زَيْغ
«زَیْغ» در اصل، به معناى انحراف از حالت مستقیم و مایل شدن به یک طرف است و بودن «زیغ در قلب»، به معناى انحراف اعتقادات از راه راست، به طرق انحرافى است.
ریشه کلمه
- زيغ (۹ بار)
قاموس قرآن
انحراف از حق. راغب مىگويد: الميل عن الاستقامة. طبرسى و ابن اثير و صحاح و قاموس آن را مطلق ميل گفتهاند. ولى در قرآن همواره در ميل مخصوصى كه ميل از حق باشد بكار رفته است على هذا قول راغب اصح است در نهج البلاغه نيز موارد آن انحراف از حق است رجوع شود به خطبه 89 - 120 - 149 - 154 حكمت 31 [آل عمران:7]. آنانكه در قلوبشان انحرافى است بمتشابه آن مىچسبند. ملاحظه مىشود كه زيغ در انحراف دل از حق بكار رفته است هكذا [آل عمران:8]. ازاغه منحرف كردن است قيد «هَدَيْتَنا» معنى واقعى زيغ را بهتر روشن مىكند. هكذا آيه [صفّ:5]. و در آيه «وَ مَنْيَزِغْ مِنْهُمْ عَنْ اَمْرِنا نُذِقْهُ مِنْ عَذابِ السَّعير» زيغ از دستور خدا همان انحراف قلب است كه باعث نا فرمانى مىشود. در عدّهاى از آيات نسبت زيغ به چشم داده شده و آن همان انحراف و اشتباه چشم است كه واقع را در صورت ديگر به بيند. [نجم:17]. چشم آن حضرت منحرف نشد آنچه ديد واقعيت بود ما قبل آيه درباره ديدن جبرئيل است «ما كَذَبَ الْفُؤادُ مارَأى... وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً اُخرى» ما بعد آيه چنين است «لَقَدْ رَأى مِنْ آياتِ رَبِّهِ الْكُبْرى» در وسط اينها آمده «مت زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى». [احزاب:10]. [ص:63]. در جنگ احزاب مسلمانان بسيار وحشت گرفتند كه فرمايد: چشمها منحرف شد و دلها به حنجرهها رسيد. گوئى چشمهايشان به قدرى خيره شده بود كه ديد حقيقى از ميان رفته بود مثل شخصى ترسو كه در شب به جاى تاريكى نگاه كند و اشتباهى در نظرش مجسّم شود بعضى از بزرگان «زاغَتِ الْاَبْصارُ وَ بَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَناجِرَ» را تشبيه به حال محتضر داشته و زيغ ابصار را ميل چشم در حال احتضار و بلوغ قلوب را رسيدن روح به حلقوم گفته است. ولى ظاهراً كنايه نباشد بلكه چشمها از كثرت ترس به اشتباه رفت و دلها در سينهها بالا آمد. آيه دوم نقل قول كفّار است كه مؤمنان را در آتش نزد خود نمىبينند گويند: آيا آنها را در دنيا مسخره گرفتيم حال آنكه اهل حق بودند؟ يا با ما در آتش اند ولى چشم ما منحرف شده و آنها را نمىبيند.
