِعُونَ لِلْخُرُوجِ فَإِذَا عَجِلُوا فَرُبَّمَا لَمْ يَقْدِرُوا عَلَى اَلدِّمَشْقِيَّةِ وَ اَلْبَصْرِيَّةِ فَبِعْنَاهَا بِالْغِلَّةِ فَصَرَفُوا اَلْأَلْفَ وَ اَلْخَمْسِينَ مِنْهَا بِأَلْفٍ مِنَ اَلدِّمَشْقِيَّةِ فَقَالَ لاَ خَيْرَ فِيهَا أَ فَلاَ تَجْعَلُونَ فِيهَا ذَهَباً لِمَكَانِ زِيَادَتِهَا فَقُلْتُ لَهُ أَشْتَرِي اَلْأَلْفَ وَ دِينَاراً بِأَلْفَيْ دِرْهَمٍ قَالَ لاَ بَأْسَ‏ إِنَ‏ أَبِي ع‏ كَانَ أَجْرَأَ عَلَى‏ أَهْلِ اَلْمَدِينَةِ مِنَّا فَكَانَ يَفْعَلُ هَذَا فَيَقُولُونَ إِنَّمَا هُوَ اَلْفِرَارُ وَ لَوْ جَاءَ رَجُلٌ بِدِينَارٍ لَمْ يُعْطَ أَلْفَ دِرْهَمٍ وَ لَوْ جَاءَ بِأَلْفِ دِرْهَمٍ لَمْ يُعْطَ أَلْفَ دِينَارٍ وَ كَانَ ع يَقُولُ نِعْمَ اَلشَّيْ‏ءُ اَلْفِرَارُ مِنَ اَلْحَرَامِ إِلَى اَلْحَلاَلِ‏

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۴ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۳۹۲

عبد الرحمن بن حجّاج گويد: از امام صادق عليه السّلام راجع به داد و ستد پولهاى مسكوك متفاوت سؤال كردم و گفتم: بسا مى‏شود كه كاروان همسفران شتاب مى‏كنند و نمى‏توانم سكّه دمشقى يا بصرى تهيّه كنم و در نيشابور يا شاپور سكّه دمشقى يا بصرى رايج است نه سكّه اينجا، [فرمود: كاروان كدامست؟ عرض كردم: جماعت مردم كه گردهم آمده و قصد خروج دارند و چون در رفتن شتابزدگى مى‏كنند بسا كه مهلت تهيّه كردن سكّه‏هاى دمشقى و بصرى را نداشته‏اند] ناچار دينار خود را مغشوش مى‏فروشيم و آنان در عوض هزار و پنجاه (۱۰۵۰) دينار، هزار دينار دمشقى مى‏دهند، فرمود: در اين كار خيرى نيست، چرا به جاى اختلاف وزن شما طلائى اضافه نمى‏كنيد تا هر دو مساوى باشند؟ گويد: به آن حضرت عرض كردم دو هزار درهم مى‏دهم و هزار و يك دينار مى‏خرم؟. فرمود: اشكالى ندارد، راستى كه پدرم سلام اللَّه عليه از ما جراتش بر مردم مدينه بيشتر بود و اين كار را مى‏كرد، و اهل مدينه مى‏گفتند اين حيله است براى فرار از حرام، و اگر كسى يك دينار بياورد هزار درهم باو نخواهند داد و اگر هزار درهم بياورد هزار دينار به او نمى‏دهند، و پدرم عليه السّلام مى‏فرمود: بهترين كار فرار از حرام بسوى حلال است. شرح: «يعنى اينكه هزار و يك دينار را با دو هزار درهم مبادله كنى كه از ربا خلاص شوى اين حيله شرعى است زيرا كسى يك دينار را هزار درهم نمى‏خرد و همچنين كسى هزار دينار را بابت هزار درهم نمى‏دهد».