الرّوم
ریشه کلمه
- روم (۱ بار)
قاموس قرآن
[روم:2-4]. روم امپراطورى بزرگى بود كه بر متصرفان وسيعى در آسيا و اروپا و آفريقا حكومت داشت و ايتاليا نيز قسمتى از آن محسوب مىشد ميان آنها و اهل فارس (ايرانيان) جنگهاى بزرگى واقع شده است و مخصوصاً در نواحى رخ داد كه به هزيمت روميان تمام شد قرآن عظيم خبر داد كه روم پس از مغلوب شدن در عرض از سه تا نه سال پيروز خواهد شد. ظاهر آن است كه مراد از «الارض» در آيه حجاز و الف و لام براى عهد است و نيز «غلبهم» مصدر از براى مفعول و به معنى مغلوبيّت است معنى آيه چنين مىشود: روم در نزديكترين محل به حجاز مغلوب شد آنهاپس از مغلوب شدن در عرض سه تا نه سال غالب مىشوند. يعضى احتمال دادهاند ضمير «غَلَبِهِمْ» به فارس راجع است يعنى روم پس از غلبه فارس پيروز مىشوند (استفاده از الميزان) از آيه شريفه بدست مىآيد كه علّتى درباره نزول آن بوده است از غلبه روم خبر بدهد در مجمع از زهرى نقل شده كهخ مشركين در مكّه به مسلمين مىگفتند: روم اهل كتاب است فارس بر آنها غلبه كرد شما مىگوئيد چون كتاب بر شما نازل شده غلبه مىكند ولى ما بر شما غالب خواهيم شد چنانكه فارس بر روم غلبه كرد آيه نازل شد كه روم در آينده بر فارس پيروزخواهد گرديد. الميزان از درّ منثور نقل مىكند: مشركان دوست داشتند كه فارس بر روم غلبه كند چون فارس بت پرست بودند و مسلمانان دوست مىداشتند كه روم بر فارس پيروز گردد كه آنهااهل كتاب بودند. اين سخن را به ابوبكر گفتند ابوبكر آن را به حضرت رسول صلى اللّه عليه و اله و سلم گفت حضرت فرمود: روميان به زودى غالب خواهند شد، خواهيم گفت كه اين سخن و نظير آن قابل قبول نيست. در برهان از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود: چون خدا بر پادشاه روم و فارس نامه نوشت شاه روم نامه آن حضرت را تعظيم كرد و بفرستادهاش احترام نمود ولى پادشاه فارس نامه آن حضرت را پاره كرد و به نمايندهاش اهانت نمود و در آن موقع فارس و روم در جنگ بودند مسلمانان دوست مىداشتند كه روميان غلبه كنند و به شاه روم اميد بيشتر داشتند ولى غلبه نصيب فارس شد مسلمانان غمگين گشتند خدا آيه غلبت الروم را نازل فرمود... روايت سندش خوب نيست و ذيلش بسيار مشوّش است و در صورت قبول كردن بايد آيه را مدنى دانست نه مكّى حال آنكه سوره مكّى است در سوره روم از مغلوب شدن روم سپس از غلبه آنها خبر رفته و در [روم:6] و [روم:4] فرموده و در آخر سوره درباره پيروزى دين به رسول خدا مژده مىدهد كه «فَاصْبِرْ اِنَّ وَعْدَاللّهِ حَقٌ» لذا بايد گفت: خدا كه وعده پيروزى روم را داده و آن را وعده بى تخلّف خوانده در صورت غلبه روم معلوم مىشد كه مسلمانان نيز بر مشركين غلبه خواهند كرد و علت جمله «يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ» همين است و گرنه روم اهل كتاب و غلبه آنها نسبت به يكديگر ربطى به مسلمين نداشت. بلكه آيات مىخواهند بگويند: همانطور كه روم مغلوب در كمتر از ده سال غلبه خواهد يافت مسلمانان نيز كه امروز مغلوب اند غالب خواهند شد.
