هود ٦١
ترجمه
| هود ٦٠ | آیه ٦١ | هود ٦٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِلَی ثَمُودَ»: عطف بر (إِلی عاد ...) در آیه است. «أخاهُمْ»: (نگا: اعراف / ، هود / ). «أَنْشَأَکُم مِّنَ الأرْضِ»: شما را از زمین آفریده است. مراد این است که آدم و حوّاء را از خاک آفریده است که پدر و مادر نخستین شما هستند و شما هم از نسل آنان می‌باشید (نگا: طه / ). «إِسْتَعْمَرَکُمْ فِیهَا»: توان آباد نمودن زمین را به شما داده است. از شما آبادکردن زمین را خواسته است. در زمین عمری به شما داده است و مدّت روزگاری بر جایتان داشته است. «ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ»: سپس هر وقت دچار لغزش و گناه شدید، توبه کنید و با انجام اعمال نیک به سوی خدا برگردید. «إِنَّ رَبِّی قَرِیبٌ»: پروردگار من قریب الرحمه است (نگا: اعراف / ). پروردگار من نزدیک است و از همه‌چیز آگاه است (نگا: بقره / . «مُجِیبٌ»: پاسخ‌دهنده. پذیرنده.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۶۸ - ۶۱، سوره هود
- معناى ((انشاء)) و ((استعمار)) در جمله : ((هو انشاءكم من الاءرض و استعمركم فيها))
- استدلال براى عدم جواز عبادت غير خدا به : وجود ارتباط بين خالق و خلق ، نزديك بودنخدا به انسان و نفى استقلال اسباب
- پاسخ قوم ثمود به دعوت صالح (ع )
- قوميت پرستى ، و مليت گرايى ، و ادعاى شك و ترديد داشتن ، دو حجت قوم ثمود، در رددعوت جناب صالح (ع )
- جواب صالح (ع ) به دلايل قوم خود و معناى جمله : ((فما تزيدوننى غير تسخير))
- بحث روايتى (روايتى درباره داستان ناقه صالح و كشتن آن و هلاكت قوم ثمود)
- ۱- ثمود، قوم صالح
- ۲- بعثت صالح (عليه السلام )
- ۳- شخصيت صالح (عليه السلام )
نکات آیه
۱- صالح(ع) ، از پیامبران و رسولان الهى بود. (و لقد أرسلنا ... و إلى ثمود أخاهم صلحًا) «إلى ثمود» عطف بر «إلى قومه» و «أخاهم» عطف بر «نوحاً» در آیه بیست و پنجم است; یعنى: لقد أرسلنا إلى ثمود أخاهم صالحاً.
۲- رسالت صالح(ع)، محدود به قوم ثمود بود. (و إلى ثمود أخاهم صلحًا)
۳- خویشاوندى صالح(ع) با قوم ثمود (و إلى ثمود أخاهم صلحًا) تصریح به اینکه صالح(ع) ، برادر قوم ثمود بود (أخاهم صالحاً) مى تواند اشاره اى باشد به خویشاوندى صالح(ع) با قوم ثمود.
۴- صالح(ع) ، دلسوز براى قوم خویش و با محبت نسبت به آنان ، حتى پیش از بعثتش به پیامبرى (و إلى ثمود أخاهم صلحًا) مراد از اخوّت صالح(ع) براى قوم ثمود ، مى تواند مهربانى و دلسوزى او نسبت به آنان باشد.
۵- دعوت به پرستش خداى یکتا ، مهمترین و نخستین پیام صالح(ع) براى قوم ثمود (قال یقوم اعبدوا الله ما لکم من إله غیره)
۶- قوم ثمود ، به وجود خداوند معتقد بودند. (یقوم اعبدوا الله)
۷- باور به وجود خدا ، باورى ریشه دار در تاریخ بشر (قال یقوم اعبدوا الله)
۸- قوم ثمود ، مردمى مشرک و معتقد به معبودهایى متعدد (یقوم اعبدوا الله ما لکم من إله غیره)
۹- انسان ، از دیرباز برخوردار از روحیه پرستش و گرایش به معبود (ما لکم من إله غیره)
۱۰- توحید عملى ، مبتنى بر توحید نظرى است. (اعبدوا الله ما لکم من إله غیره) جمله «ما لکم ...» تعلیل براى «اعبدوا الله» است; یعنى ، چون واقعیت این است که الهى جز خداوند نیست ، پس در مقام عمل نیز او باید پرستش شود نه غیر او.
۱۱- خداوند ، تنها حقیقتى که شایسته و بایسته پرستش است. (اعبدوا الله ما لکم من إله غیره)
۱۲- تنها خداوند ، ایجاد کننده و آفریننده انسان است. (هو أنشأکم من الأرض) ترکیبهایى همانند «هو أنشأکم» و «أنا قمت» - که مبتدا در معنا ، فاعل است و خبر آن فعل مى باشد - گاهى حاکى از تأکید است و گاهى دلالت بر حصر دارد. قرینه هاى موجود در کلام ، تعیین کننده آن است.
۱۳- خالق و آفریننده ، تنها حقیقتِ شایسته پرستش (اعبدوا الله ... هو أنشأکم من الأرض) جمله «هو أنشأکم ...» استدلالى است براى توحید و لزوم یکتاپرستى که از جمله «اعبدواالله ...» به دست مى آید; یعنى، چون خداوند خالق است، شایسته پرستش است و چون در آفریدن شریکى ندارد، پس نباید در پرستش نیز براى او شریکى بپندارید.
۱۴- عناصر زمینى ، خمیرمایه خلقت انسان است. (هو أنشأکم من الأرض)
۱۵- خداوند ، توان و استعدادِ آباد کردن زمین را به آدمیان عطا کرده و ایشان را به سوى آبادانى گرایش داده است. (واستعمرکم فیها) استعمره فیه، یعنى: «جعله یعمره; وى را آبادکننده آن قرار داد» (لسان العرب). بر این اساس «استعمرکم فیها» چنین معنا مى شود: خداوند شما را این گونه قرار داده و آفریده است که زمین را آباد سازید; یعنى، توان آبادسازى زمین را به شما عطا کرده و نیاز به آن را در شما ایجاد کرده است تا همواره به سمت آبادسازى زمین در حرکت باشید.
۱۶- خداوند ، به دلیل اعطاى توان و استعداد به بشر براى آبادسازى زمین ، شایسته و بایسته پرستش است. (اعبدوا الله ... استعمرکم فیها) جمله «استعمرکم فیها» نیز همانند «هوأنشأکم» دلیل براى «اعبدوا الله» مى باشد.
۱۷- ضرورت استغفار به درگاه خدا و طلب آمرزش گناهان از او (فاستغفروه)
۱۸- لزوم حرکت به سوى خداوند و تقرب به درگاه او (ثم توبوا إلیه) عطف جمله «توبوا إلیه» بر «استغفروه» بیانگر این است که از توبه، معنایى غیر از استغفار اراده شده است. با توجه به معناى لغوى توبه (رجوع کردن) مى توان گفت: مراد از توبه در آیه شریفه، حرکت کردن به سوى خدا با اطاعت از اوامر و نواهى اوست.
۱۹- استغفار از گناهان ، پرستش خدا و پرهیز از شرک ، مقدمه هایى لازم براى تقرب به درگاه خداوند (فاستغفروه ثم توبوا إلیه) برداشت فوق ، با توجه به حرف «ثم» - که بر تأخر مرحله توبه از مرحله استغفار دلالت دارد - استفاده شده است.
۲۰- طلب بخشایش گناهان از خدا ، حرکت به سوى او و استغفار از شرک ، توصیه ها و پیامهاى صالح(ع) به قوم ثمود (قال یقوم ... فاستغفروه ثم توبوا إلیه)
۲۱- باور به انحصار خالقیت به خداوند ، وادار کننده انسان به پرستش او و پرهیز از شرک و دورى از گناه و استغفار از گناهان گذشته است. (هو أنشأکم من الأرض ... فاستغفروه) برداشت فوق، از حرف «فاء» که جمله «استغفروه ...» را بر «هو أنشأکم ...» تفریع کرده است به دست مى آید.
۲۲- خداوند ، به انسانها نزدیک است و درخواستهاى آنان را اجابت مى کند. (إن ربى قریب مجیب)
۲۳- تقرب به خداوند ، به خاطر نزدیکى او به بندگان ، امرى سهل و آسان است. (ثم توبوا إلیه إن ربى قریب) هدف از بیان نزدیکى خداوند ، پس از توصیه به حرکت و تقرب به درگاه او ، بشارت به سیرکنندگان به سوى خداست که او از شما دور نیست تا براى رسیدن به او زحمتى طاقت فرسا لازم باشد; بلکه نزدیک است و تقرب به او سهل و آسان مى باشد.
۲۴- خداوند ، درخواست طلب کنندگان آمرزش را اجابت مى کند و گناهانشان را مى آمرزد. (فاستغفروه ... إن ربى قریب مجیب) دو صفت «قریب» و «مجیب» به صورت لفّ و نشر غیر مرتب ، در ارتباط با «استغفروه» و «توبواإلیه» ایراد شده است.
روایات و احادیث
۲۵- «جاء رجل من أهل الشام إلى على بن الحسین(ع) فقال: أنت على بن الحسین؟ قال: نعم ، قال: أبوک الذى قتل المؤمنین؟ ... فقال: ویلک کیف قطعت على أبى أنه قتل المؤمنین ؟ قال: قوله: إخواننا قد بغوا علینا فقاتلناهم على بغیهم. فقال: ویلک أما تقرأ القرآن؟ قال: بلى. قال: فقد قال الله تعالى ... «و إلى ثمود أخاهم صالحاً» أفکانوا إخوانهم فى دینهم أو فى عشیرتهم؟ قال له الرجل: لا بل فى عشیرتهم. قال(ع): فهؤلاء إخوانهم فى عشیرتهم و لیسوا إخوانهم فى دینهم ... ;[۱] مردى از اهل شام نزد على بن الحسین(ع) آمد و گفت: تو على بن الحسین هستى؟ فرمود: آرى. او گفت: پدرت کسى است که مؤمنین را کشت ...، فرمود: واى بر تو چگونه حکم قطعى کردى که پدرم مؤمنین را کشت؟ آن شخص گفت: سخن او (أمیرالمؤمنین(ع)) که گفت:برادران ما علیه ما سرکشى کردند، پس ما هم به خاطر این سرکشى باآنان جنگ کردیم؟فرمود: واى بر تو! آیا قرآن نمى خوانى؟ گفت: چرا، فرمود: خداوند مى فرماید: «... و إلى ثمود أخاهم صالحاً» آیا صالح برادر دینى قوم ثمود بود یا برادر فامیلى آنان؟ گفت: برادر فامیلى آنان بود. فرمود: اینان نیز برادران فامیلى بودند نه برادران دینى ...».
موضوعات مرتبط
- استغفار: آثار استغفار ۱۹; استغفار از شرک ۲۰; اهمیت استغفار ۱۷; توصیه به استغفار ۲۰; عوامل استغفار ۲۱
- اسماء و صفات: قریب ۲۲; مجیب ۲۲
- انبیا: خویشاوندى با انبیا ۳
- انسان: انسان از زمین ۱۴; خالق انسان ها ۱۲; عنصر خلقت انسان ها۱۴; گرایشهاى انسان ۹، ۱۵; منشأ استعدادهاى انسان ۱۵، ۱۶
- انگیزش: عوامل انگیزش ۲۱
- ایمان: آثار ایمان ۲۱; ایمان به خالقیت خدا ۲۱; ایمان به خدا ۷
- بازگشت به خدا: ۱۸، ۲۰ اهمیت بازگشت به خدا ۱۸
- تقرب: اهمیت تقرب ۱۸; زمینه تقرب ۱۹; سهولت تقرب ۲۳
- توبه: توصیه به توبه ۲۰
- توحید: اهمیت توحید عبادى ۵; اهمیت توحید نظرى ۱۰; توحید افعالى ۱۲; توحید در خالقیت ۱۲; توحید عبادى ۱۱; دعوت به توحید عبادى ۵; زمینه توحید عملى ۱۰
- جهان بینى: جهان بینى توحیدى ۱۱، ۱۲; جهان بینى و ایدئولوژى ۲۱
- خدا: آثار قرب خدا ۲۳; آمرزشهاى خدا ۲۴; اختصاصات خدا ۱۱، ۱۲، ۲۱; تاریخ خدا شناسى ۷; خالقیت خدا ۱۲; خدا و آبادانى زمین ۱۵; عطایاى خدا ۱۵، ۱۶; قرب خدا ۲۲
- دعا: اجابت دعا ۲۲
- رسولان خدا: ۱
- شرک: آثار اجتناب از شرک ۱۹; عوامل اجتناب از شرک ۲۱
- صالح(ع): تعالیم صالح(ع) ۵، ۲۰; خویشاوندان صالح(ع) ۳; دعوتهاى صالح(ع) ۵; صالح(ع)قبل از نبوت ۴; صالح(ع) و قوم ثمود ۳، ۴، ۲۰، ۲۵; فضایل صالح(ع) ۴; مقامات صالح(ع) ۱; محدوده رسالت صالح(ع) ۲; مهربانى صالح(ع) ۴; نبوت صالح(ع) ۱
- عبادت: آثار عبادت خدا ۱۹; دلایل عبادت خدا ۱۶; عوامل عبادت خدا ۲۱
- عقیده: تاریخ عقیده ۶، ۷
- قوم ثمود: پیامبر قوم ثمود ۲; خداشناسى قوم ثمود ۶; دعوت از قوم ثمود ۵; شرک قوم ثمود ۸; عقیده باطل قوم ثمود ۸; عقیده قوم ثمود ۶; معبودان باطل قوم ثمود ۸
- گرایشها: گرایش به آبادانى زمین ۱۵; گرایش به عبادت ۹; گرایش به معبود ۹
- گناه: عوامل ترک گناه ۲۱
- گناهکاران: آمرزش گناهکاران ۲۴; اجابت دعاى گناهکاران ۲۴
- مشرکان: ۸
- معبود: خالقیت معبود ۱۳
- معبودیت: ملاک معبودیت ۱۳
منابع
- ↑ تفسیر عیاشى، ج ۲، ص ۲۰، ح ۵۳; بحارالأنوار، ج ۳۲، ص ۳۴۵، ح ۳۲۹.
