عِلّيّين
«عِلِّیِّینَ» از مادّه «عُلُوّ» جمع «عِلِّى» (بر وزن ملّى) در اصل، به معناى مکان بالا یا اشخاصى است که در محل بالا مى نشینند، و به ساکنان قسمت هاى مرتفع کوه ها نیز اطلاق شده است، و در اینجا جمعى آن را به معناى «برترین مکان آسمان» یا «برترین مکان بهشت» تفسیر کرده اند. بعضى نیز گفته اند که ذکر آن به صیغه جمع به خاطر تأکید است و به معناى «عُلُوٌّ فِى عُلُوٍّ» یعنى «بلندى در بلندى» مى باشد.
ریشه کلمه
- علو (۷۰ بار)
قاموس قرآن
[مطفّفين:17-19]. ظهور اين دو آيه در آن است كه اولاً علّيّون محل نوشته ابرار است و ثانياً عليّيون خودش كتابى است نوشته شده. بايد مراد از كتاب ابرار اعمال آنها باشد و چون عمل نوعى از نوشتن است (نوشته فعلى نه خطّى) از آن كتاب تعبير شده، از طرف ديگر اعمال پيش خدا مجسّم مىشوند و مجسّم شدهها رديف هم و روى هم چيده شده عّليّون را تشكيل مىدهند پس اعمال ابرار در علّيين است و علّيّون همان كتاب مرقوم و اعمال تجسم يافته است. در واقع مصالح ساختمان علّيّون، اعمال ابرار است نظير اين سخن در «سجن - سجّين» گذشت. گوئى آيه مىگويد: اعمال نيكان در بهشت برين است و بهشت برين از اعمال نيكان تشكيل يافته است. در مجمع فرموده: علّيّون علّو مضاعف (برتر چند برابر) است و براى اظهار تفخيم و عظمت شأن با واو و نون جمع بسته شده و به اولوالعقل تشبيه شده گرديده است علّيّون مراتب والائى است توأم با جلال. اهل لغت آن را جمع عّلّى به كسر عين و تشديد لام و ياء گفتهاند. ولى ظاهراً مفرد مضاعف است. وصف آن «كِتابٌ مَرْقُومٌ» مفرد آمده و ضمير آن در آيه بعدى «يَشْهَدُهُ الْمُقَرِّبُونَ» مفرد به كار رفته است. در اينكه مراد از علّيّون بهشت است شكى نيست ولى آيا همه بهشت علّيّون است و يا آن قسمتى از بهشت است معلوم نيست از «يَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُون» مىشود دانست كه آن همه بهشت نيست زيرا چنانچه در «ثلّ» گذشت مقرّبون قسمتى از اهل بهشتاند. به نظر نگارنده مراد از عليّون بهشت اصحاب يمين است. توضيح آنكه در سوره واقعة اهل آخرت به سابقون و اصحاب يمين و اصحاب شمال تقسيم شده است و در «ثلّ» روشن كرديم كه بهشت مقربون با اصحاب يمين متفاوت است. اين تفاوت از اوائل سوره دهر و از ذيل آيات «عليّين» نيز فهميده مىشود در سوره دهر آمده: ابرار از شرابى مىخورند كه آميخته به كافور است. و كافور چشمهايست كه عباداللَّه از آن مىخورند بايد عباداللَّه همان مقرّبون باشند كه از خود چشمه مىآشامند و ابرار اصحاب يميناند كه از شراب آميخته به آن مىخورند نه از خود آن. در مطفّفین ذیل آیات علیّین آمده که ابرار از رحیق مختوم آمیخته به تسنیم میخورند و تسنیم چشمهایست که مقرّبون از آن میخورند «عَیناً یَشرَبُ بِهَا المُقَرَّبوُنَ» پس مراد از ابرار در هر دو سوره، اصحاب یمین و مراد از «عباد» در سوره دهر و «مقرّبون» در سوره مطفّفین همان سابقون و مقرّبیناند آنگاه درباره علیّون آمده «کِتابَ الاَبرارِ لَفی عِلّییّنَ» پس میدانیم این ابرار همان اصحاب یمیناند و «یَشهَدُهُ المُقَرَّبوُنَ» میرساند که مقرّبون علّیین را میبینند و در آن حاضر میشوند ولی بهشت مخصوص آنها نیست و شاید منظور آنست که مقرّبون گواهی میدهند: علیّون مال ابرار است زیرا گواهان روز قیامت چنانکه در «شهد» گذشت حتماً از مقرّبیناند این است آنچه به نظر نگارنده آمده. والله العالم.
