الفاتحة ٧
ترجمه
| الفاتحة ٦ | آیه ٧ | سوره الفاتحة | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«صِرَاطَ»: بدل از (الصِّرَاطَ) پیشین است. «الَّذِینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ»: مراد کسانی است که در (نساء / ) از آنان سخن رفته است. «غَیْرِ»: بدل از ضمیر (هِمْ) یا از (الَّذِینَ) است. «الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ»: مراد کسانی است که در (فتح / از آنان سخن رفته است. «الضَّآلِّینَ»: گمراهان. مراد کسانی است که در (آل‌‌عمران / ، واقعه / - ) از ایشان صحبت شده است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ... (۱) وَ مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ الرَّسُولَ... (۱) قُلْ هَلْ أُنَبِّئُکُمْ بِشَرٍّ... (۲) قُلْ يَا أَهْلَ الْکِتَابِ لاَ... (۲) لُعِنَ الَّذِينَ کَفَرُوا مِنْ... (۰) أَ لَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ... (۱)
اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ (۱) هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْکَ... (۰) کَانُوا لاَ يَتَنَاهَوْنَ عَنْ... (۰) مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَلاَ هَادِيَ... (۱) وَ قَالَ مُوسَى رَبَّنَا إِنَّکَ... (۱) وَ تَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَتْ... (۱) وَ إِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ (۰) إِيَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاکَ... (۰) ذٰلِکَ الْفَضْلُ مِنَ اللَّهِ وَ... (۰) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ... (۰) قَالَ قَدْ أُجِيبَتْ دَعْوَتُکُمَا... (۰)
تفسیر
- سوره حمد آيات ۶ و ۷
- معنى صراط
- چند مقدمه براى توضيح و تفسير ((اهدنا الصراط المستقيم ))
- راه بسوى خدا دو گونه است : دور و نزديك
- تقسيم ديگرى براى راه بسوى خدا
- سبيل مؤ منين نيز تقسيمات و درجاتى دارد
- ضلالت ، شركت و ظلم در خارج يك مصداق دارند ضلالت ،
- صراط مستقيم صراطى است كه هيچ يك از ضلالت ، شرك و ظلم در آن راه ندارد.
- اصحاب صراط مستقيم ثابت قدم بتمام معنا هستند
- اصحاب صراط مستقيم مقامى عالى تر از مؤ منين دارند
- موارد استعمال صراط و سبيل در قرآن و فرق آن دو
- فرق ديگرى بين سبيل و صراط
- مثل صراط مستقيم نسبت به سبيل هاى خدا مثل روح است نسبت به بدن
- مثلى از كلام خدا و تطبيق آن با ما نحن فيه
- معنى صراط مستقيم با نتيجه گيرى از مقدمات ذكر شده
- خداوند سنت و طريقه مستقيم خود را دائمى و غيرقابل تخلف و تغيير معرفى مى كند
- پنج نكته درباره صراط مستقيم
- تحقيق درباره معنى هدايت در ((اهدنا الصراط المستقيم ))
- جواب از اشكالى كه به صاحب صحاح كرده اند
- چكيده سخن در معنى هدايت
- آيا طلب هدايت توسط نماز گزار تحصيل حاصلنيست ؟
- يك مثال ساده براى روشن شدن مطلب
- پاسخ عجيب برخى مفرسين و اشكال وارد بر آنان
- مزيت اصحاب صراط مستقسيم بر سايرين به علم است
- بحث روايتى (شامل رواياتى در ذيل آيات گذشته )
- اقسام عبادت
- مدلول عبادت آزادگان در هر سه روايت مذكوره به يك معنا است
- معنى ((اهدنا الصراط المستقيم )) و پاسخ ضمنى به شبهه تحصيل حاصل
- مراد از ((الذين انعمت عليهم ))
- روايتى از رسول خدا (ص ) درباره سوره حمد و فضيلت آن
- بيان ويژگى سوره حمد و مقايسه آن با آنچه مسيحيان در نماز مى خوانند
- مقايسه سوره حمد با آنچه مسيحيان در نماز مى خوانند
- سخن عجيب گوستاولوبون
- بحث روايتى ديگر
- چند روايت درباره مراد از ((صراط مستقيم ))
- توضيح اصطلاح ((جرى )) يعنى تطبيق كلى بر مصداق بارز
- شاءن نزول يك آيه ذيل بر اختصاص آن آيه نيست بلكه حكم آيات قرآنى اطلاق دارد
نکات آیه
۱ - تقسیم انسانها به ثابت قدمان بر هدایت و مغضوبین درگاه خدا و گمراهان، از طبقه بندیهاى مردم در قرآن (صرط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لاالضآلّین) مراد از «نعمت» در «انعمت علیهم» به قرینه فرازهاى قبل و بعد، نعمت هدایت است، نه نعمتهاى مادى. علاوه بر اینکه همه موجودات، حتى کافران، از این نعمتها برخوردار هستند.
۲ - گروهى از انسانها برخوردار از هدایتهاى ویژه الهى و بهره مند از مراحل والاى آن هستند. (صرط الذین انعمت علیهم) چنانچه گذشت مراد از «نعمت» نعمت هدایت است، و چون درخواست کنندگان این نعمت خود از هدایت یافتگان هستند، مقصود از آن، هدایتى ویژه است.
۳ - هدایت به صراط مستقیم، از نعمتهاى بزرگ خداوند است. (صرط الذین انعمت علیهم) اطلاق نعمت و اراده کردن نعمت هدایت، بیانگر این است که گوینده، نعمتهاى دیگر را در مقابل نعمت هدایت، نعمت به حساب نمى آورد، و این، حکایت از والایى نعمت هدایت دارد.
۴ - گروهى از هدایت یافتگان، بر طریق هدایت ثابت قدم نماندند و در زمره غضب شدگان و یا گمراهان قرار گرفتند. (صرط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لاالضآلّین) برداشت فوق بر این اساس است که «غیر المغضوب» صفت احترازى براى «الذین انعمت» باشد. بر این مبنا نعمت داده شدگان یعنى، هدایت یافتگان سه گروه مى شوند: ۱- راه یافتگانى که دست از هدایت شسته و از «مغضوبین» مى شوند. ۲- هدایت یافتگانى که در بین راه گمراه شده و از «ضالین» مى گردند. ۳- هدایت پیشگانى که تا آخر بر صراط مستقیم پایدار مى مانند.
۵ - هدایت یافتگان نیز در خطر قرار گرفتن در زمره غضب شدگان و یا گمراهان هستند. (صرط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لاالضآلّین)
۶ - خداشناسان موحد، خواهان هدایت به راه ثابت قدمان بر هدایت هستند. (الحمد للّه ... إهدنا الصرط المستقیم. صرط الذین انعمت علیهم)
۷ - «صراط مستقیم» راهى است به سوى خدا که هرگز به انحراف و کجى نمى گراید. (إهدنا الصرط المستقیم. صرط الذین انعمت علیهم) از توصیف «الذین ...» به وسیله «غیر المغضوب ...» معلوم مى شود که مراد از «صراط الذین ...» راهى است که هرگز به انحراف و کجى نمى گراید و همین راه به صراط مستقیم نامیده شده است ; زیرا «صراط الذین» عطف بیان براى «الصراط المستقیم» است.
۸ - الگوهاو نمونه هاى عینى راه یافتگان، داراى نقشى مهم در نیل به صراط مستقیم و سلوک در آن است. (إهدنا الصرط المستقیم. صرط الذین انعمت علیهم) از اینکه «صراط مستقیم» به راه انسانهاى هدایت یافته تفسیر شده، مى توان به این نکته رسید که انسان در نیل به صراط مستقیم نیازمند الگوها و نمونه هاى عینى راه یافتگان است و باید سالکان این طریق را بیابد و به ایشان اقتدا کند.
۹ - نعمت داده شدگان (هدایت یافتگان)، کسانى هستند که مورد غضب خدا واقع نشده و به گمراهى گرایش نداشته باشند. (صرط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم و لاالضآلّین) برداشت فوق بر این مبناست که «غیر المغضوب» صفت توضیحى یا بدل و عطف بیان براى «الذین» باشد.
روایات و احادیث
۱۰ - «عن جعفر بن محمّد (ع) قال: قول اللّه عز و جل فى الحمد «صراط الذین أنعمت علیهم»; یعنى، محمّداً و ذریته صلوات اللّه علیهم;[۱] از امام صادق (ع) درباره «صراط الذین أنعمت علیهم» در سوره حمد روایت شده که مراد از «الذین أنعمت علیهم» حضرت محمّد (ص) و ذریه او مى باشند.
۱۱ - از امام رضا (ع) روایت شده که فرمود: «... «غیر المغضوب علیهم» إستعاذة من أن یکون من المعاندین الکافرین المستخفین به و بأمره و نهیه ... ;[۲] ... [گفتن] «غیر المغضوب علیهم» [در نماز] پناه بردن به خداست از اینکه انسان جزو معاندان و کافرانى قرار گیرد که خدا و امر و نهى او را سبک مى شمارند ...».
موضوعات مرتبط
- استعاذه: استعاذه به خدا ۱۱; موارد استعاذه ۱۱
- انحراف: موانع انحراف ۷
- انسان: اقسام انسان ها ۱
- اهل بیت (ع): فضایل اهل بیت (ع) ۱۰
- خدا: استخفاف اوامر خدا ۱۱; استخفاف خدا ۱۱; استخفاف نواهى خدا ۱۱; نعمتهاى خدا ۳; هدایت خاص خدا ۲
- صراط مستقیم: مراد از صراط مستقیم ۱۰; ویژگیهاى صراط مستقیم ۷
- طبقات اجتماعى: ۱، ۲
- گمراهان: ۱
- محمّد (ص): فضایل محمّد (ص) ۱۰
- مغضوبان خدا: ۱، ۴، ۵
- موحدان: خواسته هاى موحدان ۶
- مهتدین: ۲ خطر گمراهى مهتدین ۴، ۵; ویژگیهاى مهتدین ۹
- نعمت: مشمولان نعمت ۹، ۱۰
- هدایت: الگوگیرى در هدایت ۸; ثابت قدمان در هدایت ۱; ثبات قدم در هدایت ۶; درخواست هدایت ۶; مراتب هدایت ۲; نعمت هدایت ۳; هدایت به صراط مستقیم ۳، ۸
