بِکْر
ریشه کلمه
- بکر (۱۲ بار)
قاموس قرآن
راغب در مفردات گويد: اصل اين كلمه بكرة (به ضمّ اوّل) است به معنى اوّل روز و چون كسى اوّل روز خارج شود گويند: «بَكَرَ فلان» و به حيوانى كه نزائيده بِكر گويند زيرا نزائيدن اوّل است و زائيدن مرحله دوّم، به دوشيزه بِكر گويند چون اين حالت پيش از ثَيِّب بودن است. [بقره:68] نه پير است كه زمان زندگيش گذشته باشد و نه نزائيده است، ميان سنّ است. و اگر فارض به معنى گاو پير باشد چنانكه راغب گويد بكر هم به معنى جوان است يعنى: گاوى است نه پير و نه جوان. جمع بكر ابكار است مثل: [واقعة:36] ما آنها را به طرز مخصوصى آفريده و آنها را دوشيزهگان كردهايم. شايد مراد از «اَنْشأنا هُنَّ اِنشاءً» آن است كه حوريان به طور ولادت به وجود نيامدهاند و نيز ساختمان وجود آنها طورى است كه تغيير و پيرى و ساير عوارض زنان به آنان راه ندارد. از ظاهر آيه استفاده مىشود و در حديث نيز آمده كه حوريان بهشتى هميشه دوشيزهاند. بُكره(به ضمّ اوّل) چنانكه گذشت به معنى اوّل روز است مثل [انسان:25]، پروردگارت را از اوّل و آخر روز ياد كن. [غافر:55] در اقرب الموارد گويد: ابكار (به كسر اوّل) مصدر افعال و نيز بامداد است، و آن از اوّل طلوع فجر تا ارتفاع آفتاب مىباشد. بيضاوى نيز از اوّل طلوع فجر تا ارتفاع آفتاب تا ارتفاع آن گفته است. على هذا، ابكار اسم مصدر است چنانكه قاموس تصريح مىكند. [مريم:62]، آيه شريفه درباره اهل بهشت است و ظاهرش آن است كه در بهشت بامداد و شام هست اهل تفسير چون به عدم وجود صبح و شام در بهشت يقين كردهاند درباره آيه اقوال مختلف اظهار نمودهاند. فخر رازى در يكى از دو قولش گفته: مراد دوام و عدم انقطاع روزى است يعنى رزق آنها هميشگى است. الميزان فرمايد: ظاهراً مراد توالى و عدم انقطاع است. طبرسى به نقل از مفسّرين و طبرى و مراغى مصرى گفتهاند: مراد فاصله دو غذاست به معنى چنان كه در دنيا ميان دو غذا فاصله مىدادند به همان فاصله در بهشت است اگر گويند: در آيه ديگر آمده [انسان:13]، در آن آفتاب و سردى نمىبينند. گوئيم: آيه به صدد بيان نبودن گرما و سرما در بهشت است و اين منافى با وجود صباح و مساء نيست در صافى از حضرت صادق «عليه السلام» نقل شده مردى به او از دردها و تخمه شكايت كرد امام فرمود: صبح و شام بخور و ميان اين دو چيزى نخور زيرا آن مفسد بدن است، نشنيدهاى كه خدا فرموده: «لَهُمْ رِزْقُهُمْ فيها بُكْرَة وَ عَشيّاً» اين روايت هم به ظاهر مفيد همان مطلب است كه از آيه، استظهار كرديم. با همه اين، آيه قابل دقّت و تأمّل است. بَّكة: [آل عمران:96]، اوّلين خانهاى كه براى مردم وضع شده همان است كه در بكّه است. بَكّ در لغت به معنى ازدحام است و بّكه ازدحام است بنابراين چون محلّ بيت و اطراف آن، محل ازدحام براى طواف و استلام و نماز و دعاست، به آن بّكه گفته شده و آن به معنى وصف است نه عَلَم محلّ و اگر جاى ديگر هم محلّ ازدحام باشد مثل جمرات منى به آنها هم بّكه گفته مىشود. در الميزان فرموده: مراد از بّكه زمين كعبه است به واسطه ازدحام مردم، بّكه ناميده شده است. طبرسى از امام باقر «عليه السلام» نقل كرده كه بّكه مسجدالحرام است و مكّه تمام حرم. و اين مؤيد مطلب فوق است زيرا مسجد الحرام محل ازدحام است. و گويند: مراد از بّكه، مكّه است ميم آن به باء قلب شده است. محلّ كعبه و محلّ طواف و غيره نيز گفتهاند.
