النساء ٧٣
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ لَئِنْ أَصَابَکُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَ کَأَنْ لَمْ تَکُنْ بَيْنَکُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَا لَيْتَنِي کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً |
ترجمه
| النساء ٧٢ | آیه ٧٣ | النساء ٧٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَا لَیْتَنی کُنتُ مَعَهُمْ»: ای کاش با آنان می‌بودیم! البتّه آرزوی بودنشان به خاطر عزّت اسلام نبود، بلکه برای طلب مال دنیا بود.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً «73»
واگر فضل وغنيمتى از سوى خداوند به شما برسد، آن‌چنان كه گويا ميان شما و او هرگز دوستى نبوده (تا نفع شما را نفع خود داند) خواهد گفت: اى كاش (در جهاد) با آنان بودم تا به رستگارى بزرگ (پيروزى و غنائم) مى‌رسيدم.
جلد 2 - صفحه 105
نکته ها
در رسيدن فضل و غنيمت، نام خدا مطرح است، «الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ» ولى در برخورد با سختى‌ها كه در آيه قبل بود، نامى از خدا نيست، «أَصابَتْكُمْ مُصِيبَةٌ» گويا اشاره به اين است كه از خداوند، جز فضل و رحمت، چيزى به ما نمى‌رسد.
پیام ها
1- پيروزى در جنگ و غنائم آن، از فضل خداست. «أَصابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ»
2- به خاطر منافع دنيوى، منافقان عاطفه را از دست مى‌دهند. «كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ»
3- آرزوهاى منافق، صادقانه نيست. لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ ... يا لَيْتَنِي
4- منافق، نان به نرخ روز مى‌خورد. هنگام ناگواريها مى‌گويد: خدا لطف كرد كه ما نبوديم. «أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيَّ» و هنگام فتح و غنيمت مى‌گويد: كاش مى‌بوديم.
«يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ»
5- آنكه در غم مؤمنان شريك نيست، ولى مى‌خواهد در بهره‌ها سهيم باشد، خصلتى از منافقان دارد. لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ ... يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ
6- در نظر منافقان، رستگارى، رسيدن به دنياست. «فَوْزاً عَظِيماً»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً (73)
وَ لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ: و اگر هر آينه برسد به شما نيكوئى و افزونى نعمتى از حق تعالى، چون فتح و نصرت و ظفر بر اعدا و وصول به غنائم آن، متخلف از جهاد از فرط تحسر او بر فوت غنيمت، لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ: هر آينه گويد چنانچه گويا نبوده ميان شما و او دوستى، يعنى
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 502
خود را دور اندازد و سخن بر وجهى گويد كه گويا هرگز شما را نديده و به صحبت شما نرسيده. اين جمله معترضه و به جهت تنبيه است بر ضعف اعتقاد ايشان، و اشعار به اينكه اين قول كسى است كه هيچ مواصلتى نيست ميان شما و او. و تمناى او از مرافقت با شما مجرد مال است، نه مودت دينى و صداقت معنوى، يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ: اى كاش من بودم در اين غزوه با مسلمانان، فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً: پس فائز مى‌شدم به فوز بزرگى يعنى نصيب وافرى از غنايم گرفتمى. حاصل آيه آنكه منافقان با شما همچه معامله كسى مى‌كنند كه ميان او و شما صداقتى و معرفتى نبوده باشد، چه در حال غنيمت مى‌خواهند با شما باشند؛ و در حال نكبت، مفرق از شما مانند حال اجانب.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَئِنْ أَصابَكُمْ فَضْلٌ مِنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَنْ لَمْ تَكُنْ بَيْنَكُمْ وَ بَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يا لَيْتَنِي كُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً (73)
ترجمه
و هر آينه اگر برسد شما را فضلى از خداوند البته ميگويد گويا نبوده است ميان شما و او دوستى‌ء ايكاش من بودم با ايشان پس فائز ميشدم بفوز بزرگ.
تفسير
كسيكه با جمعى در مقصد مهمى شركت دارد بايد منظورش پيشرفت آنمقصد باشد و اگر مدعى دوستى است بايد خير دوستش را طالب باشد و مقصودش از دوستى مال و منال دنيوى نباشد و الا منافق است و دروغ ميگويد دوست مال و جاه است و اگر به‌بيند دوستش ظفر يافته و غنيمتى بدست آورده بايد خوشحال شود و اين منافقين بر عكس اگر ميديدند مسلمانان در جنگ ظفر يافتند و غنائمى بدست آوردند مانند كسيكه اصلا با كسى دوستى ندارد با كمال تاسف و تحسر ميگفتند اى قوم كاش ما با آنها بوديم و غنائم زيادى بدست ميآورديم و از اينجا ضعف ايمان و سستى عقيده آنها كشف ميشد كه گويا از اظهار اسلام و مودت با مسلمين جز مال و منال دنيوى منظورى نداشتند كه اگر جان و مالشان محفوظ مانده بود خوشحال بودند اگر چه بر مسلمين شكست وارد شده بود و اگر از غنيمت محروم شده بودند ملول بودند اگر چه بر مسلمين ظفر يافته بودند با آنكه لازمه ايمان و مودت عكس اين است و جمله يا ليتنى مقول قول هر يك از منافقين و جمله كان لم يكن معترضه است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَئِن أَصابَكُم فَضل‌ٌ مِنَ اللّه‌ِ لَيَقُولَنَّ كَأَن لَم تَكُن بَينَكُم وَ بَينَه‌ُ مَوَدَّةٌ يا لَيتَنِي كُنت‌ُ مَعَهُم فَأَفُوزَ فَوزاً عَظِيماً (73)
و هر آنكه اگر بشما فضيلتي برسد از جانب خدا که غنائمي از كفار بدست بياوريد هر آينه ميگويد اينکه منافق که گويا بين شما و او هيچگونه مودتي نبوده اي كاش من هم با اينها بودم و از اينکه غنائم بهره عظيم مي‌بردم. اينکه هم يك دليل بر نفاق که اگر مجاهدين غنائمي از كفار بدست بياورند که مفاد وَ لَئِن أَصابَكُم فَضل‌ٌ مِنَ اللّه‌ِ است با اينكه هيچگونه عنايتي از آنها با مؤمنين نبوده و رضايت بفتح مجاهدين و دست آوردن غنائم نداشته تمني ميكند که اي كاش ما بوديم و غنائم را بدست ميآورديم و با آنها شركت مينموديم.
و جمله كَأَن لَم تَكُن بَينَكُم وَ بَينَه‌ُ مَوَدَّةٌ اشاره باينست که مقتضاي مودت اينکه بود که در جهاد با آنها شركت كنند و مجاهدين را نصرت نمايند و در مصائب آنها شركت كنند تا استفاده غنيمت هم نمايند.
سؤال- در زيارت اصحاب ابي عبد اللّه عليه السّلام قريب باين عبارت دارد
( يا ليتني
جلد 5 - صفحه 134
كنت معكم فافوز معكم
جواب- اصحاب حسين عليه السّلام غنائم و نتائج دنيوي دست نياوردند مؤمنين تمني ميكنند اي كاش ما هم با شما در مصائب و شهادت و ياري دين و امام مبين شركت داشتيم و بفيوضات الهيه فائز ميشديم.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- غنیمت و پیروزى در جهاد، فضل الهى است. (خذوا حذرکم فانفروا ... و لئن اصابکم فضل من اللّه) مصداق مورد نظر از «فضل» در این آیه، غنیمت و پیروزى است.
۲- متخلفان از جهاد، داراى برخوردى دوگانه در برابر شکست و پیروزى مجاهدان (فان اصابتکم مصیبة قال قد انعم اللّه علىّ ... و لئن اصابکم فضل من اللّه لیقولنّ ... یا لیتنى کنت معهم)
۳- آرزوى همراهى با مجاهدان پس از مشاهده پیروزى، و خوشحالى از ترک جهاد پس از شکست، روحیه و منشى ناشایست (فان اصابتکم مصیبة ... و لئن اصابکم فضل من اللّه ... یا لیتنى کنت معهم)
۴- دنیامدارى، عاملى براى تخلّف از جهاد و دوگانگى در برخورد، به هنگام شکست و پیروزى (قد انعم اللّه علىّ اذ لم اکن معهم شهیدا ... یا لیتنى کنت معهم معهم فافوز) جمله «یا لیتنى ... » و «قد انعم اللّه ... »، بیانگر این معناست که به چنگ آوردن متاع دنیا و یا از دست دادن آن، تعیین کننده خط مشى سست عنصران متخلف از جهاد است.
۵- خداوند، منشأ پیروزى مجاهدان، و مقام او پیراسته از تحمیل شکست بر ایشان (فان اصابتکم مصیبة ... و لئن اصابکم فضل من اللّه)
۶- متخلفان از جهاد، پس از پیروزى به گونه اى سخن مى گویند که گویا هیچ ارتباطى با مجاهدان نداشته و اطلاعى از درگیریها و جهاد نداشته اند. (و انّ منکم لمن لیبطّئنّ ... و لئن اصابکم فضل من اللّه لیقولنّ کان لم تکن بینکم وبینه مودّة)
۷- مؤمنان وظیفه دار ایجاد ارتباط دوستانه با یکدیگر (کان لم تکن بینکم وبینه مودّة)
۸- متخلفان از جهاد، مردمانى خودمحور و بى عاطفه در برخورد با مجاهدان و حوادث روى داده بر آنان (فان اصابتکم مصیبة قال قد انعم اللّه علىّ ... و لئن اصابکم فضل من اللّه لیقولنّ کان لم تکن بینکم وبینه مودّة یا لیتنى ... فافوز)
۹- متخلفان از جهاد، بیگانه با جامعه ایمانى و پیوندهاى مودّت آمیز آن (و انّ منکم لمن لیبطّئنّ ... کان لم تکن بینکم وبینه مودّة)
۱۰- حسرت و تأسف متخلفان از جهاد بر محرومیتشان از غنایم جنگى (و لئن اصابکم فضل من اللّه لیقولنّ ... یا لیتنى کنت معهم فافوز فوزاً عظیماً)
۱۱- مسلمانان دنیاطلب، به چنگ آوردن غنیمت در سایه پیروزى ظاهرى را فوز عظیم (رستگارى بزرگ) مى شمرند. (و لئن اصابکم فضل من اللّه لیقولنّ ... فافوز فوزاً عظیماً)
موضوعات مرتبط
- آرزو: ى ناپسند ۳
- پیروزى: منشأ پیروزى ۵
- جنگ: غنیمت جنگ ۱، ۱۱ ; محرومیت از غنیمت جنگ ۱۰
- جهاد: پیروزى در جهاد ۱ ; عوامل تخلّف از جهاد ۴ ; تکبّر متخلفان از جهاد ۸ ; حسرت متخلّفان از جهاد ۱۰ ; متخلفان از جهاد ۹ ; محرومیت متخلفان از جهاد ۱۰ ; نفاق متخلفان از جهاد ۲، ۶
- خدا: فضل خدا ۱
- دنیاطلبى: آثار دنیاطلبى ۴
- روابط اجتماعى:۷
- متخلّفان: تکبّر متخلّفان ۸ ; حسرت متخلّفان ۹، ۱۰ ; محرومیت متخلّفان ۱۰ ; نفاق متخلّفان ۲، ۶
- مجاهدان: پیروزى مجاهدان ۲، ۵ ; شکست مجاهدان ۲ ; مجاهدان و متخلّفان ۶ ; همنشینى با مجاهدان ۳
- مسلمانان: و دنیاطلبى ۱۱
- مؤمنان: رابطه با مؤمنان ۷ ; مسؤولیت مؤمنان ۷
- نظام اجتماعى:۷
- نفاق: عوامل نفاق ۴
منابع
