المائدة ٤٠
| کپی متن آیه |
|---|
| أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَ اللَّهَ لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَ اللَّهُ عَلَى کُلِ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ |
ترجمه
| المائدة ٣٩ | آیه ٤٠ | المائدة ٤١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَلَمْ تَعْلَمْ»: مگر ای مخاطب مکلّف ندانسته‌ای و اطّلاع کامل نداری؟. «مُلْکُ»: فرمانروائی. مملکت.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ «40»
آيا ندانستى كه حكومت و فرمانروايى آسمانها و زمين تنها از آن خداست، هركه را (طبق حكمت و عدالت خود) بخواهد عذاب مى‌كند و هركه را بخواهد مى‌آمرزد و خداوند بر هر چيزى تواناست. (محارب و مفسد و سارق را عذاب مى‌دهد، و تائب پشيمان را مى‌پذيرد و مى‌بخشايد).
«1». كافى، ج 7، ص 250.
«2». تفسير الميزان.
جلد 2 - صفحه 293
پیام ها
1- كسى كه بر هستى حاكم است، حقّ دارد قوانين هستى را وضع كند. السَّارِقُ وَ السَّارِقَةُ ... لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ ...
2- مجرمان بدانند كه راه فرارى ندارند و بايد به سوى خدا بازگردند. «أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
3- خداوند نيازى به توبه‌ى بندگان ندارد، چون همه‌ى هستى از آن اوست. «لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ»
4- انسان بايد در حالتى ميان بيم و اميد باشد. «يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ»
5- عفو يا عذاب، هردو نمونه‌اى از قدرت اوست. يُعَذِّبُ ... يَغْفِرُ ... عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ (40)
أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ: (خطاب به حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله و استفهام براى تقرير است) يعنى البته دانسته‌اى، يا مراد هر يك از امت باشند، يعنى ندانسته‌ايد آنكه خداى تعالى مر او راست خاصه
تفسير اثنا عشرى ج3 86
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 86
پادشاهى آسمانها و زمينها. يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ: عذاب مى‌فرمايد هر كه را كه مى‌خواهد. چنانكه سارق را به قطع دست حكم فرموده است. وَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ:
و مى‌آمرزد هر كه را كه مى‌خواهد، يعنى سارق را بعد از توبه.
نكته- تقديم تعذيب بر مغفرت: يا به جهت ترتيب ما سبق او است، يا آنكه مراد قطع باشد، و آن در دنياست مقدم بر آخرت. وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ: و خداى متعال بر همه اشياء از مغفرت و تعذيب تواناست.
شأن نزول- در منهج «1»- از امام محمّد باقر عليه السّلام مروى است كه زن و مردى از اشراف يهود خيبر زنا كردند و هر دو محصن بودند و حد آنها به حكم تورات رجم بود. يهود به ملاحظه بزرگى ايشان نخواستند حد را جارى كنند. با هم گفتند در كتاب اين مرد كه در مدينه نزول يافته حد نيست، كسى را به بنو قريضه و بنو نضير كه حليف او هستند فرستيم تا آنها حد زنا را از او بپرسند؛ اگر او جلد فرمايد قبول كنيد، و اگر رجم گويد رد نمائيد. پس جمعى با زانى و زانيه به مدينه آمده، واقعه به يهود خيبر گفتند. اشراف يهود حضور حضرت رسالت صلى اللّه عليه و آله و از حد زانيين سؤال كردند. حضرت فرمود: به حكم من راضى مى‌شويد؟ گفتند: بلى. فورا جبرئيل عليه السّلام به حكم رجم نازل شد. حضرت فرمود: رجم مى‌بايد كرد. ايشان ابا نمودند. حق تعالى آيات رجم و قصاص را نازل فرمود.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
أَ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ يُعَذِّبُ مَنْ يَشاءُ وَ يَغْفِرُ لِمَنْ يَشاءُ وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ (40)
ترجمه
آيا ندانستى آنكه خدا مر او را است پادشاهى آسمانها و زمين عذاب ميكند كسى را كه ميخواهد و ميامرزد مر كسيرا كه ميخواهد و خدا بر هر چيز توانا است.
جلد 2 صفحه 211
بيان
استفهام براى تقرير است و خطاب ظاهرا متوجه به پيغمبر (ص) است ولى واقعا متوجه بهمه خلق ميباشد چنانچه معمول كلام الهى است و تعذيب عاصى و مغفرت تائب هيچيك بر خداوند واجب نيست بلكه اول بمقتضاى حكمت و عدل و دوم بر حسب رحمت و فضل است و همه موجودات ملك حقيقى حق ميباشند و تصرفات مالك در ملك خود چون و چرا ندارد و باين جهت سلطنت حقّه حقيقيه از آن حق است و معارض و مزاحمى براى او نيست دزد اگر توبه نكند چون خدا خواسته است دست او را ببرند مى‌برند و در قيامت معذب ميشود و اگر توبه كند از عذاب دنيا و آخرت چون خدا خواسته مأمون ميشود با شرائطى كه بيان شد در آيات قبل و اينها آثار عموم ملكيّت و اطلاق مشيّت و شمول قدرت است و اللّه اعلم ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
أَ لَم تَعلَم أَنَّ اللّه‌َ لَهُ مُلك‌ُ السَّماواتِ وَ الأَرض‌ِ يُعَذِّبُ مَن يَشاءُ وَ يَغفِرُ لِمَن يَشاءُ وَ اللّه‌ُ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ (40)
آيا نميداني اينكه از براي خداوند مالكيت آسمانها و زمين است هر که را بخواهد عذاب مينمايد و هر که را بخواهد ميآمرزد و خدا بر هر چيزي توانا است اينکه آيه شريفه جواب از سؤال مقدر است که اگر كسي بگويد اگر سارق قدرت بر تدارك ظلمهايي که كرده ندارد و همچنين هر ظالمي و مظلوم هم ترضيه
جلد 6 - صفحه 365
خاطر او نشد ولي حقيقة نادم شد خداوند نسبت بحق النّاس با او چه ميكند.
جواب- أَ لَم تَعلَم مگر نميداني استفهام تقريري است البته ميداني که جواب آنها را بفرمايي أَنَّ اللّه‌َ لَهُ مُلك‌ُ السَّماواتِ وَ الأَرض‌ِ ملكية حقه حقيقيه جميع آسمانها و زمين اختصاص بخداوند عالم دارد و ساير ملكيتها اعتباري است قائم بيد معتبر است و معتبر خداوند است فقط وجود اعتباري دارد و در خارج ابدا وجود ندارد خداوند اگر بخواهد اينکه سارق و غاصب را عفو كند از حق خود گذشت فرموده مالك را نميرسد که بگويد ملك من بوده و من رضايت ندارم، و اينکه قوانيني که جعل فرموده براي حفظ نظام مملكت است که بفرمايد اينکه ملك زيد است و عمرو را نميرسد که بدون اذن و اجازه زيد تصرف كند و الا حقيقة زيد و عمرو هر دو مملوك و مخلوق خدا هستند انتقام و گذشت هر دو بدست او است.
يُعَذِّبُ مَن يَشاءُ وَ يَغفِرُ لِمَن يَشاءُ و تعذيب و غفران هم بجا و بموقع است البته در موردي که سارق و غاصب قدرت بر اداء ندارد اگر ايجاب فرمايد تكليف بما لا يطاق و بغير مقدور است و قبيح و محال است و بعد از ندامت سارق و غاصب البته توبه قبول است
التائب من الذنب كمن لا ذنب له
و توانايي خدا بر تعذيب و غفران ثابت است.
وَ اللّه‌ُ عَلي كُلِّ شَي‌ءٍ قَدِيرٌ فضولي در كار او مثل اعتراضات شيطان ميشود که بخدا كرد و خدا بفرمايد که اگر مرا حكيم ميداني و از روي حكمت كارهاي مرا ميداني فضولي موقوف.
366
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- خداوند، تنها مالک آسمانها و زمین (تمام هستى) و حاکم بر آنها (الم تعلم إنّ اللّه له ملک السموت و الارض) آسمانها و زمین کنایه از تمامى هستى است. و ملک به معناى حاکمیت و در دست داشتن زمام امور است.
۲- پیامبر (ص)، دانا به حاکمیت مطلق و اراده بى چون و چراى خداوند (الم تعلم إنّ اللّه له ملک السموت و الارض)
۳- وضع قوانین و مقررات و جعل کیفر براى متخلفان، از شؤون خداوند و برخاسته از حاکمیت وى بر جهان هستى (فاقطعوا ایدیهما جزاء بما کسبا ... الم تعلم إنّ اللّه له ملک السموت و الارض) آیه مورد بحث، ناظر به مطالبى است که در آیه قبل بیان شد.
۴- تعدد آسمانها (له ملک السموت)
۵- عذاب و یا آمرزش انسانها، وابسته به خواست و مشیت خداوند (یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء)
۶- حاکمیت و سلطه خداوند بر جهان هستى، دلیل وابستگى آمرزش و عذاب انسانها به خواست و اراده اوست.* (له ملک السموت و الارض یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء)
۷- تعیین موارد اجراى حد و یا سقوط آن و گذشت از مجرمان، به اراده و مشیت الهى است.* (والسارق و السارقة فاقطعوا ... یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء) مراد از جمله «یعذب ...» مى تواند حکمى باشد که از جمله «فاقطعوا ...» به دست مى آید و مقصود از جمله «یغفر ...» برداشتن آن حکم است که جمله «فان اللّه یتوب ...» بدان اشاره کرد. گفتنى است که تقدیم عذاب بر مغفرت، این احتمال را تقویت مى کند.
۸- تخلف ناپذیرى مشیت و خواست خداوند (یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء)
۹- ایجاد بیم در گنهکاران، در عین امیدوار ساختن آنان به مغفرت الهى، از روشهاى قرآن براى ترک گناه (یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء)
۱۰- عذاب گنهکاران، مظهر عزت و حکمت خداوند و آمرزش توبه کاران، جلوه غفران و رحمت او (یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء) چنانچه «یعذب ... و یغفر» اشاره به آیات پیشین داشته باشد. بیان عزت و حکمت خداوند پس از «فاقطعوا» و ذکر غفران و رحمت او پس از «فان اللّه یتوب علیه» در آن آیات، حاکى از برداشت مذکور خواهد بود.
۱۱- عقوبت سارقان و آمرزش آنان به صورت توبه و اصلاح خویش، از جمله مشیتهاى الهى (یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء) مصداق مورد نظر براى «من یشاء»، با توجه به آیات پیشین، زن و یا مردى است که مرتکب سرقت شود.
۱۲- خداوند، داراى قدرتى مطلق و گسترده (و اللّه على کل شىء قدیر)
۱۳- خداوند، توانایى حکیم است.* (و اللّه على کل شىء قدیر) «قدیر» به کسى گفته مى شود که بر هر کارى توانا باشد و آن را بر اساس حکمت انجام دهد. (مفردات راغب.)
۱۴- عذاب و آمرزش انسانها پرتویى از قدرت مطلق خداوند (یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء و اللّه على کل شىء قدیر)
۱۵- مشیت مطلق خداوند، برخاسته از قدرت بیکران اوست. (یعذب من یشاء و یغفر لمن یشاء و اللّه على کل شىء قدیر)
۱۶- قدرت خداوند، پشتوانه اعمال حاکمیت و جریان مشیت وى (الم تعلم إنّ اللّه له ... و اللّه على کل شىء قدیر) جمله «واللّه» تعلیل است براى سلطنت و نفوذ مشیت خداوند در جهان هستى. یعنى چون خداوند قدرت مطلق دارد، مى تواند حاکمیت و مشیت خویش را بر جهان اعمال کند.
۱۷- توجه به مالکیت مطلق خداوند و قدرت بیکران او، بازدارنده آدمى از هرگونه اعتراض به قوانین الهى (الم تعلم إنّ اللّه له ملک السموت و الارض ... و اللّه على کل شىء قدیر) جمله «الم تعلم ...» مى تواند به منظور توجیه حد سرقت و برطرف ساختن هر گونه اعتراض درباره آن باشد. به این بیان که مالک تمامى هستى، به هرگونه تصرف در ملک خویش مجاز است.
موضوعات مرتبط
- آسمان: تعدد آسمان ۴ ; مالک آسمان ۱
- آفرینش: حاکم آفرینش ۳ ; مالک آفرینش ۱
- آمرزش: امیدوارى به آمرزش ۹ ; منشأ آمرزش ۵، ۶، ۱۴
- اصلاح: آثار اصلاح ۱۱
- تربیت: امیدوارى در تربیت ۹ ; روش تربیت ۹
- توّابین: آمرزش توّابین ۱۰
- توبه: آثار توبه ۱۱
- حدود: اجراى حدود ۷ ; اسقاط حدود ۷
- خدا: آثار حکمت خدا ۱۰ ; آثار عزّت خدا ۱۰ ; آمرزش خدا ۱۰ ; اراده خدا ۲، ۶، ۷ ; حاکمیت خدا ۲، ۳، ۶، ۱۶ ; حتمیت مشیّت خدا ۸ ; حکمت خدا ۱۳ ; رحمت خدا ۱۰ ; قدرت خدا ۱۲، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۱۶، ۱۷ ; مالکیّت خدا ۱، ۱۷ ; مشیت خدا ۵، ۶، ۷، ۱۱، ۱۵، ۱۶
- دزد: آمرزش دزد ۱۱ ; کیفر دزد ۱۱
- ذکر: آثار ذکر ۱۷
- زمین: مالک زمین ۱
- عذاب: منشأ عذاب ۵، ۶، ۱۴
- عصیان: موانع عصیان ۱۷
- گناه: روش ترک گناه ۹
- گناهکاران: امیدوارى گناهکاران ۹ ; ترس گناهکاران ۹ ; عفو از گناهکاران ۷ ; کیفر گناهکاران ۱۰
- مجرمان: کیفر مجرمان ۳
- محمّد (ص): علم محمّد (ص) ۲
- موجودات: مالک موجودات ۱
- نظام جزایى:۳
منابع
