الأنعام ١٣٩
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ قَالُوا مَا فِي بُطُونِ هٰذِهِ الْأَنْعَامِ خَالِصَةٌ لِذُکُورِنَا وَ مُحَرَّمٌ عَلَى أَزْوَاجِنَا وَ إِنْ يَکُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَکَاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَکِيمٌ عَلِيمٌ |
ترجمه
| الأنعام ١٣٨ | آیه ١٣٩ | الأنعام ١٤٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«خَالِصَةٌ»: پاک و دربست. ذکر تاء در آخر آن برای مبالغه است و همچون تاء در واژه‌های: راویة، نسّابة، علاّمة می‌باشد. و یا این که ذکر تاء به اعتبار معنی (ما) است که (أَجِنَّة) است و ذکرنکردن تاء در آخر (مُحَرَّم) به اعتبار لفظ است. همان گونه که در سوره طلاق آیه لفظ (خالِدینَ) به اعتبار معنی (مَنْ) و ضمیر (هُ) در (لَهُ) به اعتبار لفظ (مَنْ) است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ لاَ تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ... (۳) ثَمَانِيَةَ أَزْوَاجٍ مِنَ الضَّأْنِ... (۶) مَتَاعٌ قَلِيلٌ وَ لَهُمْ عَذَابٌ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱۵۰ - ۱۳۶، سوره انعام
- بيان آيات شريفه ، كه متضمن احتجاج عليه مشركين در مورد قربانى كردن فرزندانشان در برابر بت ها، و بعض احكام در مورد خوردنى ها، مى باشد.
- مراد از نهى از اسراف در: (( و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين )) .
- خداوند متعال به مشيت تكوينى خود از هيچكس ايمان نخواسته است .
- رواياتى در مورد حق فقراء و مساكين در محصول زراعت .
- معناى : (( ثمانيه ازواج من الظاءن اثنين ... )) .
- در قيامت از جاهل سؤ ال مى شود: چرا علم نياموختى تا بدان عمل كنى ؟.
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ قالُوا ما فِي بُطُونِ هذِهِ الْأَنْعامِ خالِصَةٌ لِذُكُورِنا وَ مُحَرَّمٌ عَلى أَزْواجِنا وَ إِنْ يَكُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ «139»
و (از ديگر عقائد خرافى مشركان، اين بود كه مى) گفتند: آنچه در شكم اين چهارپايان (نذر شده براى بتها) است، (اگر زنده به دنيا آيد) مخصوص مردان ماست و بر زنان ما حرام است و اگر مرده به دنيا آيد، پس همه (زن و مرد) در آن شريكند، خداوند به زودى آنان را به سزاى اين گونه توصيف‌هاى باطل كيفر خواهد داد. همانا او حكيمى داناست.
نکته ها
آشنايى با خرافات دوران جاهليّت، انسان را با زحمات رسول خدا براى هدايت آنان آشنا ساخته، روح قدرشناسى را در انسان، زنده و شكوفا مى‌كند.
پیام ها
1- تبعيض بى‌جا ميان زن و مرد، عملى جاهلى و مطرود است. «خالِصَةٌ لِذُكُورِنا وَ مُحَرَّمٌ عَلى أَزْواجِنا»
2- در جاهليّت، تحقير زن تا آن حد بود كه در برخى موارد از حيوان سالم بهره‌اى نداشت و فقط در گوشت حيوان مرده شريك بود. «شُرَكاءُ»
3- جزا و كيفر الهى، بر اساس علم و حكمت اوست. سَيَجْزِيهِمْ ... حَكِيمٌ عَلِيمٌ
تفسير نور(10جلدى)، ج2، ص: 565
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ قالُوا ما فِي بُطُونِ هذِهِ الْأَنْعامِ خالِصَةٌ لِذُكُورِنا وَ مُحَرَّمٌ عَلى أَزْواجِنا وَ إِنْ يَكُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (139)
نوع چهارم از عقايد فاسده آنها را اخبار مى‌فرمايد:
و قالوا ما فى بطون هذه الانعام: و گفتند آنچه در شكمهاى اين چهارپايان بحيره و سائبه است خالِصَةٌ لِذُكُورِنا: حلال است مر مردمان ما را خاصه. و نزد بعضى مراد «ما فِي بُطُونِهِمْ» شير و احشاى آنها است وَ مُحَرَّمٌ عَلى أَزْواجِنا: و حرام كرده شده است بر زنان ما اگر زنده متولد شوند لقوله وَ إِنْ يَكُنْ مَيْتَةً: و اگر باشد مرده يعنى مرده متولد شوند فَهُمْ فِيهِ شُرَكاءُ:
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 386
پس مرد و زن در خوردن آن شريكند سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ: زود باشد پاداش دهد خدا جزاى وصف كردن ايشان را كه افتراست بر خداى تعالى در تحليل و تحريم إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ: بدرستى كه ذات اقدس الهى حكيم است در آنچه حلال و حرام فرمايد، دانا است به مصالح بندگان در حل و حرمت.
تنبيه- حق تعالى در اين آيه از چهار وجه ذم و عيب كفار فرموده: 1- ذبح آنها به غير اسم خدا. 2- خوردن آن به ادعاى تذكيه جهت افترا بر خداى عزّ و جلّ. 3- تحليل ايشان براى مرد و تحريم زن. 4- تسويه ميته و مزكى نزد آنها.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ قالُوا ما فِي بُطُونِ هذِهِ الْأَنْعامِ خالِصَةٌ لِذُكُورِنا وَ مُحَرَّمٌ عَلى أَزْواجِنا وَ إِنْ يَكُنْ مَيْتَةً فَهُمْ فِيهِ شُرَكاءُ سَيَجْزِيهِمْ وَصْفَهُمْ إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (139)
ترجمه
و گفتند آنچه در شكمهاى اين چهارپايان است خالص است براى مردان ما و حرام است بر زنان ما و اگر باشد مردار پس ايشان در آن انبازانند زود باشد جزا دهد توصيف آنها را بدرستيكه او درست كردار دانا است.
تفسير
قمى ره فرموده يكى از رسوم جاهليّت آن بود كه جنين‌هائى را كه از شكم شتر و گاو و گوسفند بيرون ميآوردند اگر زنده بودند بر زنها حرام ميكردند و اگر مرده بودند بر زن و مرد حلال ميدانستند و تأنيث خالصه باعتبار معنى ما است كه جنين‌ها است يا از براى مبالغه است مانند راويه و اين توصيف بحليّت و حرمت از پيش خود بدعت در دين حق است و خداوند بدعت گذاران را بكيفر اعمالشان خواهد رسانيد چون حكمت اقتضا دارد كه حكم بحليّت و حرمت از عالم بصلاح و فساد صادر شود و او خداوند است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ قالُوا ما فِي بُطُونِ هذِهِ الأَنعام‌ِ خالِصَةٌ لِذُكُورِنا وَ مُحَرَّمٌ عَلي أَزواجِنا وَ إِن يَكُن مَيتَةً فَهُم فِيهِ شُرَكاءُ سَيَجزِيهِم وَصفَهُم إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (139)
و گفتند آنچه در شكم اينکه انعام که سهم خداوند و سهم بتها قرار دادند اگر زنده بدنيا آمدند فقط براي رجال حلال است و بر نساء حرام و اگر مرده بدنيا آمدند بر مردان و زنان مساويست و هر دو دسته شريك هستند زود باشد جزاء دهد آن وصفي که ميگويند محققا خداوند حكيم است عليم است.
وَ قالُوا ما فِي بُطُونِ هذِهِ الأَنعام‌ِ بعض مفسرين گفتند مراد شير آنها است و بعضي گفتند جنين آنها و بعضي گفتند شير و جنين هر دو لكن ظاهر آيه بقرينه جمله بعد همان جنين است و مراد از هذه الانعام همان انعاميست که در آيات قبل اشاره شده چه انعامي که تعيين كرده بودند نصيب خدا و نصيب بتها و چه انعامي که ركوب بر آنها حرام بود و چه انعامي که ذكر اسم خدا بر او نكرده‌اند حكم خود آن انعام در آيات قبل بيان شد که چه حكمي بر آنها بار ميكنند بگمان خود و افتراء بر خدا مي‌بندند فعلا در اينکه آيه حكم بچه‌هايي که از آنها متولد ميشوند چه افترايي ميزنند ميگويند خالِصَةٌ لِذُكُورِنا فقط بر ذكور حلال است وَ مُحَرَّمٌ عَلي أَزواجِنا يعني علي نسائنا در صورتي که بچه‌هاي آنها زنده بدنيا بيايند
جلد 7 - صفحه 221
و اما اگر مرده بيايند وَ إِن يَكُن مَيتَةً تعبير بياء براي رجوع ضمير يكن بكلمه ما في بطون است فَهُم فِيهِ شُرَكاءُ ذكور و اناث هر دو در حلّية اكل مشترك هستند اختصاص ببعضي دون بعضي ندارد.
سَيَجزِيهِم وَصفَهُم جزاء دو مفعوليست هم مفعول به، وصفهم مفعول له است يعني جزاء دادن آنها را براي اينکه توصيف که بدعت و افتراء است داده ميشود
کل بدعة في النار
يعني اهل البدعة که مبدع باشد بسبب بدعتش در آتش است إِنَّهُ حَكِيمٌ افعالش تابع حكم و مصالح است عليم عالم بجميع خصوصيات است هر که را مستحق عذاب ميداند بقدر استحقاق عذاب ميكند.
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- مشرکان عصر جاهلى خوردن جنین دامهاى وقف شده براى خدا و یا بتها را در صورت زنده بر آمدن بر مردان مجاز و بر زنان حرام مى شمردند. (و قالوا ما فى بطون هذه الأنعم خالصة لذکورنا و محرم على أزوجنا) مراد از «ازواج» به قرینه تقابل آن با «ذکور» مطلق «زن» است نه خصوص همسران
۲- خوردن از دامهایى که به گمان مشرکان عصر جاهلى سهم خدا و یا سهم دیگر معبود بود، از نظر آنان غیر مجاز شمرده مى شد. (و قالوا هذه الأنعم و حرث حجر لایطعمها ... و قالوا ما فى بطون هذه الأنعم خالصة) «هذه الأنعام» اشاره به چهارپایان خاصى است که در آیات پیشین مورد بحث قرار گرفته بود. از این آیه نیز که در مورد جواز خوردن جنین آن حیوانات است، تحریم اصل آن از دیدگاه مشرکان استفاده مى شود.
۳- مشرکان عصر جاهلى استفاده از جنین مرده حیوانات وقف شده براى خدا و یا بتها را براى زنان و مردان مجاز مى شمردند. (و محرم على أزوجنا و إن یکن میتة فهم فیه شرکاء)
۴- خوردن جنین مرده دام در برخى موارد از نظر مشرکان عصر جاهلى جایز بود. (و إن یکن میتة فهم فیه شرکاء)
۵- مشرکان عصر جاهلى زن را موجودى پست و مرد را داراى برترى و شرافت بر آنها مى دانستند. * (خالصة لذکورنا و محرم على أزوجنا و إن یکن میتة فهم فیه شرکاء) حلیت جنین زنده براى مردان و حلیت جنین مرده براى زنان از دیدگاه مشرکان عصر جاهلیت، حکایت از نگرش آنان به زن دارد. زیرا تنها در صورت مرده به دنیا آمدن جنین خوردن آن را براى زنان مجاز مى شمردند.
۶- کیفر الهى در انتظار مشرکانى است که توصیفهاى ناروا و احکام ساخته خود را به خدا نسبت مى دادند. (سی-جزیهم بما کانوا یف-ترون. و قالوا ما فى بطون ... سیجزیهم وصفهم)
۷- افترا به خداوند و انتساب احکام ساختگى به او، کیفر او را در پى دارد. (و قالوا ما فى بطون ... سیجزیهم وصفهم)
۸- خداوند، حکیم (کارش حکیمانه و متقن) و علیم (داناى کامل) است. (إنه حکیم علیم)
۹- عقاید و اعمال آدمى، در روز قیامت دامنگیر او خواهد شد. (سیجزیهم وصفهم)
۱۰- قوانین و مقررات ساختگى مشرکان عصر جاهلى بى پایه و به دور از حکمت و جاهلانه بوده است. (و قالوا ما فى بطون ... سیجزیهم وصفهم إنه حکیم علیم) جمله «إنه حکیم علیم» به منزله تعریض به کسانى است که بدون علم و حکمت به جعل احکام بر اساس تصورات خویش مى پردازند، چنانکه مشرکان عصر جاهلیت این چنین بودند.
۱۱- کیفر کسانى که احکام خود ساخته را به خداوند منتسب مى سازند، مجازاتى حکیمانه و عالمانه است. (سیجزیهم وصفهم إنه حکیم علیم)
۱۲- مجازاتهایى که خداوند اعمال مى کند، عالمانه و حکیمانه است. (سیجزیهم وصفهم إنه حکیم علیم)
۱۳- ضرورت پرهیز از تبعیضهاى ناروا و جاهلانه در قوانین مربوط به زن و مرد (و قالوا ما فى بطون هذه الأنعم خالصة لذکورنا و محرم على أزوجنا ... سیجزیهم وصفهم)
موضوعات مرتبط
- اسماء و صفات: حکیم ۸; علیم ۸
- افترا: کیفر افترا به خدا ۶، ۷، ۱۱
- بدعت: کیفر بدعت ۶، ۷
- تبعیض: اجتناب از تبعیض ۱۳
- جاهلیت: بى منطقى رسوم جاهلیت ۱۰; بى منطقى قوانین جاهلیت ۱۰; خوردن جنین در جاهلیت ۱، ۳، ۴; رسوم جاهلیت ۱، ۲، ۳، ۴، ۵
- خدا: کیفرهاى خدا ۶; ویژگى کیفرهاى خدا ۱۱، ۱۲
- زن: حقوق زن ۱۳; زن در جاهلیت ۱، ۵
- عقیده: آثار اخروى عقیده ۹
- عمل: آثار اخروى عمل ۹
- قانونگذارى: تبعیض در قانونگذارى ۱۳; ملاکهاى قانونگذارى ۱۳
- کیفر: موجبات کیفر ۶، ۷; نظام کیفرى ۱۱
- محرمات: در جاهلیت ۱، ۲
- مرد: در جاهلیت ۵
- مشرکان: کیفر مشرکان ۶; مشرکان دوران جاهلیت ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۱۰; مشرکان و سهم المال بتها ۱، ۲، ۳; مشرکان و سهم المال خدا ۱، ۲، ۳
- نظام جزایى:۱۲
- وقف: براى بتها ۱، ۳; وقف در جاهلیت ۱، ۳
منابع
