ریشه ضرر: تفاوت میان نسخه‌ها
(افزودن نمودار دفعات) |
(Added root proximity by QBot) |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
=== قاموس قرآن === | === قاموس قرآن === | ||
در قرآن مجيد ضرّ به فتح و ضم (ض) هر دو آمده است. ولى ضرّ به فتح (ض) پيوسته مقابل نفع آمده، [مائده:76]، [حج:13]. بر خلاف ضرّ به ضمّ (ض) كه هيچ وقت با نفع يكجا نيامده است مثل [يوسف:88]، [انبياء:83-84]. بلى در بعضى آيات مقابل رحمت آمده مثل [روم:33]. و در بعضى مقابل خير به كار رفته مثل [انعام:17]. راغب در مفردات و جوهرى در صحاح ضُرّ به ضم (ض) را بد حالى گفتهاند. «الضُرُّ: سُوءُ الْحالِ» راغب اضافه مىكند: اعمّ از آنچه در نفس باشد مثل نقص عضو، يا در حال مثل كمى مال و جاه. طبرسى رحمةاللّه از صاحب العين نقل كرده ضرّ به فتح و ضم دو لغت اند ولى چون با «نفع» مقابل كردى ضاد آن را مفتوح خوانى. اقرب الموارد هر دو را ضد نفع، سوة حال، و سختى گفته و از كليات ابوالبقا نقل مىكند ضَرّ به فتح در هر ضرر شايع است و با ضمّ مخصوص به ضرر نفس است نثل مرض و لاغرى. پس ضَرّ به فتح (ض) مطلق ضرر و زيان است نقابل نفع ولى ضُرّ به ضم به معنى بد حالى است. آياتيكه درباره هر دو تعبير نقل شد اين فرق را تأييد مىكنند. * ضَرَر: اسم است به معنى بدحالى و نقصان. جمع آن اضرار نى باشد (اقرب) در مجمع آن را نقصان معنى كرده و فرمايد: آن هر چيى است كه ضرر كند و نقصان رساند مثل كورى، مرض، علت. * [نساء:95]. مراد از اولى النصر كسانى است كه نقص عضوى يا علل ديگرى دارند كه نمىتوانند به جهاد روند احتمال قوى دارد كه آنانكه در اثر فقد مال و وسيله از رفتن به جهاد معذوراند نيز داخل در اولى الضرر باشند كه عدهاى پيش رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم مىخواستند، آن حضرت مىفرمود من وسيله دراختيار ندارم تا شما را تجهيز كنم، آنها نيز اشك ريزان بر مىگشتند چنانكه فرموده: [توبه:92]. * اضطرار: به معنى احتياج و اجبار است، (اقرب). آن در واقع حمل غير بر ضرر است تحميل كننده شايد از كنار باشد و شايد حالت و امرى در خود شخص باشد مثل گرسنگى و مرض و غيره: [بقره:126]، [لقمان:24]. در اين دو آيه تحميل از كنار است و از طرف خداوند مىباشد يعنى: سپس او را به عذاب آتش مجبورش مىكنم و به اجبار در آتش مىكشم. هكذا آيه دوم. [بقره:173]. در اينجا و نظير آن تحميل از خود شخص است كه گرسنگى و فقر باشد يعنى: هر كه نا چار و محتاج شود به خوردن ميته و خون و گوشت خوك در حالى كه قبلاً طالب نيست و در خوردن زياده روى نمىكند بر او گناهى نيست. على هذا مضطرّ به معنى درمانده و ناچار است [نمل:62]. رجوع شود ده «دعو». * [بقره:233]. «لا تضّار» در قرآنها به فتح (ر) است ولى به فتح و ضمّ هر دو خوانده شده است. اگر با رفع خوانده شود اخبار است به معناى امر يعنى: ضرر نمىرساند مادرى به واسطه فرزندش و نه پدرى به واسطه فرزندش. و شايد در اين صورت فعل مجهول باشد يعنى: ضرر رسانده نشود مادرى به واسطه فرزندش... و اگر آن را با فتح خوانيم كه اكثر قرّاء خواندهاند نهى از اضرار است يعنى: ضرر نرساند مادرى به واسطه فرزندش و شايد هم مجهول باشد. نا گفته نماند علت جواز فتح و ضمّ اعلال است چنانكه در فعل امر از «مدد» چهار وجه جايز است . خلاصه معنى آيه: مادر به واسطه فرزندش به شوهر ضرر نرساند و از وى براى ارضاع بيشتر از حدّ اجرت نخواهد و از مقاربت براى اينكه حامله شده و از رسيدن به فرزندش بار مىماند، امتناع نكند، همچنين شوهر به واسطه فرزندش به زن ضرر نرساند و كمتر از معمول اجرت ندهد و زن را از حظّ نفس كه اگر مقاربت كند بار حامله مىشود: آيه به صورت طلاق و عدم آنعموميّت دارد. * [بقره:282]. ممكن است اصل كلمه (لا يضارر) و معلوم باشد يعنى: آن گاه كه معامله كرديد شاهد بگيريد نويسنده سند كعامله و شاهد ضرر نرسانند و شاهد در شهادت و نويسنده در نوشتن خيانت نكند. و شايد مجهول باشد يعنى مويسنده و شاهد را ضرر نرسانيد. اجرت نويسنده رابدهيد... و شاهد را در وقت مشغله احضار نكنيد. ولى وجه اول را بهتردانستهاند. * [بقره:231]. ضرار مصدر مفاعله به معنى ضرر زدن است يعنى زنان طلاق داده شده را كه رجوع مىكنيد براى ضرر رساندن و اذيت كردن نگاه نداريد و رجوع نكنيد تا تجاوز كنيد. * [توبه:107]. راجع به مسجد ضرار رجوع شود به «مسجد» فصل مسجد ضرار. * | در قرآن مجيد ضرّ به فتح و ضم (ض) هر دو آمده است. ولى ضرّ به فتح (ض) پيوسته مقابل نفع آمده، [مائده:76]، [حج:13]. بر خلاف ضرّ به ضمّ (ض) كه هيچ وقت با نفع يكجا نيامده است مثل [يوسف:88]، [انبياء:83-84]. بلى در بعضى آيات مقابل رحمت آمده مثل [روم:33]. و در بعضى مقابل خير به كار رفته مثل [انعام:17]. راغب در مفردات و جوهرى در صحاح ضُرّ به ضم (ض) را بد حالى گفتهاند. «الضُرُّ: سُوءُ الْحالِ» راغب اضافه مىكند: اعمّ از آنچه در نفس باشد مثل نقص عضو، يا در حال مثل كمى مال و جاه. طبرسى رحمةاللّه از صاحب العين نقل كرده ضرّ به فتح و ضم دو لغت اند ولى چون با «نفع» مقابل كردى ضاد آن را مفتوح خوانى. اقرب الموارد هر دو را ضد نفع، سوة حال، و سختى گفته و از كليات ابوالبقا نقل مىكند ضَرّ به فتح در هر ضرر شايع است و با ضمّ مخصوص به ضرر نفس است نثل مرض و لاغرى. پس ضَرّ به فتح (ض) مطلق ضرر و زيان است نقابل نفع ولى ضُرّ به ضم به معنى بد حالى است. آياتيكه درباره هر دو تعبير نقل شد اين فرق را تأييد مىكنند. * ضَرَر: اسم است به معنى بدحالى و نقصان. جمع آن اضرار نى باشد (اقرب) در مجمع آن را نقصان معنى كرده و فرمايد: آن هر چيى است كه ضرر كند و نقصان رساند مثل كورى، مرض، علت. * [نساء:95]. مراد از اولى النصر كسانى است كه نقص عضوى يا علل ديگرى دارند كه نمىتوانند به جهاد روند احتمال قوى دارد كه آنانكه در اثر فقد مال و وسيله از رفتن به جهاد معذوراند نيز داخل در اولى الضرر باشند كه عدهاى پيش رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم مىخواستند، آن حضرت مىفرمود من وسيله دراختيار ندارم تا شما را تجهيز كنم، آنها نيز اشك ريزان بر مىگشتند چنانكه فرموده: [توبه:92]. * اضطرار: به معنى احتياج و اجبار است، (اقرب). آن در واقع حمل غير بر ضرر است تحميل كننده شايد از كنار باشد و شايد حالت و امرى در خود شخص باشد مثل گرسنگى و مرض و غيره: [بقره:126]، [لقمان:24]. در اين دو آيه تحميل از كنار است و از طرف خداوند مىباشد يعنى: سپس او را به عذاب آتش مجبورش مىكنم و به اجبار در آتش مىكشم. هكذا آيه دوم. [بقره:173]. در اينجا و نظير آن تحميل از خود شخص است كه گرسنگى و فقر باشد يعنى: هر كه نا چار و محتاج شود به خوردن ميته و خون و گوشت خوك در حالى كه قبلاً طالب نيست و در خوردن زياده روى نمىكند بر او گناهى نيست. على هذا مضطرّ به معنى درمانده و ناچار است [نمل:62]. رجوع شود ده «دعو». * [بقره:233]. «لا تضّار» در قرآنها به فتح (ر) است ولى به فتح و ضمّ هر دو خوانده شده است. اگر با رفع خوانده شود اخبار است به معناى امر يعنى: ضرر نمىرساند مادرى به واسطه فرزندش و نه پدرى به واسطه فرزندش. و شايد در اين صورت فعل مجهول باشد يعنى: ضرر رسانده نشود مادرى به واسطه فرزندش... و اگر آن را با فتح خوانيم كه اكثر قرّاء خواندهاند نهى از اضرار است يعنى: ضرر نرساند مادرى به واسطه فرزندش و شايد هم مجهول باشد. نا گفته نماند علت جواز فتح و ضمّ اعلال است چنانكه در فعل امر از «مدد» چهار وجه جايز است . خلاصه معنى آيه: مادر به واسطه فرزندش به شوهر ضرر نرساند و از وى براى ارضاع بيشتر از حدّ اجرت نخواهد و از مقاربت براى اينكه حامله شده و از رسيدن به فرزندش بار مىماند، امتناع نكند، همچنين شوهر به واسطه فرزندش به زن ضرر نرساند و كمتر از معمول اجرت ندهد و زن را از حظّ نفس كه اگر مقاربت كند بار حامله مىشود: آيه به صورت طلاق و عدم آنعموميّت دارد. * [بقره:282]. ممكن است اصل كلمه (لا يضارر) و معلوم باشد يعنى: آن گاه كه معامله كرديد شاهد بگيريد نويسنده سند كعامله و شاهد ضرر نرسانند و شاهد در شهادت و نويسنده در نوشتن خيانت نكند. و شايد مجهول باشد يعنى مويسنده و شاهد را ضرر نرسانيد. اجرت نويسنده رابدهيد... و شاهد را در وقت مشغله احضار نكنيد. ولى وجه اول را بهتردانستهاند. * [بقره:231]. ضرار مصدر مفاعله به معنى ضرر زدن است يعنى زنان طلاق داده شده را كه رجوع مىكنيد براى ضرر رساندن و اذيت كردن نگاه نداريد و رجوع نكنيد تا تجاوز كنيد. * [توبه:107]. راجع به مسجد ضرار رجوع شود به «مسجد» فصل مسجد ضرار. * | ||
===ریشه‌های [[راهنما:نزدیک مکانی|نزدیک مکانی]]=== | |||
<qcloud htmlpre='ریشه_'> | |||
لا:100, ه:80, هم:78, ل:65, ب:59, من:58, کم:58, الله:50, ف:50, اله:49, وله:49, ما:41, نفع:38, مسس:38, اذا:35, شىء:33, نا:32, قول:31, دعو:28, ان:28, ى:27, کشف:27, الا:27, غير:26, ک:25, الى:25, انن:25, فى:24, لن:23, ملک:23, ثم:23, الذين:23, او:22, بئس:22, رحم:21, نفس:21, عن:21, على:21, انس:21, ها:20, هن:20, بعد:20, امن:19, رود:19, ربب:19, ن:18, کفر:18, علم:18, ضلل:18, کون:17, هل:16, اول:16, عدو:16, بغى:16, اخذ:16, قد:16, عذب:16, ذلک:16, ضرر:15, ذوق:15, بين:15, اهل:15, فعل:14, ولد:14, سرر:14, حکم:14, لعل:14, هو:14, دون:14, قوم:14, کثر:14, وقى:13, بل:13, جوب:13, اذ:13, قلل:13, وجد:13, وصى:13, ابو:13, سوء:13, دين:13, هدى:13, ضرع:13, فرق:13, صبر:13, عقب:13, جئر:13, کتب:13, شهد:13, صدر:13, سوى:13, جىء:13, ظلم:13, اذن:13, متع:13, مرر:13, کان:13, نوب:13, لم:13, لو:12, بدل:12, حتى:12, عفو:12, ام:12, ذات:12, نعم:12, قعد:12, بعض:12, نن:12, طغو:12, طغى:12, عمه:12, فسق:12, فرح:12, سجد:12, کظم:12, زلزل:12, عرف:12, نور:12, حين:12, وحد:12, انت:12, عهد:12, جهد:12, صدق:12, افف:12, اتى:12, قرب:12, ردد:12, وسع:12, رشد:12, قبل:12, بيع:12, اثم:12, س:12, غنى:12, ضيق:12, ليس:12, غيظ:12, لجج:12, خمص:12, مسک:12, بحر:12, کيد:12, جنب:11, کلل:11, اذى:11, نفق:11, رسل:11, سبل:11, احد:11, عمى:11, هزء:11, سلم:11, نزل:11, سکن:11, عبد:11, بضع:11, خول:11, جنف:11, مثل:11, غلظ:11, ولى:11, لما:11, ايى:11, سمع:11, عرض:11, الم:11, مع:11, حول:11, خلف:11, موت:11, قتل:11, حبط:11, لدى:11, خلق:11, زجو:11, بصر:11, عزز:11, شفع:11, رصد:11, حرم:11, زوج:11, اسلام:11, شرى:11, حزن:11, بغت:11, حسن:11, جزى:11, زين:11, سرف:11, وفى:11, نظر:11, قلب:11, سئل:11, مکر:11, اولاء:11, جعل:11, عدد:11, سرع:11, صير:11, ذهب:11, حيث:11, ارض:11, کلف:11, ذا:11, مرء:11, جور:11, ظهر:10, حيى:10, سرح:10, عظم:10, خبر:10, شطن:10, عمل:10, خلو:10, نبو:10, رفع:10, هارون:10, اياه:10, يئس:10, حرب:10, شعر:10, زعم:10, رضو:10, يا:10, مول:10, التى:10, رجع:10, ندى:10, هؤلاء:10, هذا:10, اوى:10, ائى:10, حبب:10, جنح:10, حفظ:10, نجو:10, حمل:10, يوم:10, قرى:10, نشر:10, غفر:10, فصل:10, اخر:10, ندو:10, متى:10, هوى:10, امم:10, دبر:10, قدر:10 | |||
</qcloud> | |||
== کلمات مشتق شده در قرآن == | == کلمات مشتق شده در قرآن == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ دی ۱۳۹۵، ساعت ۱۷:۵۹
تکرار در قرآن: ۷۴(بار)
قاموس قرآن
در قرآن مجيد ضرّ به فتح و ضم (ض) هر دو آمده است. ولى ضرّ به فتح (ض) پيوسته مقابل نفع آمده، [مائده:76]، [حج:13]. بر خلاف ضرّ به ضمّ (ض) كه هيچ وقت با نفع يكجا نيامده است مثل [يوسف:88]، [انبياء:83-84]. بلى در بعضى آيات مقابل رحمت آمده مثل [روم:33]. و در بعضى مقابل خير به كار رفته مثل [انعام:17]. راغب در مفردات و جوهرى در صحاح ضُرّ به ضم (ض) را بد حالى گفتهاند. «الضُرُّ: سُوءُ الْحالِ» راغب اضافه مىكند: اعمّ از آنچه در نفس باشد مثل نقص عضو، يا در حال مثل كمى مال و جاه. طبرسى رحمةاللّه از صاحب العين نقل كرده ضرّ به فتح و ضم دو لغت اند ولى چون با «نفع» مقابل كردى ضاد آن را مفتوح خوانى. اقرب الموارد هر دو را ضد نفع، سوة حال، و سختى گفته و از كليات ابوالبقا نقل مىكند ضَرّ به فتح در هر ضرر شايع است و با ضمّ مخصوص به ضرر نفس است نثل مرض و لاغرى. پس ضَرّ به فتح (ض) مطلق ضرر و زيان است نقابل نفع ولى ضُرّ به ضم به معنى بد حالى است. آياتيكه درباره هر دو تعبير نقل شد اين فرق را تأييد مىكنند. * ضَرَر: اسم است به معنى بدحالى و نقصان. جمع آن اضرار نى باشد (اقرب) در مجمع آن را نقصان معنى كرده و فرمايد: آن هر چيى است كه ضرر كند و نقصان رساند مثل كورى، مرض، علت. * [نساء:95]. مراد از اولى النصر كسانى است كه نقص عضوى يا علل ديگرى دارند كه نمىتوانند به جهاد روند احتمال قوى دارد كه آنانكه در اثر فقد مال و وسيله از رفتن به جهاد معذوراند نيز داخل در اولى الضرر باشند كه عدهاى پيش رسول خدا صلى اللّه عليه و آله و سلم مىخواستند، آن حضرت مىفرمود من وسيله دراختيار ندارم تا شما را تجهيز كنم، آنها نيز اشك ريزان بر مىگشتند چنانكه فرموده: [توبه:92]. * اضطرار: به معنى احتياج و اجبار است، (اقرب). آن در واقع حمل غير بر ضرر است تحميل كننده شايد از كنار باشد و شايد حالت و امرى در خود شخص باشد مثل گرسنگى و مرض و غيره: [بقره:126]، [لقمان:24]. در اين دو آيه تحميل از كنار است و از طرف خداوند مىباشد يعنى: سپس او را به عذاب آتش مجبورش مىكنم و به اجبار در آتش مىكشم. هكذا آيه دوم. [بقره:173]. در اينجا و نظير آن تحميل از خود شخص است كه گرسنگى و فقر باشد يعنى: هر كه نا چار و محتاج شود به خوردن ميته و خون و گوشت خوك در حالى كه قبلاً طالب نيست و در خوردن زياده روى نمىكند بر او گناهى نيست. على هذا مضطرّ به معنى درمانده و ناچار است [نمل:62]. رجوع شود ده «دعو». * [بقره:233]. «لا تضّار» در قرآنها به فتح (ر) است ولى به فتح و ضمّ هر دو خوانده شده است. اگر با رفع خوانده شود اخبار است به معناى امر يعنى: ضرر نمىرساند مادرى به واسطه فرزندش و نه پدرى به واسطه فرزندش. و شايد در اين صورت فعل مجهول باشد يعنى: ضرر رسانده نشود مادرى به واسطه فرزندش... و اگر آن را با فتح خوانيم كه اكثر قرّاء خواندهاند نهى از اضرار است يعنى: ضرر نرساند مادرى به واسطه فرزندش و شايد هم مجهول باشد. نا گفته نماند علت جواز فتح و ضمّ اعلال است چنانكه در فعل امر از «مدد» چهار وجه جايز است . خلاصه معنى آيه: مادر به واسطه فرزندش به شوهر ضرر نرساند و از وى براى ارضاع بيشتر از حدّ اجرت نخواهد و از مقاربت براى اينكه حامله شده و از رسيدن به فرزندش بار مىماند، امتناع نكند، همچنين شوهر به واسطه فرزندش به زن ضرر نرساند و كمتر از معمول اجرت ندهد و زن را از حظّ نفس كه اگر مقاربت كند بار حامله مىشود: آيه به صورت طلاق و عدم آنعموميّت دارد. * [بقره:282]. ممكن است اصل كلمه (لا يضارر) و معلوم باشد يعنى: آن گاه كه معامله كرديد شاهد بگيريد نويسنده سند كعامله و شاهد ضرر نرسانند و شاهد در شهادت و نويسنده در نوشتن خيانت نكند. و شايد مجهول باشد يعنى مويسنده و شاهد را ضرر نرسانيد. اجرت نويسنده رابدهيد... و شاهد را در وقت مشغله احضار نكنيد. ولى وجه اول را بهتردانستهاند. * [بقره:231]. ضرار مصدر مفاعله به معنى ضرر زدن است يعنى زنان طلاق داده شده را كه رجوع مىكنيد براى ضرر رساندن و اذيت كردن نگاه نداريد و رجوع نكنيد تا تجاوز كنيد. * [توبه:107]. راجع به مسجد ضرار رجوع شود به «مسجد» فصل مسجد ضرار. *
ریشه‌های نزدیک مکانی
کلمات مشتق شده در قرآن
| کلمه | تعداد تکرار در قرآن |
|---|---|
| بِضَارِّينَ | ۱ |
| يَضُرُّهُمْ | ۳ |
| أَضْطَرُّهُ | ۱ |
| اضْطُرَّ | ۴ |
| الضَّرَّاءِ | ۴ |
| الضَّرَّاءُ | ۲ |
| ضِرَاراً | ۲ |
| تُضَارَّ | ۱ |
| يُضَارَّ | ۱ |
| يَضُرُّوکُمْ | ۱ |
| يَضُرُّکُمْ | ۳ |
| يَضُرَّ | ۱ |
| يَضُرُّوا | ۳ |
| مُضَارٍّ | ۱ |
| الضَّرَرِ | ۱ |
| يَضُرُّونَکَ | ۱ |
| يَضُرُّوکَ | ۱ |
| ضَرّاً | ۹ |
| بِضُرٍّ | ۴ |
| يَضُرُّنَا | ۱ |
| اضْطُرِرْتُمْ | ۱ |
| تَضُرُّوهُ | ۱ |
| الضُّرُّ | ۵ |
| ضُرَّهُ | ۱ |
| ضُرٍّ | ۳ |
| ضَرَّاءَ | ۳ |
| يَضُرُّکَ | ۱ |
| تَضُرُّونَهُ | ۱ |
| الضُّرَّ | ۱ |
| الضُّرِّ | ۱ |
| يَضُرُّهُ | ۱ |
| ضَرُّهُ | ۱ |
| يَضُرُّونَ | ۱ |
| الْمُضْطَرَّ | ۱ |
| ضُرٌّ | ۳ |
| نَضْطَرُّهُمْ | ۱ |
| ضُرِّهِ | ۱ |
| بِضَارِّهِمْ | ۱ |
| تُضَارُّوهُنَ | ۱ |
