کَمِشْکَاة
«مشکاة» از مادّه «شَکاة» در اصل، به معناى روزنه و محل کوچکى بود که در دیوار ایجاد مى کردند و چراغ هاى معمول قدیم را براى محفوظ ماندن از مزاحمت باد و طوفان، در آن مى نهادند، و گاه از داخل اطاق طاقچه کوچکى درست مى کردند و طرفى را که در بیرون اطاق و مشرف به حیاط منزل بود با شیشه اى مى پوشاندند، تا هم داخل اطاق روشن شود، و هم صحن حیاط، و در ضمن از باد و طوفان نیز مصون بماند.
و نیز به محفظه هاى شیشه اى که به صورت مکعب مستطیلى مى ساختند و درى داشت و در بالاى آن روزنه اى براى خروج هوا و چراغ را در آن مى نهادند، گفته شده است.
کوتاه سخن این که: «مشکاة» محفظه اى براى چراغ در مقابل حمله باد و طوفان بود; و از آنجا که غالباً در دیوار ایجاد مى شد نور چراغ را نیز متمرکز ساخته و منعکس مى نمود.
ریشه کلمه
قاموس قرآن
و شكايت و شكوى و شكاة: اظهار اندوه است چنانكه راغب گفته به عبارت ديگر: توصيف گرفتارى. [يوسف:86]، [مجادله:1]. [نور:35]. مشكاة را بهتر است محفظه و چراغدان گفت اهل لغت آن را روزنه بى نفوذ گفتهاند و به قولى كاسه قنديل است. المنجمد گويد: آن هر روزنه غير نافذ است. و هر چيزى كه در آن يا بر آن چراغ مىگذارند. در مجمع فرموده: آن شكافى است در ديوار كه بر آن شيشه گرفتهاند. چراغ پشت آن شيشه مىشود و شكاف را درب ديگرى است كه چراغ را از آن وارد مىكنند و به قول مجاهد: مشكاة قنديل و چراغ است. مصباح فتيله آن . مشكاة مثل قلب مؤمن است كه نور ايمان در آن مىباشد. معنى آيه در نور خواهد آمد در تفسير برهان از امام صادق عليه السلام نقل است كه فرموده «اَلْمِشكاةُ جَوْفُ الْمُؤْمِنِ وَ الْقِنديلُ قَلْبُهُ وَ الْمِصْباحُ النُّورُ الَّذى جَعَلَهُ اللّهُ فى قَلْبِهِ».
