الْمِيزَان
«مِکْیال» از مادّه «کِیْل» و «مِیْزان» از مادّه «وَزْن» به معناى پیمانه و ترازو است، و کم کردن آنها به معناى کم فروشى و نپرداختن حقوق مردم است. «میزان» در مواردى از قبیل سوره «شورى»، معناى جامعى دارد، هر چند معناى آن در لغت به معناى «ترازو» و ابزار سنجش وزن است، اما در معناى کنایى، به هر گونه معیار سنجش، و قانون صحیح الهى، و حتى شخص پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله)و امامان راستین(علیهم السلام) که وجودشان معیار تشخیص حق از باطل است، اطلاق مى گردد و میزان روز قیامت نیز نمونه اى است از این معنا.
بنابراین «مِیزان»، به معناى هر گونه وسیله سنجش است، سنجش حق از باطل، سنجش عدالت از ظلم و ستم، سنجش ارزشها و سنجش حقوق انسانها در مراحل و مسیرهاى مختلف اجتماعى.
«میزان»، هر قانون تکوینى و دستور تشریعى را شامل مى شود; چرا که همه وسیله سنجش اند. درست است که «میزان» در لغت به معناى ترازو و وسیله وزن کردن سنگینى اجسام است، اما مسلماً میزانى که در سوره «رحمن»، بعد از ذکر آفرینش آسمان به آن اشاره شده، مفهوم گسترده اى دارد که هر وسیله سنجش و همه قوانین تکوین و تشریع را فرا مى گیرد، نه فقط وسیله سنجش وزن اجناس.
اصولاً برافراشته بودن آسمان و نظم دقیقى که بر ملیونها کره آسمانى حاکم است، بدون میزان و قوانین حساب شده اى، امکان پذیر نیست. و این که مى بینیم، در بعضى از عبارات «میزان» به معناى «قرآن» یا به معناى «عدل» یا به معناى «شریعت» یا «ترازو» تفسیر شده است، در حقیقت هر کدام اشاره به مصداقى از این مفهوم کل و گسترده است.
ریشه کلمه
- وزن (۲۳ بار)
