النساء ١٦١
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ أَخْذِهِمُ ارِّبَا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَکْلِهِمْ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَ أَعْتَدْنَا لِلْکَافِرِينَ مِنْهُمْ عَذَاباً أَلِيماً |
ترجمه
| النساء ١٦٠ | آیه ١٦١ | النساء ١٦٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«الرِّبَوا»: ربا. رباخواری. رسم‌الخطّ قرآنی این واژه را با واو و الف ضبط کرده است.
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَكْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً «161»
و به خاطر ربا گرفتن، كه از آن نهى شده بودند وخوردن مال مردم به ناحقّ (طيّبات را بر آنان حرام كرديم) و براى كافرانِ از ايشان عذاب دردناكى فراهم ساخته‌ايم.
نکته ها
حكم تحريم ربا، در تورات «1» نيز آمده است. «2»
پیام ها
1- رباخوارى گرچه به ظاهر منبع درآمد و عامل كاميابى است، ولى در واقع زمينه‌ى محروميّت وعذاب است. حَرَّمْنا عَلَيْهِمْ طَيِّباتٍ ... أَخْذِهِمُ الرِّبَوا ... عَذاباً أَلِيماً
2- همه‌ى اديان آسمانى، نسبت به روابط مالى انسان‌ها و چگونگى دخل و خرج، سخن و حساسيّت دارند. أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَكْلِهِمْ ... بِالْباطِلِ
3- تا ظلم و ربا و حرامخوارى، انسان را در مدار كفر قرار نداده، راه بازگشت آسان است. وگرنه اين گونه گناهان زمينه‌ى كفر و عذاب است. أَخْذِهِمُ الرِّبَوا ... أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَكْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً (161)
وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ: و ديگر به سبب گرفتن ايشان ربا را و، حال آنكه نهى كرده شده بودند از اخذ ربا در تورات. در اين آيه دلالتى است بر آنكه نهى از ربا مخصوص به اين امت نبوده، چنانچه حكم آكل ربا در شريعت بنى اسرائيل، دفعه اول توبه، مرتبه ثانيه توبه و صد تازيانه، و مرتبه ثالثه محكوم به قتل مى‌بود. و تأسيس ربا در ميان يهود به اين شد كه در سال مجاعه سختى، اغنيا وجهى براى اعانت فقرا در محلى جمع كرده و امنائى را گماشته تا به تدريج به آنها برسانند. و به جهت حق الزحمه ايشان، صدى دو معمول داشتند. چون سال مجاعه برطرف شد، اين سرايت كرد به ربا و اخذ زياده در اموال خود كه به عنوان مساعدت به ديگران مى‌دادند. وَ أَكْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ: و ديگر به سبب خوردن ايشان مالهاى مردم را به امرى باطل، مثل رشوه و غصب و ساير وجوه محرمه. بعد از آن تهديد فرمايد كفار را: وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً: و آماده و مهيا كرده‌ايم براى كفار بنى اسرائيل و
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 648
هر امتى، عذابى مشتمل بر الم بسيار.
چنانچه در حق اليقين به سند معتبر از امام محمد باقر عليه السّلام مروى است كه به عمر بن ثابت فرمايد: اهل جهنم در آتش فرياد مى‌كنند مانند سگان و گرگان، از شدت آنچه به ايشان مى‌رسد از الم عذاب الهى. چه گمان دارى اى عمر به گروهى كه مرگ براى آنها نيست كه از عذاب نجات يابند و عذاب هرگز سبك نشود و در آتش تشنه و گرسنه و كر و گنگ و روهاى آنها سياه و محروم و نادم و مغضوب پروردگار خود باشند. رحم بر آنها نكنند و عذاب را تخفيف ندهند و آتش بر ايشان مشتعل باشد و از حميم جهنم به عوض آب، و از زقوم به عوض طعام خورند، و به قلابهاى آتشين بدنشان را درند، و مقامع (گرزهاى) آهن بر سر آنها كوبند، و ملائكه غلاظ و شداد ايشان را در شكنجه دارند و به آنها رحم نمى‌كنند و ايشان را برو در آتش مى‌كشند و با شياطين زنجير و با غلها آنها را مقيّد سازند. اگر دعا كنند مستجاب نشود، اگر حاجتى طلبند برآورده نمى‌شود؛ اينست حال جمعى كه به جهنم مى‌روند (اجارنا اللّه منها بحق محمد و اله الطاهرين). «1» تنبيه: بدان كه تحريم طيبات نزد بعضى از مفسران، به جهت عقوبت ايشان بود بر ارتكاب معاصى. و هرگاه كه تحريم ابتدا جايز باشد، بر وجه مصلحت؛ پس نزد ارتكاب معاصى نيز جايز خواهد بود بر وجه عقوبت. و ابو على جبائى گفته: تحريم آن عقوبت است نسبت به كسانى كه به ظلم اقدام نموده، و مصلحت نيست نسبت به غير ايشان. و از ابى هاشم نقل كرده‌اند كه: تحريم نمى‌باشد مگر به جهت مصلحت. و چون تحريم مصلحت بود نزد اقدام ايشان بر آن ظلم، پس جايز است كه گويند: حرم عليهم بظلمهم، چه تحريم تكليف است كه مكلف به آن مستحق ثواب مى‌شود و بر او واجب است صبر بر اداى آن. پس معدود در نعم باشد، به خلاف عقوبات.
«1» بحار الانوار، جلد 8، صفحات 281 و 282.
تفسير اثنا عشرى، ج2، ص: 649
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أَخْذِهِمُ الرِّبَوا وَ قَدْ نُهُوا عَنْهُ وَ أَكْلِهِمْ أَمْوالَ النَّاسِ بِالْباطِلِ وَ أَعْتَدْنا لِلْكافِرِينَ مِنْهُمْ عَذاباً أَلِيماً (161)
ترجمه
و گرفتن آنها ربا را و بتحقيق نهى شده بودند از آن و خوردنشان مالهاى مردم را بناحق و مهيا نموديم براى كافران از آنها عذابى دردناك..
تفسير
ربا در بيع يا قرض چنانچه در دين اسلام حرام است در مذهب يهود هم حرام بوده و همچنين رشوه و اجرت گرفتن بر عمل حرام و از اين قبيل وجوه محرمه و كفار چنانچه مكلف بقبول اسلامند مكلف بعمل باحكام هم هستند ولى اگر توبه نمايند و مسلمان شوند خداوند گناهان گذشته آنها را مى‌آمرزد.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أَخذِهِم‌ُ الرِّبَوا وَ قَد نُهُوا عَنه‌ُ وَ أَكلِهِم أَموال‌َ النّاس‌ِ بِالباطِل‌ِ وَ أَعتَدنا لِلكافِرِين‌َ مِنهُم عَذاباً أَلِيماً (161)
و گرفتن آنها سود و تنزيل را و حال آنكه از گرفتن آن نهي شده بودند و خوردن آنها اموال مردم را بر خلاف حق و ما مهيا كرديم از براي كفار آنها عذاب دردناك را.
وَ أَخذِهِم‌ُ الرِّبَوا مسئله ربوا را در مجلد سوم در ذيل آيه شريفه الَّذِين‌َ يَأكُلُون‌َ الرِّبا لا يَقُومُون‌َ إِلّا كَما يَقُوم‌ُ الَّذِي يَتَخَبَّطُه‌ُ الشَّيطان‌ُ مِن‌َ المَس‌ِّ الاية بقره آيه 275، مفصلا متعرض شديم مراجعه فرمائيد و خلاصه آن اينكه دو قسم ربوا داريم، رباء معاملي و رباء قرضي، رباء معاملي اينست که دو چيز که از يك
جلد 6 - صفحه 269
جنس باشند و مكيل و موزون باشند اگر خواستيد مبادله كنيد مثل طلا بطلا، نقره بنقره، حنطه بدقيق و امثال اينها بايد از حيث وزن و كيل متساوي باشند اگر احد طرفين زيادتي پيدا كند رباء ميشود و حرام است و معامله باطل است، و طريق تخلص از رباء اينست که در طرف كمي يك چيز از يك جنس ديگر گذارده شود يا در طرفين يا آنكه دو معامله شود او را بفروشد و ديگري را بخرد.
و رباء قرضي اينست که چيزي را بعنوان قرض بگيرد و شرط كند که در مورد ردّ چيزي علاوه يا شرطي زائد يا عملي انجام دهد بلي اگر بدون شرط چيزي داد مانعي ندارد، و طريق تخلص از رباء اينست که قبل القرض آن زائد را بعنوان هبه يا صلح باو بدهد سپس قرض كند، و طرق ديگري هم دارد.
و اكل رباء يكي از گناهان بسيار بزرگ است و آيات و اخبار در عقوبت آن وارد شده حتي يك درهم از رباء گناهش بزرگتر از چندين زنا است و اگر كسي مستحل شد كافر و نجس و مرتد ميشود و يهود در خوردن رباء بسيار حريص هستند وَ قَد نُهُوا عَنه‌ُ با اينكه در شريعت آنها و شريعت اسلام حرام و منهي‌ّ عنه بوده وَ أَكلِهِم أَموال‌َ النّاس‌ِ بِالباطِل‌ِ بهر حيله و تزوير و تقلب و غش حتي سرقت و معاملات باطله باشد جمع‌آوري مال ميكنند و آن قدر حريص هستند با اينكه بنكبت زندگي ميكنند و اينکه اعمال باعث كفر آنها است وَ أَعتَدنا لِلكافِرِين‌َ مِنهُم عَذاباً أَلِيماً.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- حرمت رباخوارى بر یهود (و أخذهم الربوا و قد نهوا عنه)
۲- یهود مردمى رباخوار على رغم آگاهى به حرمت آن (و أخذهم الربوا و قد نهوا عنه)
۳- حرمت رباخوارى (و أخذهم الربوا و قد نهوا عنه)
۴- یهودیان با اسباب غیر مشروع و باطل اموال دیگران را تصاحب مى کردند. (و أکلهم أمول الناس بالبطل) کلمه «باء» در «بالبطل» سببیه است و مراد از «اموال الناس» مى تواند ثروتهاى متعلق به جامعه همانند معادن، جنگلها و ... باشد و مى تواند مقصود از آن داراییهاى شخصى دیگران باشد. برداشت فوق بر اساس احتمال دوم است گفتنى است مراد از «اکل» خصوص خوردن نیست بلکه هر نوع تصرفى منظور است.
۵- یهودیان با اسباب باطل و غیر مشروع اموال عمومى و متعلق به جامعه را تصاحب مى کردند. (و أکلهم أمول الناس بالبطل) بدان احتمال که مراد از «اموال الناس» اموال عمومى که متعلق به همه مردم است، باشد.
۶- حرمت به دست آوردن مال با اسباب باطل و غیر مشروع (و أکلهم أمول الناس بالبطل)
۷- حاکمیت روابط ناسالم اقتصادى بر جامعه یهود (و أخذهم الربوا و قد نهوا عنه و أکلهم أمول الناس بالبطل)
۸- اعتبار مالکیت خصوصى در آئین یهود (و أکلهم أمول الناس بالبطل) برداشت فوق بر این اساس است که مراد از «اموال الناس» ثروتهاى شخصى مردم باشد.
۹- رباخوارى و تصرف نابحق یهودیان در اموال مردم، موجب تحریم برخى از حلالهاى پاکیزه بر ایشان (حرّمنا علیهم ... و أخذهم الربوا و قد نهوا عنه و أکلهم أمول الناس)
۱۰- رباخوارى و حرامخوارى یهودیان، موجب محرومیت آنان از برخى طیبات* (فبظلم من الذین هادوا و حرّمنا علیهم الطیبت ... و أکلهم أمول الناس بالبطل) بدان احتمال که مراد از تحریم، تحریم تکوینى باشد.
۱۱- خداوند براى کافران یهود عذاب دردناک آماده کرده است. (و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً)
۱۲- تحریم طیبات بر تمامى یهود کافر و مؤمن و عذاب قیامت تنها از آن کافران ایشان (حرّمنا علیهم الطیبت ... و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً) با توجه به جمله «اعتدنا للکفرین منهم» و جمله «حرمنا علیهم الطیبت» که در یکى کلمه «منهم» آمده و در دیگرى نیامده، معلوم مى شود براى همه یهودیان چه کافر و چه مؤمن طیبات تحریم شده ولى عذاب قیامت، تنها از آن کافران ایشان است.
۱۳- گروهى از یهود حافظ حریم ایمان و پایبند به احکام الهى (و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً) کلمه «من» در «منهم» براى تبعیض است و مى رساند که گروهى از یهودیان کافر نشدند ; قابل ذکر است که مراد از کافر در اینجا مى تواند کفر عملى یعنى پایبند نبودن به احکام الهى، باشد.
۱۴- آلوده شدن گروهى از یهودیان به گناه، موجب تحریم طیبات الهى بر تمامى آنان (فبظلم من الذین هادوا حرّمنا علیهم ... و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً)
۱۵- گناه و تخلف گروهى از یک جامعه، مى تواند مایه گرفتارى همه افراد آن جامعه به عقوبتهاى دنیوى باشد. (فبظلم من الذین هادوا حرمنا ... و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً)
۱۶- وجود ملاک در نوع اشخاص، مصحح جعل قانون براى همه افراد است.* (فبظلم من الذین هادوا حرّمنا علیهم ... و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً) ملاک تحریم طیبات بر یهود، ستمگرى و دیگر عناوین یاد شده در آیه مورد بحث و آیه بعد مى باشد ; و این ملاک در اکثریت جامعه یهود وجود داشته و به شهادت آیات بعد در همه آنان نبوده است ولى خداوند بر همه آنان طیبات را تحریم کرد.
۱۷- کفر، موجب گرفتار شدن به عذاب دردناک قیامت (و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً)
۱۸- ظلم، جلوگیرى از راه خدا، رباخوارى و به ناحق خوردن مال مردم، موجب گرایش آدمى به کفر (فبظلم من الذین هادوا حرمنا ... و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً) مراد از «للکفرین منهم» همان یهودیانى هستند که مرتکب گناهان ذکر شده در این آیه و آیه قبل بودند، بنابراین صفات یاد شده کفر است و یا موجب کفر خواهد شد. برداشت فوق بر اساس احتمال دوم است.
۱۹- عذاب اخروى داراى انواع و مراتب (و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً)
۲۰- مهیا بودن جهنم در حال حاضر (و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً) فعل ماضى «اعتدنا» دلالت بر وجود هم اکنون دوزخ دارد. گفتنى است که برداشت فوق بر این اساس است که مراد از «عذاباً الیماً» عذاب قیامت باشد.
۲۱- ظلم، جلوگیرى از راه خدا، به ناحق خوردن مال مردم، موجب عقوبتهاى دنیوى و عذاب اخروى (فبظلم من الذین هادوا حرمنا ... و أعتدنا للکفرین منهم عذاباً ألیماً)
موضوعات مرتبط
- احکام:۳، ۶ ملاک احکام ۳، ۶ ۱۶ ; ملاک تشریع احکام ۳، ۶ ۱۴
- اموال عمومى: غصب اموال عمومى ۵
- جهنّم: فعلیّت جهنّم ۲۰
- حرامخوارى: آثار حرامخوارى ۱۰، ۱۸ ; عذاب دنیوى حرامخوارى ۲۱ ; کیفر حرامخوارى ۲۱
- حلال: تحریم حلال ۱۲، ۱۴ ; زمینه تحریم حلال ۹
- خدا: عذاب خدا ۱۱
- ربا: احکام ربا ۳ ; حرمت ربا ۱، ۲، ۳
- رباخوارى: آثار رباخوارى ۹، ۱۰، ۱۸
- سبیل اللّه: ظلم صدّ از سبیل اللّه ۱۸ ; کیفر صدّ از سبیل اللّه ۲۱
- طیّبات: محرومیت از طیّبات ۱۰، ۱۲، ۱۴
- ظلم: آثار ظلم ۱۸ ; عذاب دنیوى ظلم ۲۱ ; کیفر اخروى ظلم ۲۱
- عذاب: زمینه عذاب عمومى ۱۵ ; مراتب عذاب ۱۱، ۱۷ ; مراتب عذاب اخروى ۱۹ ; موجبات عذاب ۲۱
- غصب: آثار غصب ۹ ; احکام غصب ۶ ; حرمت غصب ۶
- قانونگذارى: ملاک قانونگذارى ۱۶
- کافران: عذاب اخروى کافران ۱۲
- کسب: حرام ۶
- کفر: آثار کفر ۱۷ ; زمینه کفر ۱۷ ; کیفر کفر ۱۷
- گناه: آثار اجتماعى گناه ۱۵ ; آثار گناه ۱۴ ; کیفر گناه ۱۵
- مال: غصب مال ۴
- مالکیت: خصوصى ۸
- محرّمات:۳، ۶
- نظام اقتصادى: ناپسند ۷
- یهود: تعالیم دین یهود ۸ ; حرامخوارى یهود ۱۰ ; رباخوارى یهود ۱، ۲، ۹، ۱۰ ; رذایل یهود ۴، ۵ ; عذاب کافران یهود ۱۱ ; غصب در یهود ۴، ۵ ; کافران یهود ۱۲ ; گناه یهود ۱۴ ; محرمات یهود ۱، ۲ ; مؤمنان یهود ۱۲، ۱۳ ; نظام اقتصادى یهود ۷
منابع
