روایت:من لايحضره الفقيه جلد ۳ ش ۲۸

آدرس: من لا يحضره الفقيه، جلد ۳، أَبْوَابُ الْقَضَايَا وَ الْأَحْكَام-بَابُ آدَابِ الْقَضَاء

قال امير المومنين ع لشريح :

وَ يَا شُرَيْحُ‏ اُنْظُرْ إِلَى أَهْلِ اَلْمَعْكِ وَ اَلْمَطْلِ‏ وَ اَلاِضْطِهَادِ وَ مَنْ يَدْفَعُ حُقُوقَ اَلنَّاسِ مِنْ أَهْلِ اَلْمَقْدُرَةِ وَ اَلْيَسَارِ وَ مَنْ يُدْلِي بِأَمْوَالِ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ إِلَى اَلْحُكَّامِ فَخُذْ لِلنَّاسِ بِحُقُوقِهِمْ مِنْهُمْ وَ بِعِ اَلْعَقَارَ وَ اَلدِّيَارَ فَإِنِّي سَمِعْتُ‏ رَسُولَ اَللَّهِ ص‏ يَقُولُ مَطْلُ‏ اَلْمُسْلِمِ‏ اَلْمُوسِرِ ظُلْمٌ‏ لِلْمُسْلِمِ‏ وَ مَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ مَالٌ وَ لاَ عَقَارٌ وَ لاَ دَارٌ فَلاَ سَبِيلَ عَلَيْهِ وَ اِعْلَمْ أَنَّهُ لاَ يَحْمِلُ اَلنَّاسَ عَلَى اَلْحَقِّ إِلاَّ مَنْ وَزَعَهُمْ‏ عَنِ اَلْبَاطِلِ‏ ثُمَّ وَاسِ‏ بَيْنَ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ بِوَجْهِكَ وَ مَنْطِقِكَ وَ مَجْلِسِكَ حَتَّى لاَ يَطْمَعَ قَرِيبُكَ فِي حَيْفِكَ وَ لاَ يَيْأَسَ عَدُوُّكَ مِنْ عَدْلِكَ وَ رُدَّ اَلْيَمِينَ عَلَى اَلْمُدَّعِي مَعَ بَيِّنَةٍ فَإِنَّ ذَلِكَ أَجْلَى لِلْعَمَى وَ أَثْبَتُ فِي اَلْقَضَاءِ وَ اِعْلَمْ أَنَ‏ اَلْمُسْلِمِينَ‏ عُدُولٌ بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلاَّ مَجْلُوداً فِي حَدٍّ لَمْ يَتُبْ مِنْهُ أَوْ مَعْرُوفاً بِشَهَادَةِ اَلزُّورِ أَوْ ظَنِيناً وَ إِيَّاكَ وَ اَلضَّجَرَ وَ اَلتَّأَذِّيَ فِي مَجْلِسِ اَلْقَضَاءِ اَلَّذِي أَوْجَبَ اَللَّهُ تَعَالَى فِيهِ اَلْأَجْرَ وَ أَحْسَنَ فِيهِ اَلذُّخْرَ لِمَنْ قَضَى بِالْحَقِّ وَ اِجْعَلْ لِمَنِ اِدَّعَى شُهُوداً غُيَّباً أَمَداً بَيْنَهُمْ فَإِنْ أَحْضَرَهُمْ أَخَذْتَ لَهُ بِحَقِّهِ وَ إِنْ لَمْ يُحْضِرْهُمْ‏ أَوْجَبْتَ عَلَيْهِ اَلْقَضِيَّةَ وَ إِيَّاكَ أَنْ تُنَفِّذَ حُكْماً فِي قِصَاصٍ أَوْ حَدٍّ مِنْ حُدُودِ اَلنَّاسِ أَوْ حَقٍّ مِنْ حُقُوقِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ حَتَّى تَعْرِضَ ذَلِكَ عَلَيَّ وَ إِيَّاكَ أَنْ تَجْلِسَ فِي مَجْلِسِ اَلْقَضَاءِ حَتَّى تَطْعَمَ شَيْئاً إِنْ شَاءَ اَللَّهُ تَعَالَى‏

ترجمه

‏محمد جواد غفارى, من لا يحضره الفقيه - جلد ۴ - ترجمه على اكبر و محمد جواد غفارى و صدر بلاغى, ۱۵

و امير المؤمنين عليه السّلام به شريح فرمود: اى شريح بنگر كسانى كه با داشتن تمكّن در پرداخت بدهى تعلّل مى‏ورزند و وقت‏گذرانى و مماطله مى‏نمايند و بزور متوسل شده و امروز و فردا كرده و بدهى خود را نمى‏پردازند بر ايشان سخت بگير و بر آنها كه تمكن دارند و نمى‏دهند يا كسانى كه به حكّام رشوه مى‏دهند تا از پرداخت بدهى سر باز زنند، دار و درخت و اراضى آنها را در معرض فروش قرار ده زيرا من از رسول خدا (ص) شنيدم كه مى‏فرمود: در صورتى كه مسلمانى پرداخت بدهى خود را بتعويق انداخت در صورتى كه آمادگى براى پرداخت داشته باشد اين ستم است در حق مسلمان طلبكار، و هر كس كه تهيدست بود و صاحب مال يا خانه يا اثاثيه‏اى هم نبود، راهى بر او نيست و بايد طلبكار، وى را مهلت دهد تا متمكّن گردد. و فرمود: بدان كه مردم را بر حقّ وادار نمى‏كند مگر آنكه از باطل بازشان دارد. سپس فرمود ميان مسلمانان بمساوات عمل كن از جهت خوشروئى و خوشگوئى و همصحبتى تا نزديكان اميد بيجا در تجاوزكارى تو نبندند، و بيگانگان و دشمنان هم از عدل تو مأيوس نشوند، «و ردّ اليمين على المدّعي مع بيّنة» ردّ قسم بر مدعى صاحب بيّنه كن اين بر خلاف مذهب شيعه است و اصل در مذهب ما آنست كه مدّعى پس از اقامه بينه مجبور به قسم نيست و شايد اين حكم در صورتى باشد كه صحّت دليل مورد ترديد باشد، چنان كه جمله بعد كه مى‏فرمايد:

«فإنّ ذلك أجلى للعمى و أثبت في القضاء»

اين براى روشن شدن مورد تاريك حكم بهتر و براى اثبات حكم قوى‏تر است، مؤيّد آنست يا اينكه در جمله سقطى واقع شده مثلا

«و ردّ اليمين على المدعى مع عدم البينه»

بوده يعنى با نبودن شاهد.] و بدان كه مسلمانان هر كدام نسبت به ديگرى عادلند مگر آنكه در مورد حدّى تازيانه خورده و توبه هم ننموده باشد يا آن كس كه به شهادت دادن دروغ معروف شده‏ يا مورد گمان بد است و در موردش سوء ظنّ دارند يا متّهم است، و زنهار كه از مجلس قضا خستگى نشان دهى و خود را ناراحت يابى، همان مجلسى كه خداوند متعال براى آن پاداش قرار داده و بهترين ذخيره آخرت را براى كسى كه بحق حكم راند مهيّا ساخته است، و نيز دستور فرمود: براى كسى كه شاهدانش غايبند مدّتى معيّن كن تا حاضرشان كند و وقتى حاضر شدند تو خود حقّ را معيّن كرده و بستان و بصاحبش باز گردان و اگر حاضرشان نساخت پس بناچار حكم را بر ايشان مطابق موازين صادر نماى، بعد امام عليه السّلام به شريح تذكر داد كه مبادا حكمى در قصاص يا حدّى از حدود مردم و يا حقّى از حقوق الهى به اجرا گذارى جز اينكه قبلا با من در ميان گذارى، و نيز زنهار كه با شكم گرسنه در مجلس قضا بنشينى، مگر چيزى بخورى، بيارى خداى متعال.