الحجرات ٦
ترجمه
| الحجرات ٥ | آیه ٦ | الحجرات ٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَاسِقٌ»: کافر (نگا: نور / ). منافق (نگا: توبه / ). کسی که متجاوز از حدود شریعت بوده و برابر قرآن عمل نکند (نگا: مائده / ). در اینجا مراد کسی است که مجهول‌العداله بوده و صداقت او محرز نباشد. «بِجَهَالَةٍ»: از روی نادانی. به خاطر بی‌خبری و عدم آگاهی.
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۰، سوره حجرات
- مسائل و مطالبى كه سوره مباركه حجرات مشتمل بر آنست
- توضيح معناى جمله : ((لا تقدموا بين يدى الله و رسوله )) و بيان اينكه مفاد آن اين است كه هيچ حكمى را بر حكم خدا و رسول مقدم مداريد
- وجوه مختلف ديگرى كه مفسرين در معناى جمله فوق گفته اند
- مراد از اينكه فرمود: صداى خود را از صداى پيامبر بلندتر نكنيد
- توضيح راجع به جمله : ((ان تحبط اعمالكم و انتم لا تشعرون )) و وجوهى كه درباره ظهور آن در اينكه بدون كفر هم عمل حبط مى شود گفته شده است
- رد توجيه كسانى كه مراد از حبط را ثواب نداشتن خودعمل دانسته اند
- توجيه بعضى مفسرين كه نهى در آيه را به ملاك پرهيز از عملى كه باعث آزار پيامبرمى شود دانسته اند
- اشكال به توجيه اخير: تكليف مذكور يك تكليف نفسى است نه غيرى
- وعده جميل به مؤ منانى كه ادب را در محضر پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم رعايت كنند
- توضيحى راجع به نقش ((خبر)) در زندگى اجتماعى انسان و اقسام خبر و لزوم تبين وتفحص درباره اخبار فاسق
- لزوم پيروى از رسول الله (ص ) و وجه و سبب اينكه آن جناب نبايد از ديگران اطاعت كند
- خداوند دلهاى مؤ منين را به زيورى آراسته كه مجذوب ايمان مى شوند و از كفر و عصيان تنفر پيدا مى كنند
- وجه تغيير سياق آيه كه در آن خطاب را متوجه شخص پيامبر نموده است
- امر به اصلاح بين دو طايفه از مؤ منين كه به جنگ با هم پرداخته اند وتعليل آن به اينكه مؤ منان برادر يكديگرند
- رواياتى در ذيل آيه : ((لا تقدموا بين يدى الله و رسوله )) و ((لا ترفعوا اصواتكمفوق صوت النبى ))
- روايتى درباره شاءن نزول آيه : ((ان جائكم فاسق بنباء فتبينوا))
- حبّ همان دين است و دين همان حبّ است
- چند روايت درباره اخوت ايمانى و شاءن نزول آيه : ((و ان طائفتان من المؤ منين اقتتلوا...))
نکات آیه
۱ - مؤمنان، موظف به بررسى درستى گزارش هاى شخص فاسق و اکتفا نکردن به صرف خبر دادن او (یأیّها الذین ءامنوا إن جاءکم فاسق بنبإ فتبیّنوا)
۲ - وجوب بررسى صدق خبر فاسق، منوط به مهم بودن آن است.* (إن جاءکم فاسق بنبإ فتبیّنوا) با توجه به این که «نبأ» به خبر مهم گفته مى شود; مى توان نتیجه گرفت که وجوب تبیّن در خصوص اخبار مهم است; نه در مورد مطلق خبر، هر چند ناچیز باشد.
۳ - اخبار شخص عادل، معتبر و بى نیاز از تبیّن و تفحّص (إن جاءکم فاسق بنبإ فتبیّنوا) وصف «فاسق»، مى رساند که «فسق مخبر» علت اصلى وجوب تبیّن و تفحّص است. بنابراین هر جا که مخبر عادل باشد، خبرش معتبر و بى نیاز از تبیّن است.
۴ - جامعه مؤمنان، موظّف به هشیارى و احتیاط در قبال اخبار مهم اجتماعى (یأیّها الذین ءامنوا إن جاءکم فاسق بنبإ فتبیّنوا) خطاب «یا أیّها الذین آمنوا» عام و متوجه جامعه ایمانى است و تعلیل «أن تصیبوا قوماً» مى نمایاند که موضوع، بیش از آن که درباره مسائل فردى و جزئى باشد، در زمینه امور اجتماعى است.
۵ - روحیه فسق، داراى تأثیر منفى در تشخیص ها و گزارش هاى فرد فاسق * (إن جاءکم فاسق بنبإ فتبیّنوا) وصف «فاسق»، مى رساند که عنوان فسق و روحیه بى پروایى فاسق، در ابعاد گفتارى و ادراکى وى تأثیر گذاشته و مانع از تشخیص درست و گزارش صحیح مى باشد.
۶ - اعتماد به خبر فاسق، بدون تحقیق و بررسى، دربردارنده خطر براى جامعه (أن تصیبوا قومًا بجهلة)
۷ - ترتیب اثر دادن به خبر فاسق، بدون تحقیق و بررسى، عملى جاهلانه و ندامت بار است. (أن تصیبوا قومًا بجهلة فتصبحوا على ما فعلتم ندمین)
۸ - نقش ویرانگر منابع خبرى فاسد، در مناسبات و امنیت جوامع (إن جاءکم فاسق بنبإ ... أن تصیبوا قومًا بجهلة) از تعلیل «أن تصیبوا قوماً بجهالة» و متفرع شدن آن بر فسق مخبر، مطلب بالا نتیجه گیرى مى شود.
۹ - لزوم دقت و احتیاط، در زمینه امور مرتبط به سرنوشت مردم و امنیت جامعه (فتبیّنوا أن تصیبوا قومًا بجهلة) تعلیل «أن تصیبوا قوماً»، مى رساند که نفس ارتباط داشتن یک موضوع با سرنوشت مردم و امنیت اجتماعى - صرف نظر از این که مخبر فاسق یا غیر فاسق - داراى اهمیت است و هر جا که موضوع از این ناحیه مبهم باشد، باید مورد دقت قرار گیرد.
۱۰ - جامعه صدر اسلام در معرض خطر، از ناحیه گزارش هاى برخى از افراد فاسق (إن جاءکم فاسق ... أن تصیبوا قومًا بجهلة) با توجه به شأن نزول هایى که مفسران ذکر کرده اند، هشدار خداوند در آیه شریفه، هنگامى صورت گرفت که نشانه هاى خطر یاد شده در جامعه به نوعى رخ نموده بود.
روایات و احادیث
۱۱- «من إحتجاج الحسن(ع) لمخالفیه ... و أمّا أنت یا ولید بن عقبه فواللّه ما ألومک أن تبغض علیّاً ... و قد سمّاه اللّه مؤمناً ... و سمّاک فاسقاً و هو قول اللّه عزّوجلّ ... «إن جاءکم فاسق بنبإ فتبیّنوا أن تصیبوا قوماً بجهالة...»;[۱] از احتجاجات امام حسن(ع) با مخالفان خود است که فرمود: اما تو اى ولیدبن عقبه! سوگند به خدا من تو را در دشمنى ات با حضرت على(ع) ملامت نمى کنم...; زیرا خداوند على(ع) را مؤمن ... و تو را فاسق خوانده است. ...و این سخن خداوند عزّوجلّ است: إن جاءکم فاسق بنبإ فتبیّنوا...».
موضوعات مرتبط
- اسلام: تاریخ صدر اسلام ۱۰
- امام على(ع): فضایل امام على(ع) ۱۱
- امنیت: اهمیت امنیت اجتماعى ۹; زمینه سلب امنیت ۸
- پشیمانى: عوامل پشیمانى ۷
- جامعه: آسیب شناسى اجتماعى ۸
- جهل: عوامل جهل ۷
- خبر: آثار اعتماد به خبر فاسق ۶، ۷; آثار اهمیت خبر فاسق ۲; بررسى خبر فاسق ۱; حجیت خبر عادل ۳; خبر فاسق ۵; زیان خبر فاسق ۸، ۱۰; شرایط بررسى خبر فاسق ۲
- فسق: آثار فسق ۵
- مؤمنان: اهمیت هوشیارى مؤمنان ۴; تکلیف مؤمنان ۱; مسؤولیت اجتماعى مؤمنان ۴
- مشکلات: زمینه مشکلات اجتماعى ۶
- ولیدبن عتبه: فسق ولیدبن عتبه ۱۱
منابع
- ↑ احتجاج طبرسى، ج ۱، ص ۴۱۲; نورالثقلین، ج ۵- ، ص ۸۲، ح۱۱.
