فصلت ٢
| کپی متن آیه |
|---|
| تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمٰنِ الرَّحِيمِ |
ترجمه
| فصلت ١ | آیه ٢ | فصلت ٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«تَنزِیلُ»: (نگا: شعراء / سجده / یس / زمر / غافر / . «الرَّحْمنِ»: واسع الرّحمه. «الرَّحِیمِ»: دائم الرّحمه.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
قُلْ نَزَّلَهُ رُوحُ الْقُدُسِ... (۰) وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِ... (۰) ثُمَ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِيمٍ... (۰) لاَ يَأْتِيهِ الْبَاطِلُ مِنْ... (۱)
نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ (۰) عَلَى قَلْبِکَ لِتَکُونَ مِنَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱ - ۱۲ سوره فصّلت
- غرض اصلى سوره مباركه فصّلت
- نكته اى كه از جملۀ «تَنزِيلٌ مِنَ الرّحمَانِ الرّحّيم»، استفاده مى شود
- توضيحى راجع به عربى و جهانی بودن قرآن
- مقصود كفار از اين كه گفتند: «قُلُوبُنَا فِى أكِنّة مِمّا تَدعُونَا إلَيه...»
- انفاق نكردن مال و كفر به معاد، دو ویژگی مهم مشركان
- وجوهى كه درباره تقدير «روزى ها» در چهار روز، گفته شده است
- توضيح در مورد فرمان خداوند به آسمان و زمين
- مقصود از امر به آسمان ها، در آیه: «وَ أوحَى فِى كُلّ سَمَاء أمرَهَا»
- وجه اين كه فرمود: «آسمان دنيا را با چراغ ها آراستيم»
- گفتاری در تكميل مطالب گذشته
- بحث روايتی
- رواياتى درباره آغاز خلقت عالَم
تفسیر نور (محسن قرائتی)
حم «1» تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ «2»
حا، ميم. (اين قرآن) از طرف خداوند بخشنده‌ى مهربان نازل شده است.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ «2»
بعد از آن وصف فرمايد قرآن مجيد را به صفات متعدده: اول:
تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ: قرآن نازل شده از جانب خداى بخشنده مهران.
تبصره:
در منهج- از حضرت صادق عليه السّلام مروى است كه فرمود:
«رحمن» اسمش خاص است. يعنى لفظ آن را بر غير خدا اطلاق نكنند وصف آن عام است كه مطلق بخشش باشد در دنيا. «رحيم» اسمش عام كه بر غير خدا اطلاق نمايند لكن وصفش خاص كه مطلق بخشش باشد در آخرت «1».
و حضرت عيسى عليه السّلام فرمود: «الرحمن رحمن الدنيا و الرحيم الآخرة» «2».
بزرگان فرموده‌اند: ذات سبحانى رحمان است نسبت به جميع مردمان از مؤمن و كافر و مطيع و عاصى. يعنى خالص و رازق همه مى‌باشد، و رحيم است نسبت به مؤمنين به اين وجه كه توفيق دهنده ايشان است در طاعت و عبادت و آمرزنده گناهان و معطى ثواب به آنها در آخرت.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
حم «1» تَنْزِيلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ «2» كِتابٌ فُصِّلَتْ آياتُهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ «3» بَشِيراً وَ نَذِيراً فَأَعْرَضَ أَكْثَرُهُمْ فَهُمْ لا يَسْمَعُونَ «4»
وَ قالُوا قُلُوبُنا فِي أَكِنَّةٍ مِمَّا تَدْعُونا إِلَيْهِ وَ فِي آذانِنا وَقْرٌ وَ مِنْ بَيْنِنا وَ بَيْنِكَ حِجابٌ فَاعْمَلْ إِنَّنا عامِلُونَ «5»
ترجمه
اين فرستاده از خداوند بخشنده مهربان است
كتابى است كه مبيّن شده آيتهاى آن قرآنى عربى براى گروهى كه ميدانند
مژده دهنده و بيم دهنده پس روى گردانيدند بيشتر آنها پس آنان نميشنوند
و گفتند دلهاى ما در پوششهائى است از آنچه ميخوانيد ما را بآن و در گوشهاى ما سنگينى است و از ميانه ما و ميانه تو پرده‌اى است پس بجا آور كه مائيم بجا آورندگان.
تفسير
بيانى راجع به حم خصوصا و فواتح السّور عموما بعمل آمد و تنزيل ظاهرا خبر مبتداء محذوف و بمعناى منزل است و فرق بين رحمن و رحيم در اول كتاب ذكر شد و خلاصه مستفاد از آيات شريفه آنستكه اين قرآنيكه نازل شده از جانب خداوند بخشنده روزى بر بندگان و بخشاينده گناهان آنان كتابى است كه مبيّن شده است آيات آن براى تعيين وظائف بندگان از حلال و حرام و عقايد و احكام و سنن و آداب و مواعظ و اخلاق و آنچه محتاج بآنند در اصلاح معاش و معاد مجموعه‌اى است بلسان عربى براى گروهى كه عارف بزبان تازى و واقف بجهات فصاحت و بلاغت و اعجاز آنند و ميدانند كه از جانب خدا است و براى بشارت بنعيم جاودان و بيم از عذاب بى‌پايان نازل شده است پس اعراض نمودند و رو گردان شدند بيشتر اهل عربستان و آنها گوش شنوا ندارند و صريحا اظهار داشتند كه دلهاى ما درستر و پرده و پوششهائى است كه آبى و مانع از قبول دعوت
جلد 4 صفحه 546
تو است بتوحيد و نبوت و امامت و معاد و در گوشهاى ما ثقل و سنگينى است كه سخنان تو را نمى‌شنويم و بنصايح و مواعظ تو اعتنا و اعتماد نداريم و فاصله ميان مسلك و مرام ما و تو زياد است گويا حاجب و حاجزى كه مانع از ديدار و استماع گفتار تو ميشود در بين ما است بهتر آنكه روابط ما مقطوع باشد و هر يك از دو طرف بوظائفى كه براى خودمان تشخيص ميدهيم عمل نمائيم يا هر يك از دو طرف قواء خود را در ضدّيت و نابود نمودن ديگرى صرف نمائيم تا غالب و مغلوب از يكديگر ممتاز گردد و اين نهايت عناد است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيمِ
حم «1» تَنزِيلٌ مِنَ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيمِ «2» كِتابٌ فُصِّلَت آياتُهُ قُرآناً عَرَبِيًّا لِقَوم‌ٍ يَعلَمُون‌َ «3»
اما فضل سوره: اخبار چندي داريم از إبن بابويه مسندا از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده فرمود:
من قرء حم سجده كانت له نورا يوم القيمة مد بصره و سرورا و عاش في الدنيا محمودا مغبوطا
و نيز روايتي از آن حضرت نقل شده فرمود:
من كتبها في اناء و محاها بماء المطر و سحق بهذا الماء كحلا و يكحل به من في عينه بياض أو رمد زال عنه ذلک الوجع و لم يرمد بها ابدا و ان تعذر الكحل فليغسل عينيه بذلك الماء يزول عنه الرمد باذن اللّه تعالي
و قريب بهمين مفاد از خواص القرآن از حضرت رسالت نقل كرده.
جلد 15 - صفحه 409
بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيمِ- حم از حروف مقطعه است که مكرر بيان شده که اينها رموزيست بين خدا و رسول و قبلا در سوره مباركه مؤمن اخباري در فضيلت حواميم ذكر شده.
تَنزِيلٌ مِنَ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيمِ مراتب نزول قرآن را مكررا بيان كرده‌ايم و اينکه جمله خبر مبتداء محذوف است يعني هذا القرآن تنزيل من الرحمن الرحيم.
كِتابٌ فُصِّلَت آياتُهُ از براي تفصيل دو اطلاق است يكي مقابل اجمال که بمعني مبيّن است مقابل مجمل يكي بمعني فصل مقابل وصل و بهر دو اطلاق صحيح است اما مقابل اجمال ميفرمايد: قَد بَيَّنَّا الآيات‌ِ لِقَوم‌ٍ يُوقِنُون‌َ بقره آيه 112 قَد بَيَّنّا لَكُم‌ُ الآيات‌ِ إِن كُنتُم تَعقِلُون‌َ آل عمران آيه 114 قَد بَيَّنّا لَكُم‌ُ الآيات‌ِ لَعَلَّكُم تَعقِلُون‌َ حديد آيه 16 بلكه يكي از صفات قرآن مبين چنانچه ميفرمايد: قَد جاءَكُم مِنَ اللّه‌ِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِين‌ٌ مائده آيه 17 و غير اينها از آيات اما مقابل وصل قَد فَصَّلنَا الآيات‌ِ لِقَوم‌ٍ يَعلَمُون‌َ‌الله‌‌به قَد فَصَّلنَا الآيات‌ِ لِقَوم‌ٍ يَفقَهُون‌َ قَد فَصَّلنَا الآيات‌ِ لِقَوم‌ٍ يَذَّكَّرُون‌َ انعام آيه 97 و 98 و 126 تفصيل بين حق و باطل بين مؤمن و كافر بين جنّه و نار بين مطيع و عاصي بين واجب و حرام بين نعمت و بلاء بين خير و شر و غير اينها.
قُرآناً عَرَبِيًّا بلسان عرب فصيح در اعلا درجه فصاحت و بلاغت بقدري که از عهده بشر خارج است و اعظم معجزات است.
لِقَوم‌ٍ يَعلَمُون‌َ اشرف صفات انساني علم است و منشأ جميع صفات حميده و عقائد حقه و اعمال صالحه علم است
العلم نور يقذفه اللّه في قلب من يشاء
چنانچه منشأ جميع صفات خبيثه و عقائد فاسده و اعمال سيّئه جهل است جهل ظلمت و تاريكيست لذا ميفرمايد: قُل هَل يَستَوِي الَّذِين‌َ يَعلَمُون‌َ وَ الَّذِين‌َ لا يَعلَمُون‌َ إِنَّما يَتَذَكَّرُ أُولُوا الأَلباب‌ِ زمر آيه 12 و ميفرمايد قُل هَل يَستَوِي الأَعمي وَ البَصِيرُ أَم هَل تَستَوِي الظُّلُمات‌ُ وَ النُّورُ رعد آيه 17.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 2)- سپس اشاره به عظمت قرآن کرده، می‌گوید: «این کتابی است که از سوی خداوند رحمن و رحیم نازل شده است» (تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ).
«رحمت عامه» خداوند و «رحمت خاصه» او دست به دست هم داده‌اند و نزول این آیات را سبب شده است.
نکات آیه
۱ - قرآن، کتابى نازل شده از ناحیه خداوند (تنزیل من الرحمن الرحیم) «تنزیل» مصدر و به معناى اسم مفعول «منزَّل» است. این کلمه خبر براى مبتداى محذوف «هذا» است که اشاره به قرآن دارد.
۲ - تمامى قرآن، حتى حروف آن، نازل شده از ناحیه خداوند * (حم . تنزیل من) برداشت یاد شده بنابر این احتمال است که «حم» اشاره به حروف داشته باشد; یعنى، تنها مفاهیم و معارف کلى از ناحیه خداوند بر پیامبر نازل نشده است تا او آنها را به لفظ درآورده باشد; بلکه آیات قرآن - که تشکیل یافته از «حاء و میم» و امثال آن است - با همین شکل از ناحیه خداوند نازل شده است.
۳ - خداوند، رحمان (داراى رحمتى فراگیر) و رحیم (داراى مهرى پایان ناپذیر) است. (تنزیل من الرحمن الرحیم) «رحمان» صیغه مبالغه و بیانگر گستردگى و فراگیرى رحمت خداوند است. «رحیم» که بر وزن فعیل است (این وزن غالباً حاکى از عدم انفکاک صفت از ذات مى باشد) بیانگر پایان ناپذیرى آن است.
۴ - قرآن، نازل شده به شکل نزول تدریجى (تنزیل من الرحمن الرحیم) مطلب یاد شده از واژه «تنزیل» - که براى نزول تدریجى به کار مى رود - استفاده شده است (مفردات راغب).
۵ - قرآن، در قالب الفاظ عربى، داراى نزول تدریجى از جانب خداوند (حم . تنزیل من) بنابراین احتمال که «حم» نظر به جنبه لفظى قرآن داشته باشد، با توجه به آیاتى که نزول دفعى قرآن را مى فهماند مى توان نتیجه گرفت که نزول دفعى قرآن، نزولى مفهومى و معرفتى بوده و نزول لفظى آن در قالب حروف و کلمات عربى، نزول تدریجى بوده است.
۶ - قرآن، جلوه اى از رحمانیت و رحیم بودن خداوند (تنزیل من الرحمن الرحیم)
۷ - نزول تدریجى قرآن، جلوه اى از رحمت خداوندى (تنزیل من الرحمن الرحیم)
۸ - هدف از نزول قرآن، دستیابى همگان به رحمت الهى است. (تنزیل من الرحمن الرحیم) از آن جاکه نزول قرآن از رحمت الهى سرچشمه گرفته، به دست مى آید که هدف از نزول، ایجاد زمینه براى دستیابى همگان به رحمت الهى مى باشد.
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: رحمان ۳; رحیم ۳
- خدا: جاودانگى رحمت خدا ۳; عمومیت رحمت خدا ۸; نشانه هاى رحمانیت خدا ۶; نشانه هاى رحمت خدا ۷; نشانه هاى رحیمیت خدا ۶; وسعت رحمت خدا ۳
- قرآن: عربیت قرآن ۵; فضیلت قرآن ۶; فلسفه نزول قرآن ۸; کیفیت نزول قرآن ۴; منشأ نزول قرآن ۱، ۲، ۵; نزول تدریجى قرآن ۴، ۵، ۷; وحیانیت قرآن ۱، ۲، ۵; ویژگیهاى قرآن ۲، ۵
منابع
